Bjarki - 01.05.1903, Qupperneq 2

2
BJ ARKI.
heyra. En þeir líta flestirallt öðrum augum á
misfellurnar og óánægjuna, en við alþýðumenn-
irnir, og ráð þau og breytíngar, sem þeir benda
á, til að lagfæra það sem aflaga fer í áður-
nefndum málefnum, miða flest til að bæta þeirra
eigin kjör, en tala minna um að bæta kjör
sóknarbarnanna, eða Ijetta á byrði þeirri, sem
þau hafa að bera, bæði í andlegu og efnalegu
tilliti, sem þó er að verða svo þúngbær fyrir
marga, að þeir fá varla undir risið, og verða
því sem fyrst að finna cinhver ráð til að los-
ast við. Sjera Jónas á Hrafnagili hefur ritað
í Norðurland lánga ritgerð um hag presta, og
finnst honum kjör þeirra fremur bágborin og
vill fá þau bætt, hyggur að prestarnir muni
betur geta geingt sínu ætlunarverki, ef þeir
fái fieiri krónur. Hann sjer auðvitað fleiri galla
á fyrirkomulagi kirkjunnar, en fjárþraung presta
liggur honum þýngst á hjarta. Sjera Sigurð-
ur á Hofi hefur líka skrifað lánga ritgerð í
Norðurland um kirkjumálefni, og lítur að sumu
leyti nokkuð líkt á bau og sjera Jónas, talar
meira um deyfð og áhugaleysi og orsakirnar
til þess, er heitur fyrir að fá það lagfært, fá
komið á ýmsum endurbótum í kirkju og trú-
arlífi. I ritgerð hans standa þessi sönnu orð:
»Svona má það ekki leingur vera«, og finna
víst allir, sem nokkuð þekkja hið kirkjulega
ástand hjer á landi og hugsa um það, hversu
sönn þau orð eru.
í’að er deginum ljósara að ástandið er óþol-
andi eins og það er. Breytíng verður að koma
og það sem fyrst. Mig minnir að sjera Sig-
urður óski eftir að alþýðan láti til sín heyra
um þessi málefni, og er jeg honum samdóma
um að það væri æskilegt, og mig grunar, að
þar kæmu fram nokkuð ólíkar skoðanir þeim
sem prestarni bera á borð fvrir þjóðina. Prest-
ar og kirkjur eru að mínu áliti til fyrir al-
menníng. Því er það almenníngur, sem á að
ráða því, hvort hann vill hafa presta og kirkjur,
og vilji hann hafa hvortveggja, á hann að ráða
fyrirkomulaginu. Jón Jónsson í Múla, sem er
einn af okkar gáfuðustu alþýðumönnum, minn-
ist á presta og kirkjumálefni í Austra í vetur,
og er vert að veita orðum hans eftirtekt, því
þau munu betur að skapi alþýðu en flest af
því sem prestarnir segja. Hann segir meðal
annars, að það sje sannfæríng sín að þjóð-
kirkjan mundi hafa gagn af því en eingan
skaða, að prestum væri fækkað mjög, og óhætt
mundi vera að ætla hverjum presti 5 til 7
sóknir eftir staðháttum; hann segir ennfremur
að sjer sje eingin launúng á því, að hann kysi
helst, að við værum lausir við þjóðkirkjuna,
og að þjóðfjelagið hefði ekki annað við trú-
arbrögð eða safnaðarlíf að gera, en að sjá
um að til væru nógu margir hœfir og vel
lærðir menn til að gegna kennimannastörfum
fyrir frjálsa söfnuði. Svipað þessu hugsar
fjöldi manna. Við viljum fá ríki og kirkju að-
skilið til þess að vera sem frjálsastir í öllum
kirkjuogtrúarmálefnum, getaráðið okkur presta
sjálfir þegar við þykjumst hafa þörf fyrir þá,
samið sjálfir við þá um borgun fyrir þau
störf sem við viljum láta þá vinna, sagt þeim
upp þegar við ekki leingur viljum hafa þá og
svo frv.
Reynsla hinna síðari ára virðist benda til
þess, að þjóðin hafi ekki mjög mikla þörf fyrir
presta og kirkjur, með því fyrirkomulagi sem
nú er, því annars stæðu ekki kirkjurnar tóm-
og prestarnir aðgjörðalausir. Þeir eru fjölda-
margir sem lítið hafa annað að segja af prest-
um en að gjalda þeim, og finna því sárt til þess
hversu mikil byrði það er fyrir söfnuðinn að
sitja uppi með þessa aðgjörðalausu tollheimtu-
menn.
Það mundi mörgum manni virkilegt gleði-
efni, ef þessari byrði yrði á einhvern hátt Ijett
af þeim. Frh.
Dómur
í máljnu út af jrreftrun SIz Binarssonar
hreppstjóra.
17. þ. m. var dómur kveðinn upp í lögreglurjetti
Norður-Múlasýslu í máli því sem fyrirskipað var af
landshöfðingja að höfða gegn Arnbjörgu Stefánsdótt-
ur, ekkju Sigurðar heitins Einarssonar hreppstjóra á
Hánefsstaðaeyrum hjer í firðinum. Tildrög þessa
máls eru ýtarlega skýrð í dómsástæðunum og eru
þær prentaðar orðrjett, ásamt dóminum, hjer á eftir:
„Tildrög þessa máls eru þau, að 26. nóv. mán.
1901 ljest Sigurður hreppstjóri Einarsson á Hánefs-
staðaeyrum í Seyðisfirði, sem fyrir nokkru hafði lýst
yfir því við sóknarprest sinn, að hann væri utanþjóð-
kirkjumaður og við hið almenna manntal 1. nóv. s. á.
hafði gefið upp að hann væri únítaratrúar. Ritaði
þá ekkja hans, Arnbjörg Stefánsdóttir, sóknarpresti
sínum, tjáði honum að hún væri sömu trúar og mað-
ur sinn sál. hefði venð, og vildi því ekki nota þjóð-
kirkjuprest við jarðarför hans og spurðist fyrir um
það, hvort sóknarpresturinn vildi eigi þrátt fyrir það
leyfa greftrun hans í kirkjugarði þjóðkirkjunnar. Þessu
svaraði presturinn á þá leið, að hann áliti sig ekki
hafa vald til að leyfa greftrun hins framliðna í graf-
reitum þjóðkirkjunnar, sem hann hefði yfir að ráða,
nema því að eins að siðum hennar væri fylgt, þ. e.
að segja, að þjóðkirkjuprestur ysi líkið moldu og
sálmasaungur yrði viðhafður. Ljet ekkjan þá 6. des.
1901 jarða lík manns síns sál. í mel fyrir ofan íbúð-
arhús sitt í Hánefsstaðalandi, í óvígðri moldu og án
þess að prestur væri þar viðstaddur. Út af þessu
tiltæki hefur landstjórnin skipað fyrir, að ábyrgð skyldi
komið fram á hendur Arnbjörgu Stefánsdóttur, og
eins hinu, að hún hefur neitað að láta taka upp lík
manns síns sál. og flytja það í vígða mold.
Hin kærða hefur haldið því fram, að sjer hafi eigi
komið til hugar að jarða lík manns síns í óvígðri
mold fyr en hún hafi veríð búin að fá skýlaust af-
svar um það frá sóknarprestinum, að fá það jarðað í
kirkjugarði, án þess að það yrði moldu ausið af þjóð-
kirkjupresti, en að maður sínn sálaði hafi oft verið
búinn að biðja sig, og síðast í banalegunni, að láta
eigi fylgja siðum þjóðkirkjunnar við greftrun sína og,
að hún hafi lofað honum þvi á deyjanda degi, —
það enda komið í bága við trúarskoðun sína að láta
þjóðkirkjuprest ausa lík hans moldu.
Síðan hin almennu hegningarlög frá 25. júní 1869
geingu í gildi, verður að álíta það meiningu laganna,
að öll lík skuli grafin í vigðri moldu, eða í grafreit-
um þeim, sem utanþjóðkirkjumenn þeir er hafa prest
eða forstöðumann hafa gjört sjer. Hinsvegar bera
lög um utanþjóðkirkjumenn frá 19. febr. 1886 það
með sjer, að það er eigi meining laganna, að neyða
utanþjóðkirkjumenn til þess að þyggja prestsþjónustu
af prestum þjóðkirkjunnar, þótt ekki sjeu þeir í söfn-
uði, er hafi prest eða forstððumann með konúnglegri
staðfestingu. Þeir hafa þannig verið losaðir við að
þurfa að nota þjóðkirkjuprestana við giftingar, barna-
skírnir og fermingar, og væri þá mjög óeðlilegt ef
þeim væri fyrirmunað að jarða lík náúnga sinna
nema siðum þjóðkirkjunnar væri fylgt við greftran-
irnar og prestar hennar yrðu að ausa þau moldu. í
kirkjurituali frá 25. júlí 1685 9. kap. segir og að
„þeir sem ekki hafa hina hreinu og rjettu játningu
vorrar kirkju skulu grafnir í kirkjugörðum meðal
kristinna manna, þó án þess að prestar kasti á rekum
og haldi ræðu eða líkprjedikun yfir þeim", og þótt
þessu sje nokkuð vikið við í „Handbók fyrir presta
á Islandi", sem endurskoðuð er og prentuð í Reykja-
vík 1869 og staðfest með konungsúrskurði 19. febr.
1870, sbr. brjef kirkju- og kennslumála-ráðaneytisins
til biskupsins yfir islandi 24. s. m. verður eigi þar
af dregin sú ályktun, að utanþjóðkirkjumönnum sje
nú skylt að nota presta þjóðkirkjunnar við greftranir
sínar, því handbókin hefur aldrei verið birt sem lög
fyrir almenning og getur því eigi hafa breytt eldri
ákvörðun um þetta efni.
Þegar nú þess er gætt, að hinni kærðu var fyrir-
munað að fá lík manns síns jarðað í kirkjugörðum
þjóðkirkjunnar, nema því að eins að þjóðkirkjuprestur
ysi það moidu, en það hefði eftir framburði hennar
komið í bága við trúarskoðun hennar og heit hennar
við hinn framliðna á dánardægri hans, að hún fyrir-
fram leitaði álits læknis um það, hvort nokkur sjúk-
dómshætta gæti stafað af því að hún ljeti jarða líkið
á þeim stað sem hún hafði valið, að greftrunin, eftir
því sem upplýst er í málinu, fór í alla staði vel og
sómasamlega fram, að leiöið hefur verið hlaðið upp,
umgirt og friðað og sama tryggíng verið sett fyrir
viðhaldi þess og friðun framvegis, sem vant er að
heimta af þeim sem fá leyfi til þess að taka upp
heimilisgrafreit, að hlutaðeigandi presti og kirkju
hefur verið greitt legkaup og líksaungseyrir eins og
líkið hefði verið jarðað í kirkjugarði, — þá fær rjettur-
inn eigi sjeð, að hin kærða hafi með framferði sínu
komið i bága við almenna mannúðartilfinningu, heil-
næmis eða allsherjarreglu, traðkað rjetti nokkurs nje
gjörst brotleg gegn nokkru hegningarákvæði, sjer-
staklega þegar þess er gætt, að 15. gr. í lögum um
utanþjóðkirkjuinenn 19. febr. 1886 setur þeim eigi
önnur skilyrði fyrir upptöku sjerstakra grafreita en
þau, sem hún hefur fylgt.
Það verður því að áliti rjettarins að sýkna kærðu
af kærurn og kröfum hins opinbera í þessu máli og
málskostnaðurinn að greiðast af almenna fjc'
Á reksti málsins hefur einginn ónauðsynlegur drátt-
ur orðið.
Því dæmist að rjett vera: Hin ákærða, Arnbjörg
Stefánsdóttir á Hánefsstaðaeyrum, á að vera sýkn af
kærum og kröfum hins opinbera í þessu máli. Máls-
kostnaðar greiðist af almanna fje."
Stórbruni
varð í Reykjavík aðtaranótt 18. þ. m. Eitt af
stærstu húsunum þar, Glasgow, brann til kaldra
kola. Eldurinn hafði komið upp í vindlaverksmiðju,
sem var í miðju húsinu, og barst svo fljótt út það-
an, að fólkið komst með naumindum út. Þetta var
kl. 2 um nóttina. Af innanhúsmunum varð nar
eingu bjargað og urðu margir af íbúunum þar fyrir
miklu eignatjóni. Magnús Einarsson dýralæknir
bjó þarna og tapaði öllum innanhúsmunum sínnra,
6000 kr. virði að sögn, óvátryggðum. Samskot voru
byrjuð í Reykjavík til þess að bæta úr tjóninu.
Húsið átti Þorvaldur stórbóndi Björnsson á íor-
valdseyti og hafði það verið vátryggt fyrir 40,000 kr.
eSíi ör® ~d