Bjarki - 17.08.1901, Blaðsíða 2

Y22'
fendsímalagnínguna og til að útvega efni- og
áíiöld til þess:
Úr viðlagasjóði eru þessar fjárveit-
íngar heimilaðar, auk þeirra scm getið er hjer
að ofan: Til stoínunar mjólkurbúa 20,000
Rr., til að koma upp trjesmíðaverkstofu í Rvík
115,000 kr.,. til þilskipakaupa og þilskipabygg-
ínga 30,000 kr., til ísgeymslufjelaga og ís-
Húsabyggínga 15,000 kr. Til dráttarbrauta
fyrir þilskip (til að draga þau á land) í Hafn-
arfirði og Rvík 10,000 kr.
semja hana með breytíngum, er þurfa þykir.
2. að láta uppi álit um, hvort eigi væri heppi-
legt að landsjóð'ur legði elllihrumu alþýðufólki,
sem eigi hefur þegið af sveit, ellistyrk til móts-
við og í sambandi við styrktarsjóð handa al-
þ)'ðufólki. 3 að láta uppi tillögur um, hvort
eigi muni ráðlégt að' landssjóður styðji að
stofnun ábyrgðarsjóðs, er veiti alþýðumönnum
tækifæri til að' tryggja sjer ellistyrk. — Til-
lögur nefndarinnar um þeasi málefni skulu lögð
fyrir alþíng 1903.
eins og hann hefur áður sagt, að ýmsir for-
gaungumenn Vestur-Islendínga, t. d." prestar
lútherska kirkjufjelagsins, reki fólksflutnínga
hjeðan af landi og vestur sem atvinnu og hafi
Vesturheimsprestarnir á ferðum sfnum hjer um
land ferðast sem launaðir agentar Canada-eða
ManitóBa-stjórnar. þetta er að líkindum full-
komlega rjett. Ea hitt er annað mál, hvort
hægt sje að telja klerkunum þetta til stói>
synda, eins og sumir ætla, eða, hvort það sje
í sjádfu sjer á nokkurn hátt óheiðarleg atvinna
að vera innflutníngsagent Canadastjórnar. Stór-
kostíegir vcsturflutníngar eru auðvitað hnekk-
ir fyrir Island. En í þessum efnum vcrður
hver einstakur maður að velja fyrir sig. Úað
er heimska að hugsa sjer að leggja ócðlilcg
höft á menn í þessurn cfnum. þvingunarlög
til þess að' aftra mönnum frá vcsturfórum, t.
d. eins og þau sem hugsað var til í þíng-
málafundarsamþykktinni í vor, um nefskatt á
vesturfara, rrundu hafa gagnstæð áhrif við til-
gánginn miklu frcmur en hitt.
Þriðja ritgerðin er eftir prófessor Finnjóns-
son, um íslenska stafsetníng. Það er góð rit-
gerð, einkum fyrir þá sem eru að spreyta sig
á að búa til nýar stafsetníngarreglur án þess
að hafa nokkurt vit á málinu. Höf. er eink-
um illa við tvö atriði í stafsetníng Blaðamanna-
fjelagsins; fyrst og fremst é fyrir je og svo
hrærigrautinn með z-una. Hann sýnir fram á,
að Blmfjel. sje að skrúfa stafsetnínguna aftur
á bak, gera hana fornlegri en þörf er á og
tíðkast hefur upp á sfðkastið með því að
ínnleiða é fyrir je. Þá er sjeruiskan í undan-
tekníngunura, að rita t.. d. Jesús með Je, og
láviskan annarsvegar, að halda je í hluttaks-
örði núl. tíma, t. d. hefjendur o. s. frv. Höf.
segii: »Að rita é fyrir je — þó ekki alstað-
ar — er þvert ofan í sögu málsins, þvert of-
an í 4—5 hundruð ára rithátt, cykur ritvand-
ræði og því þvert ofan í skynsamlega rjett-
ritun. Það ætti sem fyrst að detta úr sög-
unni. I’að var glappaskot að trana því fram«.
Z-unni vill höf. láta sleppa með öllu. Ilann-
telur einnig rjettast að rita lángan hljóðstaf.
á undan ng og nk eftir framburði,. t. d. láng-
ur, ekki langur o. s frv.
Fjórða ritgerðin er eftir Agúst Bjarnason;
um samband hásk.ólanna við alþýðumentunina;
Það er veigamesta ritgerðin f heftinu og skýr-
ir frá, bvernig ý.msir háskólar á Einglandi og
í Ameríku hafi tekið alþýðumentunina upp á
arma sína. 'Tilcfnið til þeirrar. ritgerðar cr
það, að Guðm. læknir Hannesson á Akureyri-
hefur skrifað stúdentafjelaginu í Khöfn, leitt
aihygli þess að þessari hr.eifíng og. beðið það
að fhuga, hvort ekki væri hægt að koma ein-
hvcrju samskonar í framkvæmd hjer á landi:
Alþýðumenntamálið er töluvert rætt hjer nú.
sem stendur og skal Bjarki síðar minnast nán-
ar a þessa grein í sambandi við bað. Að'
þessu sinni er ekki rúm til að fara frekar út
£. hana.
Síðast í ritinu eru þýðíngar af forngrískum.
kvæðum eftir cand. mag. Sigfús Blöndal.
EUdsvoði. Eitt af hvalveiðaskipum EHev-
sens kom frá Vestfjöiðum. á. þriðjudaginn og;
flutti þær frcgnir, að öll hús Ellevscns á Ön,-
Styrkveítíngar til einstakra nianna eru þess-
ar í frumv. n. d. samþ. við 2. umr.:
Til Guðm. Hannessonar tæknis áAkureyri 8oof'kr,
hvort ár fjárhagstímabilsirrs til þess að launa að-
stoðarlækni. Til Guðm. Finnbogasonar cand. mag.
zooo kr. til þess að kynna sjer uppeldis- og mennta-
mál erlendis. Til Magnúsar Einarssonar áAkureyri
300 kr. til þess að kenna þar saung og organslátt.
Til Ben. Gröndals 8öo kr. til þess að Ralda áfram
myndasafni sínu yfir íslensk éýr, Þjóðmenníngersögu
Norðuvlanda o. s; frv. Til Brynjólfs Jónssonar 300.
kr. til fornmenjaransókna. Til Báls ölafssonar
skálds 500 kr. Til Þorsteins Erlíngssonar skálds
500 kr. Til Vald. Briem skálds 800 kr. Til fyrv.
rektors Jóns Þorkelssonar 300 kr. til vísindalegra<
starfa. Til Geirs Zoega skólakennara 500 kr. ti!
þess að semja íslensk-enska orðabók. Til Jóns-
Jönssonar sagnfræðíngs 1200 kr. td þess að ransaka
og rita um sögu íslands og halda sagnfræðislega
fyrirlestra í Rvík. Til Páls amtm. Briems 200 kr_
til útgáfu »Lögfræðíngs*. Tii Sighv. Grímssonar
Borgfirðíngs 200 kr. (fyrra ár.ið) til þess að semja
prestaæfir. Til Einars Jónssonar myndasmiðs 2000
kr. Til Holingeirs Jónssonar 300 kr. til þess að
stunda dýralækníngar í Vesturamtinu. Til Stefáns
kennara Stefánssonar á Möðruvólíum 1000 kr. til fóð-
urjurtaransókna. Til Bjarna Sæmundssonar 800 kr.
til fiskiransókna. Til' Hélga Pjeturssonar 1000 kr.
(síðara árið) til jarðfræðisransókna. Tii Ásgeirs
Torfasonar 600 kr. til tjöllistanáms. Til dr. i'orv.
Thoroddsen 2000 kr. Tit sr. Matth. Jochurnssonar
200C kr, Til Ben. Kristjánssonar præp. hon. 500
kr. til eftirlaunaviðbótar. Til sr. Þórk. Bjarnasonar
sömul. 500 kr. Til sr. Pjeturs Guðmundsáonar
sömul. 150 kr. Til ekkjufrúnna: Jakobínu Thomsen
(ekkja Gr. Th.) 300 kr., Önnu Johnsen 150 kr.,
Ragnheiðar Jónsdóttur 105 kr.,. Torfhitdar Holm 200
kr., Ólínu Vigfússon (ekkja Sig. Vigf.) 250 kr.,
Bjargar Jónsdóttur (ekkja Mark. Bjarn. stýrimanna-
skólastj.) 300 kr., Valgerður Porsteindóttur 250 kr.,
Solveigar Þórðardóttur 200 kr. Til refaskyttu Jó*
hanns Halldórssonar 150 kr.
Stjórnarskrármálið. Frnmvarp stjórn*-
arbótarfioktsins var samþykkt við 2. umræðu
í efri deild 9. þ- m. óbreytt, eins og það kom
frá n. d., með 6 atkv. gegn 5.
Með frumv. greiddu- atkvæði:. Kr. Jónsson,
ílallgrímur Sveinsson, Axel Tulinius, sr. Sig. i
Jensson, sr. Magnús A’ndrjesson, sr. Olafur O-
lafsson.
En móti greiddu atkvæði: Júlíus Hafsteen,
dr. J. Jönassen, sr. Eiríkur Bricm, Guttormur
Vigfússon: og Guðj. Guðlaugsson.
Fátækramál. Nefndin, sem þíngið
skipaði í það mái, vill að skipuð sje þriggja
manna milliþínganefnd til þess að koma skip-
un á fátækramál landsins og sje verksvið henn-
ar: I. að safna saman í eina hei-Id fátækra-
og sveitarstjórnar löggjöf land.sins og endur-
Bánkamálið. Þeir bánkmennirnir, Arnt-
zen og Warburg koma ekki í sumar til við-
tals við þíngið, eins og þeir höfðu áður ráð-
gert, en halda þó fast vrð áforrn sitt með
bánkastofnunina. Nefnd var kosin í málið á
þíngi: Þórður Thoroddsen, Björn Kristjánsson,
Gúðl. GuðmundSson, Tr. Gúnnarsson og Lár-
us Bjarnason. I álití sínu heldur meir hlutinn
(Þ. Th., B. K., G. G) því fram, að hlutafje-
lagsbánkastofnunin sje eina rjetta leiðin til að
ráða bót á psníngavandræðunum og fellst að'
mestu á frumv. þeirra A. og W., en minni-
hl. (T. G. og L. B.), heldur fram aukníng
lands-bánkæns. En mikinn meirihluta mun þó
hlutafjelagsbánkinn hafá á þínginu-.
Bækur og rit.
9. A r n ý. G e r ð 111 af fj e l a g i ísl.
stúdenta í K h ö f n. I22T bls. 8 bl. br.
Þetta er einskonar Aldamótarit frá Khafn-
ar-lslendíngum. Og þó er eingin ritgerðin í
kverinu sjerstaklega helguð þessum tfmamótum.
En útgerðarmennirnir segjast bafa fundið hvöt
hjá sjer til þess að' láta eitthvað til sín heyra
í aldaskiftunum og er ekki að lasta það. En
rík hefur sú hvöt ekki verið. Það ber ritið
með sjer. Þeir beita að mestu fyrir sig gömlu
mönnunuro, sem við könnumst við áður, og
ritið hefur lítinn keim af því að það eigi að
vera málgagn stúdenta.
Bögi sagnfræðíngur er fremstur á blaðrmeð
»ofurstutt yfirlit yfir stjórnarskrármálið á 19.
öldinnó. En hin sögulegu atriði þessa máls
eru svo margskráð á- íslensku að annarhvor
blaðlesandi maður á landinu mun þekkja þau
nokkurnvegin eins og sjálfur Bogi Melsteð.
Að júlíbyltíngÍTi á Frakklandi hafi haft víðtæk
áhrif og, að Jón Sigurðsson hafi verið forvíg-
ismaður Islendmga í stjórnarskrárbaráttu þeirra
— það er hvortveggja sannleikur, sem taist-
um er ókunnugt um hjer á landi nú á dögum.
A »olur!rtíu yfirhliti« yfir þessi atriði var því
næsta iítil þörf. Og þessi þaulstúderaðí og
þaulaldi sagnfræðíngur okkar ætti nú að fara
að sýna okkur framan í eit-thvað veigamcira
en þessa eilíf-leiðiniegu þætti ©g yfirlit,
sem ekkert nýtt hafa inni að halda. Annars
! mun ritgcrðin fremur eiga aðskoðastsem »inn-
| légg* í stjórnmálaþrætuna nú. En hvernig sem
á hana erlitið'er fremur lítið á henni að græða.
| Næst er riígerð eftir síra Hafstein Pjeturs-
■ son, »Frá Vesturheimi*. Hún er tielst til stutt
| og samheingíslaus og sýnrst eingaungu skrifuð
, til ujxpfyll-íngar því sem höl. hefur úní sama
i cfni ritað í Tjaidbúðinni. Ilann scgir hjer