Bjarki - 09.01.1903, Blaðsíða 2

2
B J A R K I.
Jyrsti vetrardagur 1896.
—o—
Nú fölna blóm og grösin græn,
er gyllti blessuð sólin;
af frosti liljan fellur væn,
og fífill kveður hólinn.
Og fögur heiðló flýr á braut,
því frostið hart vill granda,
hún sýngur hrygg um sorg og þraut
og snýr til hlýrri landa.
Og sólin blessuð byrgir sig
svo birta’ og ylur þverra;
þitt blíða ljósið leiði mig,
þú ljóssins mildi herra!
Ó, vertu' ei kvíðinn, vinur minn!
að vori hlýnar aftur
og lægist sterki stormurinn,
því stór er drottins kraftur.
Og eins og laufin lifna’ á ný
að liðnum köldum vetri,
eins eftir svörtust sorga-ský
vjer sjáum framtíð betri.
Ben. Þ. Gröndal.
þíngsýki bænda
Kafli úr ræðu eftir Björnstjerne Björnson á
70 ára afmæli hans 9. des. 1902.
—o—
„Eg ætla fyrst aðeins að minnast á þetta kynlega
ástand hjer í landi, að allir vilja komast á þíng.
Já, ef það er svo mikið í það varið, þá er það
skiljanlegt. En er það íturmannlegt? En jeg hef
gleymt að minnast á nokkuð. Jeg hef gleymt að
segja þetta, sem hefir mikla þýðíngu fyrir þau áhrif,
sem jeg vildi hafa, að jeg held, að enn sjeu til atriði,
sem menn hafa ekki íhugað og sem menn ekki hafa látið |
koma fram í sínu rjetta ljósi. Þessi íturmannleiki, í
sem jeg minntist á, heyrir þroskanum til, en hjer er
að ræða um atriði, sem menn hafa ekki uppgötvað.
Það er þessvegna, að jeg er að tala. Það er ekki til
þess að ámæla, að jeg vil nota þetta eindæma tæki-
færi. Mjer hefir alla mína æfi verið gjarnt að prje-
dika. Hvort er nú íturmannlegra: að maður sitji kyr
á búi sínu og reyni að gera það að fyrirmyndarbúi
og neyti allra krafta sinna til þess, og ef hann hefir
nokkrar tómstundir afgángs, þá að koma sveitinni
sinni áfram. Það er. svo margt, sem framkvæmdar
bíður, í hverri einustu sveit landsins, en sem ekkert
verður úr, fyr en menn snúa sjer að því með óskiftum
huga. Hvort er nú íturmannlegra: að vera kyr heima,
þar sem hann hefir vit á öllu, eða að fara þángað,
sem hann hefir ekki vit á nema helmíngnum. Hvort
er íturmannlegra: að vera kyr heima og taka þátt í
að mynda almenníngsálitið, sem allt byggist á, og
sem þegar allt kemur til alls á að ráða úrslitunum
í öllu, eða að jarma sjer út atkvæði til þess að geta
orðið ofurlítil messíngarrák í þeim mikla heiðri, sem
á að gjalla á þínginu. Hvort er íturmannlegra: að
sitja kyr heima eins og gullið í bánkanum, eða verða
umboðs - seðillinn, sem lendir í allra vasa. Jeg álít
að sá sje íturmenni, sem finnur, að það er köllun
hans að vera á þíngi, og sem vinnur þar að þeim
máium, sem hann álítur, að hann geti borið fram til
sigurs.
Það er íturmannlegt, og þeír einir ættu að sitja á
þíngi.
Það er einhver galli á þjóðfjelagsskipuninni hjá
okkur, sem sýnir> hve lángt vjer eigum í iand til að
ná íturmannleika-takmarkinu'. Því þjóðfjelagsskip-
unin hindrar það. Þjóðfjelagsskipunin verður að vera
þannig vaxin, að hver maður geti komið fram fyrir
kjördæmi sitt og sagt: Þetta ætla jeg að afreka, og
til þess vil jeg verða kosinn á þíng. Þá skyldu menn
sjá, að menn feingju dugandismenn á þíng. Að þessu j
verðum við að vinna."
„Verðens Gang", 10. des. 1902. j
jfobe/sverð/aunin.
—o—
Þau eru nú veitt nýlega fyrir árið sem leið.
Blöðin hafa fyrir laungu flutt fregnir um,
hverjir næstir stæðu nú til að fá verðlaunin.
Meðal þeirra var Niels R. Finsen prófessor í
Khöfn, og töldu dönsku blöðin að hann stæði
næstur til að fá læknisfræðisverðlaunin. Mar-
coni var talinn sjálfsagður. Til skáldskapar-
eða bókmennta-verðlaunanna voru nefndir :
Björnson, Tolstoi og Zienkievitz, höfundur
hins fræga rómans »Quo vadis«. En einginn
þessara manna hefur hlotið verðlaunin.
I fyrra hlutu þau 2 Frakkar, 2 Þjóðverjar,
1 Hollendingur og I Svissari. Nú feinguþau
2 Þjóðverjar, 2 Hollendingar: 2 Svissarar og 1
Einglendingur.
Þessir menn feingu verðlaunin nú:
I læknisfræði major Ross, skólaforstöðu-
maður í Liverpool. Hann er ekki læknir, en
hefur samt sem áður gert mjög mikilsverðar
uppgötvanir í læknisfræði. Hann er nýlega
orðinn frægur maður. Eðlisfræðisverðlaun-
unum, sem Röntgen hlaut síðast, hefur nú
verið skift milli tveggja hollenskra prófessora,
Lorents og Zeemanns. Lorents er fæddur
1853 og hefur síðan 1878 verið professor í
Leiden, Zeemann er úngur maður. f. 1865
og varð prófessor í Amsterdam 1900.
I efnafræði hefur hlotið verðlaunin professor
Fischer í Berlín, f. 1852 og prófessor í Ber-
lín síðan 1892.
Bókmenntaverðlaunin hafa í þetta sinn ekki
verið veitt fyrir skáldrit, heldur vísindarit í
sagnfræði. Þau hefur feingið prófessor T.
Mommsen, þýskur vísindamaður, 85 ára gam-
all, fæddur í Slesvík, Helsta verk hans er
Rómverjasaga, stórt rit og merkilegt.
Friðarmálaverðlaununum hefur, eins og í
fyrra, verið skift milli tveggja, E. Decommun
og A. Gobat. Þeir eru báðir Svissneskir.
Decommun, f. 1833 í Genf, en Gobat 1843 í
Bern.
Bjarki skýrði í fyrra frá upphafi og fyrir-
komulagi Nobelsverðlaunasjóðsins. Upphæð
verðlaunanna í hverri grein um sig eru 150,000
kr. árlega,
Ekki ber á jafnmikilli óánægju útúr þessari
verðlaunaveitíngu og hinni fyrri. En þá voru
það einkum bókmenntaverðlaunin sem ekki
þóttu koma rjett niður. Almenningur fylgir
þe,im með mestri eftirtekt, því uppgötvanir
og verk vísindamannanna eru sjaldnast kunn
til hlýtar nema fámennum flokki manna. í
þetta sinn hefur sænska akademtið, sem verð-
launin veitir, vikið frá því sem án efa var
ætlun Nobels, að verðlauna aðeins skáldrit.
En, gagnstætt því sem átti sjer stað 1' fyrra,
þá viðurkenna menn nú, að sá sem verðiaun-
in hefur hlotið sje stórmenni í andans heimi.
Blööin sem stórveldi.
Eftir Sigurð.*
—o—
Því er mjög vel farið, að blaðamennskan hjer í
landinu hefur nú á dögum náð þeirri fullkomnun,
að hún getur nokkurnvegin lýst gjörðum og fram-
ferði hvers einstaks manns.
Þetta eru ekki ýkjur úr mjer. Því nýlega var skrif-
að og símritað tii allra blaða um endilánga Svíþjóð,
að nafngreindur maður í Gautaborg væri „horfinn
án þess að nokkur vissi hvað af honum hefði orð-
ið," og það fylgdi með, að áður en hann fór hefði
hann tekið 1700 kr. í peníngastofnun einni í bænum.
Sum af blöðunum voru þó svo samviskusöm að
geta um, að 1700 krónurnar hefðu verið sjálfs hans
eign, en hin voru þó miklu fleiri, sem ijetu þess
ekki getið, og maðurinn var því af almenníngi álitinn
stórþjófur. Því það er ekki venjulegt að blöðin
skýri frá, hve mikið þeir sem burt fara hafi með
sjer af sínum eigin fjármunum.
Hafði þá þessi maður strokið burt. frá óborguð-
um skuldum?
Nei. .
Hafði hann hlaupið frá konu og börnum, sem
síðan voru bjargarlaus og hjálparþurfa?
Nei.
Vita menn til að nokkurt skylduverk, sem honum
bar að vinna, sje óunnið eða vanrækt vegna burt-
farar hans, eða að nærvera hans hafi á nokkurn
hátt verið nauðsynleg í borginni?
Nei.
Var hann ásakaður um nokkurn ærumeiðandi glæp,
eða var hann ef til vill brjálaður, svo að hættulegt
geti verið að hann gángi laus?
Nei.
En er þá nokkuð undarlegt í því þó maðurinn
hverfi nokkra daga?
Ja, jeg veit ekki; spurðu Gautbyrginga!
Og sólin kom upp og gekk undir aftur fyrir aug-
um þeirra í fyrsta sinn, annað sinn og þriðja sinn, en
þá — sást maðurinn aftur eins og ekkert væri um
að vera inni í miðri Gautaborg. Eins og auðvitað
er var þá símritað á ný í allar áttir.
Þjer haldið kannske að það hafi verið afsökun fyr-
ir ránghermið í fyrra skiftið? Alls ekki. En það
var eins og þeim þætti ekki nóg að hafa sett hann
áður í gapastokkinn sem þjóf og strokumann. Nú
var því bætt við, að hann hefði fundist aftur „á
illræmdum stað." Þetta var nú alltsaman dáindis
þægilegt fyrir manninn.
Annars var jeg alveg búinn að gleyma þessari
sögn. En hjer um daginn kom kátur borgari hjerna
úr bænum inn til mín á ritstjórnarstofuna, i ferða-
frakka og með ferðatösku í hendi. Hann hneigði
sig mjög kurteislega og sagði:
* Sænskur rithöfundur, sem heitir Alfred Hedenstjerna,
ttfjiÍS,,,.: ' ■ •>. '