Bjarki - 08.11.1901, Blaðsíða 3

i67
Niðurfallssýki. 1 Kringsjaa stendur nýlega grein
um þennan sjúkdóm. Iíann er ekki algeingur. Þó
kemur hann fyrir hjá öllum stjettum manna. En
það sem merkilegast er við hann er, að ýmsir af
mestu mönnum veraldarsögunnar hafa þjáðst af
honum. í fornritum Grikkja er talað um þennan
sjúkdóm. Þeir kenndu hann öndum. Aristoteles segir
frá, að munnmælasögurnar segi að Herkules hafi
haft þénnan sjúkdóm. En fyrst fara þó verulegar
sögur af sjúkdómnum hjá Kambyses Persakonungi
sem dó eptir sjö ára ríkisstjórn »til mikillar gleði
öllum sem til hans þekktu.< Herodót sagnaritari
virðist hafa skoðað þennan sjúkdóm sem undirrót
ýmsra athafna Kambysesar; hann segir: »1*30 er
mælt að Kambyses hafi frá fæðingu haft sjúkdóm
þann sem nefnist »hin helga sýki,«og það er ekki
ólíklegt að Iíkamsþjáningar þær sem hún olli honum
hafi haft áhrif á sál hans.» Hvort Alexander mikli
hafi haft þessa sýki vita menn ekki með vissu, en
það er víst, að hálfbróðir hans, Arkidaios, hafði
hana. Sömuleiðis er það víst um Júlíus Cæsar.
Frá því skýrir Plutark; hann segir: »Cæsar var
magur og veikbyggður; hannþjáðist afhöfuðverk og
hafði niðurt'allssýki. Þó ljet hann það ekki á sig Já
á þann hátt, að hann hlífði sjer, en notaði herlífið sem
læknismeðal, lifði á óbreyttu fæði og svaf undir
berum himni.» Þá skýrir hann frá, að meðan stóð
á orustinni við Tapcsus hafi sýkin einu sinni scm
optar komið yfir Cæsar; hann fann að hún var ná-
læg og ljet bera sig burt frá bardaganum áður hanrt
missti meðvitundina. Kaligula Rómverjakeisari og
Brittannicus, bróðir Nerós, höfðu veikina og fleiri í
þeirra ætt
Frá síðari tímum hafa menn sannar sögur af hcnni
hjá Alfreð mikla Eingilsaxakonungi og frá nýustu
tímum hjá Napoleon Bónaparta. Það er víst, að
hjá honum varð hennar opt vart, meðal annars ept-
ir orustuna við Aspern 1809.
Þá þj'kir það sannað af guðfræðingnum Krenkel,
að Páll postuli hafi haft sýkina. í 2. Korintubrjefi
12. kapítula talar postulinn um, að »eingi!l satans
Ijósti sig þúngum höggum, til þess að hann ofmetn-
ist ekki«. Krenkel segir, að þar eigi hann við
krampasýki, sem hann hafi þjáðst af til dauðadags.
Krenkel bendir í þessu sambandi á sjónina, sem
postullinn sá á leiöinni til Damaskus og hafði þau
áhrif, að hann snerist til trúarinnar á Krist. Þeir,
sem þjást af niðurfallssyki, sjá alls konar sjónir,
meðan veikin er að koma yfir þá; margir heyra
þjótandi hljóð, sjá eldkúlur eða virðist allt logandi
umhverfis o. s. frv. Áður hefur verið talið víst, að
Múhameð hafi haft þessa veiki, en nú efa menn það.
Þar á móti er það víst um Frans af Assisi, stofn-
anda hinnar alkunnu múnkareglu, og um hinn gáf-
aða en drottnunargjarna páfa, Píus níunda.
Sje veikin á mjög háu stigi, svekkir hún skyn-
semina og sjúklingarnir verða fábjánar. Dæmi um
það er Karl digri Frakkakeisari.
Vinur minn, stjórnleysinginn.
Sönn saga frá Ítalíu, eftir E. Rasmussen.
Hann hjet Communardo Braccialarghe.
Faðir hans var stjórnleysingi. En Communardo
var ekki einn af þeim sem í blindni vilja fóttroða
allt sem nú er ríkjandi, eyðilegga allt, eins og
ýmsir af flokksbrœðrum hans. Hann var mað-
ur með hjartað á rjettum stað. Hann vildi
hjálpa öllum, sem urðu fyrir órjetti.
I fyrstu hafði hann verið kátari og fjör-
ugri cn allir aðrir dreingir í fœðingarbœ hans.
<Og þar var öllum vel við hann. Frá því hann
var 12 ára var hann í fylgd með stjórnleysingj-
um og hjelt rœður á leynifundum þeirra.
Hann þekkti nákvœmlega allar kenningar þeirra.
Hann var fullvaxinn 14 ára gamal . Hann sagði
mjer, að þá hefði þjónustustúlka, sem var
mjklu eldri en hann, narrað sig út í ásta-
brall. Hún bjelt honum í því í hálft annað ár.
Þá dó móðir hans og frá þeim tíma breyttist
Communardo. Hann vaið nær óþekkilegur.
Hinn káti og fjörugi dreingur varð hægur og
hugsandi.
16 ára gamall fjckk hann ást á stulku, sem hjet
Marianna og var dóttir efnaðs handverksmanns.
I’au hittnst daglcga utan við múra bæjarins.
Þar var mjög falleg útsjón til smábæjanna á
hæðunum fjær og nær og út yfir Campagne,
sem er frjósamasta hjerað á Italíu. Loftið er
þar tært og hreint og ángandi af ilm frá
gaggiablómunum. A kvöldin er himininn
þjettstirndur og næturgalasaungarinu frá olíu-
viðarlundunum fyllir loftið. Þar utanvið múr-
ana kunni Communardó vel við sig. Þar sátu
þau Marianna saman; hann sagði henni frá
framtíðardraumum sínum, og hún trúði á
hann.
Þegar hann sagði mjer frá þessum æsku-
æfintýrum sínum — það var nótt eina mörg-
um árum síðar —, þá komu tárin fram í aug-
un á honum. »Jeg hef aldrei kysst hana«,
sagði hann, »aldrei nokkurn tíma.«
Arið eftir var harm tekinn fastur. Hann
hafði á opinberri hátíð tekið þátt í stjórn-
leysíngjauppþoti og hrópaði: »Evviva l‘anar-
chia!« þ. e.: lifi stjórnleysið! Aðrir, sem með
höfðu verið, reyndu að komast hjá hegningu
með alls konar ósannindum, en þegar að Com-
munardo kom og dómarinn spurði, hvort þessi
strákhvolpur væri líka stjórnieysíngi, svaraði
Communardo: »Jeg þori óhræddur að kanuast
við það — jeg er stjórnleysíngi og er stoltur
af að vera það.«
Hann var dæmdur í fjögra ára fángelsi. I
fyrstu lamaði það kjark hanV Hann vissi
hvað það mundi hafa að þýða að sitja fjögur
ár í ítölsku hegníngarhúsi. Þegar lögreglu-
mennirnir fluttu hann i fángelsið, sagði einn
af þeim við hann: »Þú h»fur verið eins og
grimmur úlfur ; njer eftir verðurðu spakur eins
og lamb. Þú getur verið viss um, að við temj-
um þig.«
Þegar fángalæknirinn kom til hans um kvöld-
ið, var annar skórinn hans fullur af blóði;
svo höfðu lögreglumennirnir misþyrmt honum
á leiðinni. Læknirinn kærði þetta. Forstöðu-
maður fángahússíns kom til og spurði, hver
hefði misþyrmt honum. Communardo kvaðst
ekkert kæra sig um að honum yrði refsað og
sagðist ekki vita, hver þeirra það hefði
verið. Forstöðumaðurinn vissi að hið síðara var
ósatt. Hann kallaði lögreglumennina saman
og ávítaði þá harðlega. Síðan sagði hann
þeim, að maðurinn, sem misþyrmt hefði verið,
neitaði að kæra sökudólginn.
Hann var færður til Brescia og sat eitt
missiri í luktu fáugelsi. Hann var fángelsað-
ur fyrir pólitískar sakir og hafði því leyfi til
að lesa. Hann las frá morgni til kvölds; eftir
að dimrdi, lá hann og hugsaði. Þessi tími
af fángelsistímanum, sem öðrum þykir leiðin-
legastur, þótti honum bestur. Miklu ver lík*
aði honum, þegar missirið var liðið, og hann
var settur í fángavinnustofurnar, innan um alls
konar trantaralýð. Hann hafði numið málm-
smíði og var nærri því orðinn listamaður
í þeirri grein. Hjer var hann gerður að skó-
smið.
Iiann svalt. Maturinn á ítölskum fánga-
húsum er eitt pu.;d af brauði og tveir potta
af vatni daglega og um miðjan daginn súpu-
diskur með makarónum, sóðnum í vatni, og
15 grömmum af fleski, sem bitað er útí.
Þessi súpa er annars varla talin mannamatur,
og oftast gat Commurardo ekki snert hana.
Hann sá, að þeir, sem fluttir voru í fángelsið
úr hjeruðunum 1' kríng, komu þángað feitir og
bústnir, en vesluðust upp á skömmum tíma
og dóu. Þeir dóu úr húngri.
Hatur hans á öllu því sem kallað er stjórn og
harðatjórn, óx við það sem hann sá, meðan
hann var í fángelsinu. Einn dag fór hann til
læknisins með gömlum, dauðveikum fánga.
»Herra læknir«,sagði gamalmennið, »hjálpið
þjer mjer. Jeg er að deyja.«
»Ætli heimurinn missti mikið við það?« svar-
aði læknirinn.
»Við erum þó ekki rjettir og sljettir hund-
ar«, sagði Communardo.
»Nei, því betur — vegna hundannna», svar-
aði læknirinn.
Þegar hann kom út úr fángelsinu og heim
til Macareta.fjekk hann fregn, sem kom honum
illa. Marianna hafði veri honum ótrú. Hún
hafði tekið saman við lögfræðisstúdent frá
Apulíu, sem komið hafði til háskólans í Maca-
reta af því að þar þurfti hann ekkert að borga.
Síðan hafði hann yfirgefið bæði hana og há-
skólann. Communardo brá, þegar hann hitti
hana í fyrsta sinn, en hann heilsaði henni ekki,
ljet eins og hann sæi hana ekki. Hún elti
hann grátandi, neyddi hann til að hlusta á sig.
«Nei«, sagði Communardo, »þegar jeg sat í
fángelsinu, hljópst þú um með stúdentinum.
Þú getur ekki veríð kona fánga — og jeg
verð alltaf tángi.« Svo skildi hann við hana.
Hann opnaði ekki brjefin frá henni, en sendi
henni þau aftur. Hann talaði aldrei framar
orð við hana. Jeg minntist einu sinni á það
við hann, að þau skyldu sættast, því það var
auðsjeð, að þeim leið báðum illa. En við
það var ekki komandi; hann gat ekki látið
undan í neinu.
Þótt hann væri laus úr fángelsinu, átti hann
enn að vera í nokkurskonar gæslunæstu tvö árin
Hann varð að vera kominn í rúmið kl. 10 a
kvöldin og hann mátti ekki taka þátt í nokkr-
um opinberum samkomum, ekki yfirgefa bæinn,
þótt ekki væri nema daglángt, án leyfis yfir-
valdanna. Ef út af þessu brá var honum aft-
ur víst fángelsið.
Um þessar mundir kom upp ófriðurinn milli
Tyrklands og Grikklands. Communardo gaf
sig strax fram sem sjálfboða. Nóttina áður
en hann fór gisti hann í fángelsi bæjarins.
Hann hafði farið út að kveðja nokkrá af ætt-
íngjum sínum og kunníngjum og Orðið nokkr-
um mínútum of seinn til að hátta. ,
Hann var í einum bardagannm á fætur
öðrum og kom heim úr stríðinu með kúlu í
herðablaðinu. Hann hafði verið gerður að
Garibaldinerlautinant á orustuvellinuin við Do-
mokos. Þegar hann kom til Brindisi, var honum
ásamt nokkrum af fjelögum hans, sem voru
stjórnleysingjar,varpað í fángelsi, en þó voru þeir
látnir lausir aftur. Þannig heilsaði föðurland-
ið þeim, þegar þeir komu heim efiir góða
íramgaungu. En fæðingarbær Communardos,