Bjarki - 16.04.1901, Blaðsíða 2

54
ensku, frönsku og þýsku, en segir að allt bendi
f þá átt að þörfin verði æ meiri og meiri fyrir
eitt alheimsmál. Hann bendir í þessu sam-
bandi á hina sameiginlegu herför norðurálfu-
þjóðanna til Kína og hið alþjóðlega vísinda-
mannamót, sem nú í vor átti að halda í Par-
ís. Annaðhvort segir hann, verður þá að gera
eitthvert af hinum útbreiddu höfuðmálum að
alheimsmáli, eða þá að búa til nýtt mál, sem
hvergi er tafað. Fram undir miðju þessarar
aldar virtist franskan eiga mesta framtíð sem
sameiginlegt mál;. nú aftur á móti enslcan, Hún
er nú lángútbreiddust allra Norðurálfutúngna;
þá rússneska, þá þýska, þá franska, þá ítalska.,
þá spánska. En enskan hefur auk þess það
framyfir hin málin, að hún. er sambland af
germönskum og rómönskmn málum.
Fyrir nokkrum árum bjó Scbleyer prestur í
Konstans, til nýtt mál og nefndi >volapyk«.
Það átti að verða alþjóðlegt mál bæði í riti
og ræðu, þessvegna ljet hann ekkert hljóð
koma þar fyrir sem ekki finnst í öllum málum;
r-hljóðinu var t. d. kastað burtu, af því að
það er ekki til f máii Kínverja. En hann
gætti þess ekki að jafnvel í Þýskalandi eru tii
höfuðmáliskur sem ekki gera nákvæman grein-
armun á hörðum og linum samhljóðendum.
Volapyk hafði þvf samt sem áður of mörg
hljóðtákn j.afnvel fyrix þjóðverja eina.
1899 bjó þýskur maður, Julíus Lott, í Wien,.
til nýtt mál, sem hann ætlaðist til að notað
yrði við sýnínguna í París. Hann lagði lat-
ínuna til grundvallar, klippti af henni allar
endíngar og jók hana með greinum og for-
setníngum f stað fallendínga. MáL hans varð
þá ekki ólíkt »lingva franca« sem sjómenn nota
sem sameiginlegt mál um strendur Miðjarðar-
hafsins. Sæi Cicero gamli þetta mál, mundi
hann snúa sjer við f gröfinni. Á þessari ný-
latínu koma út tvö tímarit, eitt í Ameríku,
»Præco Latinus« og eitt f Róm, »Vox Urbis«.
I Wien og Berlín er farið að kenna latínu á
þennan hátt.
Aðalgallinn á latínunni sem heimsmáli segir
höfundurinn sje mismunandi framburður þjóð-
anna. Það kæmi fram t. d. ensk-latína, fransk-
latína og Rússa-latína og öll þau mál ættu
Germanir bágt með að skilja.
þetta er aðeins höfuðefni greinarinnar. tlöf.
hyggur að annaðhvort enskan eða latínan sjeu
líklegastar til að verða, alþjóðamál.
Ábyrgðarfjelög.
það hefur nokkuð verið um það rætt að
koma á innlendri ábyrgð á húsum til trygg-
íngar gegn eldsvoða, og nú í fyrra mánuði
stendur grein í Isafold, scm eindregið heldur
því fram, að alþíng ætti að fara að gera gáng-
skör að því, að þetta kornist á. Húseignum
fjölgar óðum í landinu og margt af þeim er
óvátryggt, því það er á valdi eigendanna,
hvort þeir vátryggja hús sín eða ekki En
kæmist á innlent brunabótafjelag er sjálfsagt
að gera mönnum að skyldu að vátryggja.
Skýrslur eru eingar til um það, hve míkið
nú sjc borgað í brunaábyrgoargjald af öllu
landinu, til útlendra ábyrgðaffjc'laga, og ekki
heldur ,um það, hve mikið þau hafi orðið að
borga að samlögðu inn í landið undanfarin
ár. En víst er það, að stórbrunar hafa eing-
ir komið hjer fyrir leingi undanfarandi. Hús-
brutiar haía helst komið fyrir á einstökum hús-
um og bæum til sveita, Má því telja víst að
landið í heild sinni borgi meiri penínga út
en inn koma.
Og sama mun verða raunin að þyí er snert-
ar líftryggíngar manna, þær eru nú óðum að
fara í. vöxt og má telja það miklar framfar-
ir. En spurníngin er, hvort ekki væri hagur
að því að landsjóðir tæki að sjer þær ábyrgð-
ir> eða að stofnuð yrði innlend lífsábyrgð með
ábyrgð landssjóðs. Fróðlegt væri að hafa
skýrslur um það, hve mikið væri greitt í lífs-
ábyrgðargjöd af öllu landinu árlega<ng hve mikið
væri borgað inn. þær skýrslur hefur aðeins
bvert fjelag út af fyrir sig.
En víst er, að hjer er um mikið fje að ræð-
a, sem verður því meira og meira sem lff-
tryggíngar fara meira í vöxt.
»Kurteisi.«
-—:o:—
»Höftighed koster ikke penge*.
Þetta orð »kurteisi« es svo oft viðhaft, að
það virðist ekki ósenniíegt að það. sje brúkað
síundum að óþörfu, enda er jeg fullviss um
að það sje gert, eftir þeim skilaingi sem jeg
legg f orðið kurteisi.
Sú æðri og betri menntun, eða rjattara út-
lenda menníngin, hefur í einum skilníngi flutt
okkur kurteisi, eða ýmsa siði eða týskur, og
má þar til nefna hegðun manna við ýms ólík
tækifæri, máltíðir, heilsanir o. fl-. Það má
heyra orðatiltæki eins og þessi: »Hann er
ákafíega »penn undir borðum* og »sá er nú
penn«, sá kann að taka ofan fyrir »dömunum«..
Það er orðið alsiða nú í kaupstöðunum að
minsta kosti, að taka ofan fyrir hverjunr kjafti,
sem raætir manni á förnum vegi, og það á
ýmsan hátt,. og allt er undir því komið að vera
sem »penastur« segir fólkið.
Heldra fólkið, helst kvennfólkið, geingur allt
öðruvísi en annað fóík, og mæti það einhverj-
um sínum líka,. eru brúkaðar sjerstakar lcredd-
ur við heilsanina, beygíngar og hneigíngar,. og
er stundum viðbjöðs'.egt að sjá slíkaa tepru-
skap og uppgerð hjá þessum »dægurflugum í
djúpi tilverunnar.«
Þetta cr það sem jeg kaila »vanans« kurt-
eisi, sem hefur skapast í einhverjum tískubæ
heimsins, t. d. l5arís og er í sjálfu sjer mcin-
laus..
En það er önnur kurteisi, sem okkur rfður
meira á að lxra, og það er framkoma okkar
gagnvart almenníngi, æðri sem lægri og hvern-
ig sem stendur á og kríngumstæður eru fyrir
okkur eða þeim.
Maður rekur s:g á menn í þjóðfjelaginu,
sem hafa sest á efri hyllur þess, sem lýta með
fyrirlitníngu á þá sem eru fyrir neðan, cn
kunna mætavel að líta upp fyrir sig og við
hafa kurteisisreglui við þá, scrn eru jafnir
þeim eða ofar að mannvirðíngu.
Þó þetta sje nú mikið að lagast með vax-
andi rr.entun, er ekki laust við að þessu bregði
fyrir, ekki svo sjaldan, t. d. kaupm. og búð-
ann. sýni viðskiftamönnum s.ínu.m misjafnar
undirtektjr eftir mannvirðíngu og hvernig þeir
standa sig í re'kníngi o. s. frv.
Auk venjulegra kurteisisregla ættu allir op-
inberir starfsmenn þjóðarinnar að sýna alþýðu-
mönnum lipurð í framkomu viðvíkjand: þvf
sem þeir eiga að erinda. Þeir verð að gæta að'
því að það eru þeir sem eru kallaðir til að-
gánga á undan, þeir sem eiga að lyfta þjóð-
inni á hærra stig í andlegum og veraldlegum-
skilníngi, þeir sem eiga að binda um sárin á>
líkama þjóðheildarinnar, og þeir sem eiga að*
vinna að því, að það verði sem styst hið stað-
festa djúp milli sín og alþýðunnar, svo báðir
máispartar verð.i sem best samtaka; einnig líka.
heiil þjóðarinnar hvílir á alþýðunni og.
mer.tun og upplýsíngu hennar.
K.urteisi er eingin venja, að mínu áliti, hún-,
er bara að vera alúðlegur maður og koma vel
fram án þess að fylgja nokkrum sjerstökumi
kredduni við þá framkomu.
Jeg heyrði mik.ils metinn mann og skáld’.
okkar segja vi,ð annan mann: »Jeg á ekki.
kurteisi til í eigu minni.« Hinum varð ekkert.
annað að orði þegar hann heyrði þetta heldur
en: »Nei, nú ertu að Ijúga.«
Hann vissi fullvel, einsog jeg veit, að mað-
urinn var kurteis f framkomu, en hann meinti
auðvitað ýmsar vanans kurteisisreglur, og eins-
það, að hann vildi koma til dyranna einsog.
hann væri klæddur.
Og það ætti; hver maður að gera.
AlLur tepruskapur og fyrirlitníngarósómi'
ætti sem fyrst að vera gerður útlægur úr'
landinu og ekki eiga þángað afturkvæmt, ef
við eigum að vera stimplaðir sem siðuð þjóð..
A 1 þ ý ð u m a.ð u,E.'
Seyðisfirði 16. apríl' 1901.
Síðus'u vikuna hcfur leingstum verið rigníng eða*.
krapahríð.. Snjórinn hefur sígið mikið, en mjög er
illt umfer-ðar enn. í dag er blíðveður...
Vaagen kom á föstudagsnótt beint frá útl. með<
koi, lór aftur á mánudagsmorgun til útl. Dálítinn
íshroða v.arð hún vör við hjer úti fyrir.
Við ísafjarðardjúp hefur verið mokafli í vetur og,
v.or; einnig sagður góður afli á Suðurnesjum..
Sr. Magrsús Jónsson í Laufási andaðist 19, f. m.
Llann var hátt á áttræðisaldri.
24. f. m. andaðist Tómas prestur Bailgrímsson á.
Völlum í Svarfaðardal, rúmlega fimmtuguf.
18. f. m. drukknaði Kristján Gíslason áður bóndi
á Ytra-Krossanesi í Kræklíngahlíð. Báti hvolfdi
undir honuiu, á Krassanesböt..
Sr. Bjarni' Lorsteinsson á Síglufirði hfifur feingið
600 kr. styrk á ári í 3, ár af Carlsbergssjóðnum till
þess að safna íslenskum þjóðiögum.
Staðarprestakall í Snæfellsnessprófastsdæmi er nú
laust og veitist frá fardögum 1901, Brauðið er
roetið 1747 kr. 83 au. að frádregnu árgjakti til land-
sjóðs, 300 kr. — Prestsekkja er í. brauðinu tneð 203,
kr. 44. au, eftiríaunum.
ITjeraðslæknir Páli Blöndal í Stafholtsey hefun
feingið lausn frá. embætti.
Aðalftuidur sparisjóðsins á Seyðisfirði var haldinm
á bæjarþíngstdfunni. laugardaginn 13, þ. m. Lagð-
ur var fram og samþyfcktur endurskoðaður reikn-
íngur sjóðsins árið 1900. Stjórn, vafastjórn og end-
urskoðendur voru endurkosnir. Reikníngurinn efi
bír.tur á öðrum stað hjer í blaðinu.