Bjarki - 01.11.1901, Blaðsíða 3

163
rar kemur úr Jukatansundinu og fer meðfram
ínorðurströnd Kúbu, en hinn, sem er miklu
stærri, kemur innan úr Mekikóflóanum með-
ram suðurströnd Bandaríkjanna og eykst mjög
af útstraumi Missisippifljótsins. Straumhraði
'Golfstraumsins er mestur á sumrin. í Florida-
sundinu er hann ein míla á klukkustund. Að-
ur inn f sundið kemur er hann x/4 úr mílu
en'eftir að útúr sundinu er komið 3/4 úr mílu
og þeim hraða heldur straumurinn allt til 31.
breiddarstigs. Þá mínkar straumhraðinn. Við
Azoreyjarnar er hann 2— 3 mílur á dægri.
Súðaustanvindar og austanvindar þreingja hon-
um upp að strönd Amcríku og gera hann
cmjórri, en stöðugir vestanvindar breiða hann
•leingra til hafs.
Suðurfrá, þar sem loft er hreint, er Golf-
straumurinn dökkblár, en norðar er hann ljós-
íblár. Takmarkalínur hans eru svo skarpar, að
skip geta legið með annað stefni inní straumn-
um, en hitt utan við hann.
Meira.
Viihelm Beck, stofnandi og foríngi innra-
trúboðsins danska, andaðist 30. f. m. Allflestir
Íslendíngar munu kannast við klerk þennan af
nafni, en trúmálastefna hans, sem á síðasta
mannsaldri hefur náð svo mikilli útbreiðslu f
Danmörku, hefur lítfð sem ekke|t gert vart
við sig hjer á landi, sem betur fer. I Dan-
mörk drottnaði V. B. yfir sterkurn trúmála-
flokki svo að jafnvel yfirboourum Iians, lúsk-
upi og kirkjumálaráðaneytinu, stóð- stuggur af
áhrifum hans og valdi. í lokksmenn hans kalia
sjálfa sig »heilaga« : Trúmálastefna V. B. er
gersamlcga fjandsamleg allri skynsemi; það er
•myrk ofsatrú, sem fordæmir alla lífsnautn og
gleði. Leikhús, danssamkomur og aðrar þess-
konar skemtanir mega flokksmenn hans ekki
sækja. Þeir trúa því að djöfullinn sje sífellt á
flakki meðal mannanna á sálnaveiðum og að
cinginn vegur sje til að komast hjá því að
falla í klær hans annar en sá, að gánga inn í
innratrúboðsflokkinn. Fjöldi skottupredikara
fer um landið og æsir fáfróðasta hluta fólks-
ins með þessum kenningum.
Síðan Grundtvig leið hefur cinginn kirkj-
•unnar maður í Danmörk verið jafn umsvifa-
mikill og Vilh. Beck. »Nafn hans fyllir tölu-
vert rúm í hinni dönsku kirkjusögu*, segir U.
Birkedal prestur, sem ritar um V. B. í »PoIi-
tiken*. »En hinsvegar er þa ð víst, að sem
-andans maður var hann hvorki djúpskyggn nje
sfrumlegur. Og eingrar þroskunar verður vart
hjá honum með aldrinum. Ræður hans voru
•hín síðustu ár hans eins og fyrir 40 árurn.
Þar eru sömu hversdags myndirnar úr lífinu
sömu grófu kraftyrðin, scm aldrei var haldið
innan þeirra takmarka sern almennt era sett.
Alltaf hamraði hann jaínt og þjett á sömu
bugmyndunum, þeim sem voru þráðurinn í
skilníngi hans á krislindóminum. AJltaf var
fhann jafnómóttækilegur fyrir allt annað en það
sem hann einn sinni hafði talið sjer trú um
að væri hinn eini, óskeikuli sannleikur. Nán-
ustu vinir hans játa, að hann hafi alls ekki
getað skilið nokkurn annan hugsuaarhátt en
sinn eigin og, að hann hafi hvorki gctað sjeð
"skuggahliðar vina sinna nje fundið nokkurn
neista af rjettlæti ( dómum mótstöðumanna
sinna. Allt sem kom úr þeirri átt var í hans
augum annaðhvort sprottið af íllsku eða
heimsku.
En það sem þrátt fyrir þetta sætti marga
við hann var glaðlyndi hans, sem hann virð-
ist hafa feingið í vöggugjöf frá einhverri vel-
viljaðri veru. Það getur ekki hjá því farið,
að án þess hefði hann eignast marga haturs-
menn. En menn urðu að blægja, hvort þeir
vildu eða ekki, þegar V. B. var að þvæla
heimsins börn í sinni stóru blekbyttu.
Þjóð okkar á svo fátt af einkennilegum,
sjersteyptum mönnum, ekki síst innan kirkj-
unnar, að við skulum viðurkenna hjá V. B.
það sem viðurkenníngar er vert, jafnframt og
við höldum stríðinu áfram gegn flokk hans og
þeirri andastefnu sem nann hefurvakið.»
Þá segir hann að innratrúboðsljelagið hljóti
að klofna við burtför foríngjans; hinir ákafari
í hópnum geta ekki leingi átt samleið með
hinum spaklátari. Það er V. B. sem hefur
haldið flokknum saman þrátt fyrir mikið innra
stríð. Prestunum er orðið ílla við skottupre-
dikarana. Nýa ráðaneytið er mjög andvígt
innratrúboðinu og er ekki ólíklegt, að það
leiði til þess að úr því myndist fríkirWja.
V. B. var nær 72 ára gamall, fæddur 30.
des 1829. Hann var prestssonur. A ýngri
árum var hann gleðimaður. Hann ætlaði ekki
að verða prestur, en Ijet það þó eftir föður
sínum. 1874 fjekk hann prestakall það sem
íaðir hans hafði áður þjónað, Örslev, skammt
frá Kaupmannahöfn, og hefur verið þar prest-
ur í 27 ár. Hann hefur verið kallaður »páf-
inn í Örslev«. Plann hafði verið gestrisinn
mjijg og góður heim að sækja. Eftir messu-
gjörðirnar satu venjulega til borðs hjá honum
allt að 70 manns. Þegar svo stóð á hafði
hann ekkert helgisnið á sjer, en Ijet íjúka
skemmtisögur af allskonar tægi.
Ki,tchener lávarður. Útlend blöð tala
um þessar mundir mikið um afstöðu hans til
ensku stjórnarinnar. Samkomulagið er þar
ekki sem best. Það hefur jafnvel flogið fyrir
að hann hafi krafist lausnar frá yfirforíngjastöð-
unni. Hann þykist hafa of bundnar hendur,
þar sem sjer sje ekki leyfilegt að beita öllum
brögðum til að yflrstíga Búa og gera endir á
stríðinu. Samkvæmt boðskap þeim sem hann
hefur áður út gefið skoðar hann nú alla þá
sem halda fram styrjöldinni af hálfu Búa sem
uppreistarmenn og stríðið ekki framar háð
sem reglulegt stríð milli tveggja óháðra þjóða.
Hann vill fá leyfi til að refsa uppreistarmönn-
unum með dauða, í stað þess að þeim sem
til næst er nú aðeins refsað með stuttri fáng-
elsisvíst, sem alls ekki getur verið neitt ægi-
í leg í þeirra augum. Auk þess hefur hann
heimtað að fá liðsauka af æfðum hermönnum
í stað þess að til hersins í Afríku hefur verið
sendur allskonar iýður, óvanur allri hermensku
og þar á ofan óvalinn.
í vor sem leið reyndi hann að fá enda á
ólriðnum með því að fara að semja við Búa
um friðarkosti. En enska stjórnin virti þetta að
eingu og svo fórust allir friðarsamníngar íyrir
milli hans og Botha.
Þegar ráðin voru tekin af honum i því efni
heimtaði hann nýtt lið og ætlaði þá að senda
heim nokkrar at þeim hersveitum sem tekið
•höfðu þátt f stríðinu frá byrjun og orðnar
voru bæði þreyttar og leiðar á verunni þar
syðra. Hermálaráðgjafinn Brodrick sinnti
þessum kröfum leingi vel alls ekki. Að lok-
um sendi hann þó nýtt lið suður. En þegar
þángað kom, sýndi það sig að allur þorri þeirra
manna var með öllu. ófær til að takast á hend-
ur herþjónustu og varð Kitchener að senda
þá strax heim aftur.
Útúr öllu þessu spannst missætti milli her-
málaráðgjafans og yfirforíngjans. Kitchener kvað
vera harðdrægur maður og refsíngasamur og
það er í fullu samræmi við framkomu hans
annarstaðar, að hann heimtar nú að uppreist-
armenn Búa sjeu umsvifalaust skotnir í stað
þess að refsa þeim með stuttri fángelsisvíst.
En þeir Salisbury, Chamberlain og Biodrick
sem eiga að bera ábyrgðina gagnvart enska
þínginu, þora ekki að láta eftir þeim kröfum
hans. I haust dæmdi hann um 20 Búaforíngja,
sem handteknir höfðu verið, útlæga, en ýms
af blöðum Breta telja þá aðferð ólöglega.
Búar. Einn af foríngjum Búa, sem lent
hefur í höndum Breta, heitir Lotter. Á hann
voru bornar þúngar sakir af Bretum og var
mál hans tekið fyrir 27. f. m. Hann er fyrst
og fremst ákærður sem uppreistarmaður. Þá
var borií á hann, að hann hafi myrt vopn-
lausa njósnarmenn, svertíngja, að hann hafi
myrt breska dáta, að hann hafi spreingt járn-
brautarlest í loft upp og, að hann hafi látið
berja breska þegna með sviputn. Lotter kann-
ast við síðustu á kæruna en heldur annars
fram að hann sje borgari í Oraníu. Lotter
var dæmdur til dauða og skotinn 12. þ. m.
Tjaart Kryger, sonur Krygers forseta cr ný-
lega dáinn í Prætoríu; hann hafði nokkru fyr-
ir dauða sinn gefið sig á vald Breta.
26. f. m. stóð bardagi í 19 tíma milli Búa
og Breta við Itala og sagt að Búar hafi þar
misst 500 manns. Botha hershöfðíngi var sjálf-
ur í þeirri orustu.
Kína. 6. þ. m. ætlaði keisarinn og keis-
araekkjan að leggja á stað frá Singanfu mað
hirðina og halda aftur til Pekíng. Höllina,
sem reist var til íbúðar fyrir hirðina meðan
hún hjelt til í Sínganfu, á að rífa niður. Mörg-
þúsund múldýrum og hestum var safnað sam-
an til ferðarinnar víðsvegar að og Li-Hung-
Chaþg boðið að taka 700,000 taelur til láns
ti) ferðakostnaðar. Chang prins segir, að keis-
araekkjan og keisarinn sjeu nú sammála um
að nauðsynlegt sje að gera miklar breytíngar
á stjórnarfarinu og að hreyfíngin í þá átt hafi
aldrei verið jafnsterk og nú meðal æðri stjett-
anna i Kína.
Keisaraekkjan gamla kveðst ætla að gcra
Puchin, erfðaprins, arfiausan af því að hann
lifi hneixlanlegu lífi.
Avarp Khafnarstúdentanna, semöll
afturhladsblöð landsins eyða nú rúmi undir, er
ósköp veigalítið og ómerkilegt skjal, en ann-
ars meinlaust.
En blöðunum scm það flytja gleymist að
geta þess, að ávarpinu var eingu svarað af
ráðgjafanum; hann stakk því undir stól og
sagði að málið yrði íhugað seinna.