Bjarki - 02.05.1902, Blaðsíða 2

2
, i
hæfileika Olafs Davíðssonar. Hann segir þar )
svo og snýr máli sínu til Austra :
»Og segðu lionum (Ó. D.) svo að lokum
fyrir mig, að þótt jeg, sem svo margir aðrir,
hefði um stund álit á honum sem vænlegu
þingmannsefni, þá sje hann nú fyrir fullt og
allt búinn að snúa mjer í því máli, og svo
hygg jeg að fleirum fari. Maður, sem hræðist
þingræði, en vill þó ekki kannast við að hann
sje afturhaidsmaður, sem margir honum miklu
fremri menn hafa látið sjer sæma að vera og
heita, — maður, sem skortir svo mjög stillingu,
sem hjer er raun á orðin með Ólaf og sem
kappkostar að viðhalda »kúnstugum« ríg og
flokkadrætti, sá maður mundi eiga óþarft erindi
á þíng. — Olafur þarf ekki að segja meira en
hann er búinn, til þess að hver óvalinn les-
andi Austra geti gert sjer ljósa grein fyrir
pólitiskum hæfileikum hans. Þú mátt fullyrða
við hann, að hann megi þessvegna hætta að
skrifa um pólitík.« «
Brjef úr Vopnafirðí.
Ur Vopnafirði er skrifað : ». . . Hjer er
nú snjór til landsins, ísarek útifyrir og yfir
höfuð illt útlit. Sumstaðar að verða heylaust
og allslaust orðið við verslanirnar hjer í kaup-
staðnum. I staðinn fyrir nauðsynjavörur, sem
menn þurfa að fá, er nú troðið þar upp á
menn þingmannaefnum, sem menn kæra sig
ekki meir en svo um. Þeir eru nú þrír í
boði hjeðan til þingfara: Jón frá Sleðbrjót,
Ólafur Davíðsson og Jón læknir. Þeir Ólafur
og Jón læknir halda saman og hafa að sögn
fyrir hvern mun viljað fá Jón frá Sleðbrjót til
að draga sig í hlje, en árángurslaust. Á fram-
boði Ólafs er þó sá hængur, að hann hefur
enn ekki, að því er jeg frekast'veit, fengið leyfi
húsbænda sinna til að bjóða sig fram.
Það mun vera almennt álit á Vopnfirðing-
um, að þeir yfir höfuð sjeu neyddir til að kjósa
þá sem verslunarstjóri 0rum & Vullfs heimtar
að kosnir sjeu. Það er nú satt, og því er
miður, að margir eru háðir versluninni og að
þeim böndum er óslælega beiít. En eins al-
mennt er þetta þó ekki og orð er á gert.
Jeg fyrir mitt leyti kýs hvorki Olaf Davíðsson
nje Jón lækni, og jeg veit, að marga kjós-
endur hjer í hreppi iángar til að endurkjósa Jó-
hannes sýslumann og þykir sein er, að rjett
væri að muna honum þar dugnað hans á síð-
asta þingi í því að fá fjárveitingu til hinna
bráðnauðsynlegu vegagerða hjer. Um Jón frá
Sleðbrjót og síra Einarana báða veit jeg, að
þer fá allir eitthvað af atkvæðum hjeðan úr
hreppi.
Ur því jeg er nú farinn að skrifa Bjarka, þá
skal jeg minnast á mál, sem mig hefur oft
lángað til að hreift væri við í blöðunum. Þetta
er fjárkaupamálið okkar frá í fyrra. Jeg er
einn af mörgum sáróánægðum með afdrif þess
þarflega fyrirtækis, því jeg bjóst við að
mörgum mönnum og hreppunum í heild sinni
gæti orðið það að góðu gagni.
Málið er svo vaxið, að hreppurinn tók lán
til fjárkaupa í fyrra og átti að auka með þvf
bústofn bænda. En þegar lánið var var feing-
ið og búið að skifta því, heimtar verslunar-
stjórinn fje bænda af þeim upp i skuldir við
verslunina. Síðan kaupir lánssjóðurinn þetta
sama fje og leigir aftur bændum, en peninga-
lán hreppsins geingur til lúkningar verslunar-
skuldunum í stað þess sem upphaflega var til
ætlast, að því yrði varið til að tjölga fje f
hreppnum.
Austri er gefinn hjer um hreppinn af versl-
un Ör. &. WuIIfs, en lítið þykir flestum til
þeirrar gjafar koma. En það tjáir ekki, þó
menn segist ekkert kæra sig um blaðið og
ekki viija þyggja það; það er sent samt, og
mái manna er, að verslun Ör. &. W. eigi ekki
lítinn þátt í útgáfu Austra, þvt eins kvað vera
farið að við Þórshafnarverslunina hjer fyrir
norðan.*
SMÁPISTLAR.
Eftir Dr. X.
7. TRÚIN OQ SKYNSEMIN.
Margir menn hafa veitt því eftirtekt, að þeg-
ar um trúmál er að ræða gilda skynsamlegar
ástæður næsta lítið. Þetta gerir allar viðræð-
ur um þau efni óvanalega erviðar. Fyrir öllu
því sem guðsorð nefnist, eða á að vera sam-
kvæmt guðsorði, lúta menn djúpt af gömlum
innrættum vana, hversu fráleitt sem það kann
að vera. Þó er þessi tröllatrú að rjena með
ári hverju, sem bctur fer.
Sem sönnun fyrir þessu er lítið dæmi. Mað-
ur nokkur las upp fyrir greindum og góðum
hjónum, vel menntuðum, einn sálm úr nýu sálma-
bókinni, sem lá fyrir framan hann. Þau settu
óðars upp alvörusvip og hlustuðu eftir, svo
að í eingu mátti sjá annað, en að þau hlust-
uðu á hið uppbyggilegasta guðsorð. Sálmur-
inn sem iesinn var, var þó einginn annar en
hið ágæta drykkjukvæði H. Hafsteins: »Guð
ljet fögur vínber vaxa*. Hugmyndin um að
þetta væri gott guðsorð, ef til vill eftir Val-
demar Briem, og stæði í sálmabókinni lokaði
alveg augunum fyrir innihaldinu.
Að þetta er alís cigi einstakt dæmi, sjest
á því, að þessi sama tilraun hefur verið gerð
með fleiri menn og oftast farið á sama hátt.
Það mun oft ganga svo, að þar sem trúin
kemur inn, geingur skynsemin út, þó ekki sje
þaí algild regla.
8. BÆNIN OQ ÞEKKINQIN.
Frá elstu tímum og jafnvel all.t til þessa
dags hetur mannkynið haldið hegningarsvipu
hinna reiðu guða á lofti, þegar einhver ósköp
hafa geingið á. Hún var talin orsökin þegar
eldingin leiftraði í skýunum, þegar drepsóttir
geysuðu yfir löndin, þegar jörðin titraði í jarð-
skálftum, eða voðaöfl náttúrunnar ljetu á ein-
hvern hátt til sín taka. Skjálfandi af ótta
byggðu vesalings mennirnir hinum reiðu guð-
um musteri, færðu þeim hverskonar fórnir og
með tárin í augunum sendu þeir bænir sínar
til himins ; móðirin bað með skjálfandi hjarta
fyrir dauðu barni sínu, fátæki faðirinn um
daglegt brauð fyrir barnahópinn, húngurmorða
öreiginn um eina máltíð. Einu úrræðin voru
baenir, brennandi bænir til guðanna, sem stýrðu
þessu og var í lófa lagið að snúa öllu til hins
besta, grátbænir til þeirra sem rjeðu yfir lífinu
og dauðanum. — — —
Þetta voru trúerinnar úrræði og þau sefuðu
efalaust sársaukann, svöluðu um stundarsakir
hinum brennandi tilfinningum mannshjartans, en
einn galla höfðu þau: Allt fór sínu fram eft-
ir seui áður; •ldingin leiftraði jafn ægilega sem
fyr og til húngruðu mannanna fjell aldrei nein
máltíð af himnum ofan.
Bænum mannanna var eigi svarað einu orði.
En trúin lokaði svo flestra augum, að þeir
sáu þetta eigi, eða vildu eigi sjá það. Ef svo
vildi til, að eitthvað breyttist til hins betra
var það þakkað áhrifum bænarinnar, en þó
eigi væri því að fagna, þá var ríki hugmynda-
flugsins nógu auðugt til þess að finna einhverja
utvegi svo hugsa mætti að bænir manna yrðu
uppfylltar, ef ekki í þessu lífi, þá hinu megin
grafarinnar — ef ekki á þann hátt, sem beð-
ið var um, þá þveröfugt við það, og þó svo
væri, þá.mátti ætla, að jafnvel það hlyti á ein-
j hvern óskiljanlegan hátt að vera fynr bestu.
Allra hjörtum fullnægði þetta þó eigi. í
stað þess að loka augunum og biðja reyndu
ýmsir til að halda þeim opnum og afla sjer
þekkingar og fræðslu um sjálfa sig og nátt-
úruna umhverfis, reyndu til að uppgötva hverj-
um lögum þetta hlýðir og hvernig megi færa
sjer þau í nyt.
Þessir menn áttu erfitt uppdráttar, þeir voru
taldir trúleysingjar og guðníðingar, ofsóttir á
allan veg og margir þeirra urðu annaðhvort að
fara huldu höfði eða jafnvel láta lífið fyrir of-
sóknum frá trúarinnar sjónlausa skara, en þrátt
fyrir það smáfjölgaði þeim, svo að á vorum
dögum eru það þeir, sem bera flestar framfarir
mannkynsins á herðum sjer og eru þess hugs-
andi heili, sem öllu stýrir.
Þekkingin hefur komið í stað bænanna og
þetta hefur umturnað öllum fyrri hugmyndum.
Nú þekkja menn, að eldingin orsakast af rafur-
magni og hafa komist upp á að teyma hana
eftir vild og jafnvel gjöra þetta volduga náttúru-
afi að þægum og starfsömum þjóni, sem lýsir
borgir og býli þegar kvöld er komið, knýr
áfram vjelar og flytur orð manna og fregnskeyti
yfir láð og lög. Hvervetna befur þekkingin
svift fáfræðinnar og trúarinnar þokuhjúp af
náttúrunni og sýnt oss hlýðin, lögbundin en
eigi að síður dularfull og dásamleg náttúruöfl,
þar sem menn áður hugðu reiða guði eða illa
anda. Það er eins Og svalandi andvari hafi
sópað burtu gráum þokumekki, sem huldi
skrúðbúið hjerað og Jjafnvel himinsins lýsandi
sól. —
Eftir því sem ljós þekking og skynsamleg
yfirvegan kom meira og meira í stað bænanna
og tilfinningalífsins taumlausu eldgosa, eftir
því fjekk mannkynið meira Og meira af óskum
sínum uppfyllt, meira og meira vald yfir flestu
því sem það áður hafði óttast og eigi skilið
eða á nokkurn hátt ráðið við. Mannkynið
hafði fundið þá bænaaðferð, sem eigi eingaungu
fylgdi fyrirheit um bænheyrslu heldur einnig
bænheyrslan sjálf.
Vísinda-og uppgötvana-menn í hverskonar list-
um og fræðigreinum eru nú hinir einu sönnu
prestar, meðalgángarar milli hinnar voldugu
náttúru og hins fáfróðari mannkyns. Þeir hafa
friðkeyft það undan voðavaldi, sem allir
stóðu fyr varnarlausir fyrir. Þeirra volduga
kirkja hefur verið náttúran sjálf og þakið hinn
stirndi himinn, en hið allrahelgasta hafa verið
vinnustofur efnafræðinganna, eðlisfræðinganna,
stjörnufræðinganna og hinna annara forvígis-
manna sannleikans og þekkingarinnar.
(Að mestu eftir Próf. W. Graham.)