Ísland - 20.03.1897, Page 1

ISLAND.
I. ár, 1. árs^j.
Reykjavík, 20. mars 1897.
12. tölublað.
SíðMttur.
i.
Svei og fjandinn! hvaöa hvaöa!
hver hefur mokað þennan flór?
Margoft eftir mykjuspaða
myndarlegra sá jeg klðr.
Jón Þorláksson.
Síðhöttur rekur höfuðið út úr fjósdyr-
unum hans Jóns Veigusonar (Sólskjölds)
með rekuua reidda í hendinni. Hann hef-
ur heyrt áleingdar, að einhver var að hreita
ónotum að „hinum mektuga Sólskjöld“.
Það var hann B. sem úti var.
Síðhöttur dregur hettuna niður fyrir
augun eins og flugumenn gerðu forðum,
því hann vill ekki láta sjá í andlit sjer,
heldur en þeir. Hann reiðir rekuna til
höggs, en hittir eðlilega ekki B.
En B. hafði unnið meir til þess að fá
á ’ann en það eina, að hafa firrt „hinn
mektuga Sólskjöld", B. hafði sem sje líka
talað dónalega um eina kúgildiskúna „hins
mektuga Sólskjölds“ á ábúðarjörðinni öarð-
arsey, sem hann hafði á leigu, en sem
hann enn þá ekki var búinn að fá afsals-
brjef fyrir. B. hafði sagt, að kýrin æti
meira en hún mjólkaði og gerði auk þess
usla og átroðning í nágrenninu, væri því
sjálfsagt í góðu tómi að gera út af við
hana. Af því „hinn mektugi Sólskjöld“
tímdi tæplega að fóðra Síðhött, en að kú-
gildiskýrin var lausmjólk, sá Síðhöttur
fram á, að borð yrði á askinum sínum,
ef kúgildiskúnni væri lógað.
Síðhetti var ekki vitsins varnað!
II.
Síðhöttur fæst við fleira en fjósaverk,
hann skrifar líka í blöðin um alveg óskild
efni. Þannig skrifar hann langa grein í
Fj.konunni um útgerð „Vestu“; er það
svar gegn grein minni um hanaí blaðinu
„íslandu.
Síðhöttur hefur haft hattinn of neðar-
lega þegar hann las grein mína. Jeg
minnist þar hvergi á Jón Vídalín eða
Zöllner, og jeg segi hvergi, að fargæslu-
menn „Vestu“ hafl ekkert að starfa, þvert
á móti. Jeg sagði, að þeir hefðu ekki
annað að starfa en að hafa oll ráð yfir
„Vestuu, er það nógur starfl og helst of
mikill, þegar litið er á hag landssjóðs.
Síðhöttur segir, að hugmyndin um að
lcaupa gufuskip hafi fyrst komið fram í
„Þjöðviljanum,“, ríður það alls ekkert í
bága við það sem jeg sagði, því auðrnað-
urinn gat vel „spekúlerað" í hagmynd-
inni, þó hún kæmi frá öðrum en honum
sjálfum eða aðstoðarmönnum hans.
Síðhöttur telur umsögn mína um kosn-
ingu fargæslumannanna ósanna. Jeg hafði
þá umsögn frá mörgum af þeim þingmönn-
um, sem ekki voru við bollaleggingarnar
riðnir. Hvernig getur Síðhöttur fullyrt,
að auðmanninum hafi „með öllu verið ó-
kunnugt um, að hann yrði kosinn daginn
áður en kosningin fór fram“ ? Og hvern-
ig stóð þá á því, að 8 þingmenn skyldu
á einni nóttu skipta skoðun sinni á vali
fargæslumannsins, sem kosinn var í neðri
deild? Einhver hefur hlotið að sannfæra
þá. Og er ekki sennilegt að ætla, að auð-
maðurinn sjálfur hafi sannfært þingmenn
einmitt í veislunni sömu nótt um það, að
rjettast væri að kjósa sig? Var Síðhöttur
ekki líka í þeirri veislu?
Nei, Síðhöttur minn, það ætti að vera
komin næg reynsla fyrir því, að það mis-
heppnast. stundum að breiða yfir sannleik-
ann þó auðmenn eigi í hlut.
III.
Næst lofar Síðhöttur því að sanna, að
„Vesta“ hafi ekki ollað landssjóði neinu
tapi, en það fer alveg út um þúfur, sem
vonlegt var, röksemdaleiðslan lendir í
haugaskömmum og útúrsaúningum, sem
venjulega er gripið til, þegar verið er að
verja veikan málstað. Jeg get ekki verið
að eltast við þær.
Jeg tók það skýrt fram í grein minni
að gera mætti samgaungubætur án þess
að útgerðin væri rekin fyrir landssjóðs-
reikning. Það á því alls ekki við, sem
Síðhöttur segir, að „einhverntíma þurfti
að stíga slíkt spor í samgaungunum". Það
þurfti aldrei að stíga það spor, sem stigið
var, þó fullar samgaungubætur hefðu
komið.
Síðhöttur segir, að þingið hafi áætlað
45 þús. kr. tap á útgerðinni og muni því
minnstu þó 16 þús. bætist við! Þó þing-
ið hafi veitt 45 þús. kr. til þessarar út-
gerðar, þá er alls ekki þar með sagt, að
það hafi slegið því föstu, að svo mikið
hlyti að verða eða ætti að verða tap, held-
ur hefur þingið gert með fjárveitingunni
að tapið mundi aldrei yþrstíga 45 þús. kr.
Nú hetur það reynst, sem Síðhöttur ber
ekki á móti, um 16,OoO kr. meira, og það
er því miður ekki sjeð fyrir endann á því
enn þá hvað mikið tapið getur orðið.
Að kenna stýrisbrotinu á Akureyri um
tapið er ástæðulaust, svo framarlega sem
farstjórnin hefur leigt þetta gufuskip á
sama hátt og venja er til. Það er, að
ekki skuli greiða leigu af skipinu‘ ef það
tefst vegna bilunar, leingur en 3 solar-
hrínga eftir að skipið bilaðist. Nú var það
skipið, sem leigt var eina ferð í staðinn
fyrir „Vestu“ einmitt ódýrara en „Vesta“,
gat því ekkert verulegt tap fyrir lands-
sjóð stafað af biluninni.
„Vesta" var leigð í 9 mánuði, 1. mars
til 1. nóv., fyrir 8,800 kr. um mánuðinn
eða alls.................kr. 79,200 00
tapið er talið............— 61,437 93
mismunur kr. 17,760 07
Hefur skipið þá unnið fyrir sjer að eins 2
mánuði af öllum leigutímanum, 9 mánuð-
um/f Nú er alls ekki víst, að öll kurl
sjeu komin til grafar að því er gjald- hlið-
ina sneriir, þar sem þetta er tekið eftir
bráðabyrgðarskýrslu farstjórans.
Og það er því miður ekki enn þá sjeð
fyrir endann á því, livað tapið getur orðið,
ef skaðabótakröfur koma til greina, sem
líklegt er; tapið getur alveg eins orðið80
þús. krónur. Það er eingin furða, þó Síð-
höttur sje skömmóttur og gorgeirsfullur
yfir útgerðinni kennar „Vestu“l! Og er
það ekki von, að hann vilji halda henni
áfram?!
Lækkun á farmeyri þarf alls ekki að
að standa í neinu sambandi við það, að
landssjóður geri út gufuskip. Það mátti
alveg eins veita manni eða fjelagi ákveð-
inn styrk með þeim skilmáium, að lækka
farmeyrirínn um t. d. 10 pCt. frá því sem
menn áttu að venjast. Það atriði, að farm-
eyririnn var lækkaður, getur því alls eigi
skrifast í innleggsdálk „Vestu“ eins og
Síðhöttur ætlast til.
Síðhöttur segir: „En hvernig væri að
bera hjer saman gufuskipa-útgerðir annara
ríkja, útgerðir, sem stjórnirnar styrkja".
Hjer játar Síðhöttur, að venja annara ríkja
sje að styrkja gufuskípsútgerðir. Er það
einmitt það sem jeg hef haldið fram, að
gert yrði. Hann telur upp Frakkland,
Eingland, Spán, Austurríki og Ungverja-
land, Þýskaland og Ítalíu, hvað þessi lönd
leggi mikinn styrk til gufuskipaferða og
segir meðal annars: „Þannig var reikn-
iugshallinn hjá hinu þýska gufuskipasam-
bandi við Austur-Asíu árið sem leið 627
þús. ríkismörk þrátt fyrir ríkissjóðstillagið".
Þetta sýnir enn fremur, að það var ekki
landssjóðurinn þar, sem beið hið óvissa
tap heldur fjelagið. Jeg hef ekki haldið
öðru fram en landið styrkti gufuskips-út-
gerð í staðinn fyrir að láta landssjóð sjálf-
an gera út gufnskip og herra Siðhöttur
hefur nú sannað með mjer, að öll löndin
sem hann telur upp fylgi þeirri reglu.
Síðhöttur verður að gera grein fyrir,
hvort þessi mörga „ríki“, er hann telur
upp, hafi styrkt gufuskipafjelögin um 7
hluti af 9 af því, sem leiga skipanna
kostaði, og hvað mikið beint eða óbeint
gagn komi í aðra hönd; fyr en það er
gert, getur hann ekki tekið styrk þeirra
til samgangnanna til samanburðar við
tapið á „Vestu“. Eins ætti við, að Síð-
höttur benti á hvað „ríkið“ ísland(!) væri
fjölmeunt í samanburði við hin ríkin, sem
hann ber það saman við.
Síðhöttur finnur að því, að jeg ekki
hafi skrifað ritgjörð mína í „ísafold“, sem
stundum hefur flutt ritgjörðir fyrir mig,
það kom til af því, að jeg þarf ekki máls-
ástæðanna vegna að halda dauðahaldi í
neitt sjerstakt blað, og því síður þarf jeg
að taka neitt blað á leigu í mörg ár eins
og komið er í hámæli að sumir geri.
IV.
Síðasti kafli greinar Síðhattar er langt
frá því að vera svaraverður, þar er ekk-
ert annað en útúrsnúningar, sem sýnir
best, að Síðhöttur er ekki ríkastur af sam-
viskusemi.
Eftirtektaverðast er í þessum kafla, það
sem Síðhöttur segir um umboð fargæslu-
mannanna, og sem grein mín gaf ekkert
tilefni til, að þeir geti gefið hvor öðrum
umboð, o: að þeir geti gefið hvor öðrum
atkvæði sitt, sem fargæslumenn. Hver
hefur leyft fargæslumönnunum að gefa
hvor öðrum umboð? Ekki þiugið, því ef
svo hefði verið, þá hefði verið ástæðulaust
að kjósa 2 fargæslumenn. Þingið hlýtur
að hafa valið 2 fargæslumenn til þess að
hvor um sig hefði sjálfstætt atkvæði um
„Vestu“-mál, en annar fargæslumaðurinn,
Jón Jakobsson, leyfði sjer samt að gefa
hinum fargæslumanninum umboð sitt til
þess að vera fargæslumaður fyrir sig og
gaf honum þar með atkvæði sitt þvert of-
an í tilgang þingsins. Það var hreinlega
gert og vel hefur hann skýrt með því
það sem jeg hef sagt um þingið í þessu
fargæslumanna kosniugarmáli. En ósvífni
er það í meira lagi af Síðhetti að verða
fyrstur til þess að draga slíkt gjörræði
fram fyrir almenning.
Loksins segir Síðhöttur: „Hugmynd
alþingis um; að landið eigi sjálft gufuskip
er alveg rjett“.
Útgerð „Vesta“ árið sem leið hefur þá
víst sannað það!!
Þessi setning hefði verið hreinna fram
sett á þennan hátt:
Hugmynd auðmannsins um, að landið
eigi sjálft að eignast gufuskip er alveg
rjett, skal honum vera falið að kaupa
skipið, svo hann geti eignast svo sem 50
þús. krónur fyrir það, svo á hann að stjórna
því sjálfur svo hann geti samið við sjálf-
an sig um farmeyri fyrir sínar vörur og
fyrir þau vanskil, sem þingið sýndi hon-
um síðast, með því að fela houum að kaupa
gufuskipið, er alveg rjett af þinginu að
fela honum nú í ár að kaupa svo sem 3
fiskigufuskip í viðbót og að halda þeim
einnig úti fyrir landssjóðs reikning!
Öll grein Síðhattar ber með sjer, að at-
vinna hans standi að einhverju leyti í
sambandi við útgerð „Vestu". En ekkert
sýnir greinin betur en það, hvað óhlut-
vandir menn eru að meðulum, þegar þeir
eru að basla við að verja rangt mál og
á hve lítilmennilegan hátt þeir geta valið
sjer jafnvel hinar lægstu og óhreinustu
dyr til þess að smjúga i gegn um.
Reykjavík, 17. mars 1897.
Björn Kristjánsson.
f
Ole Peter Finsen
póstmeistari andaðist á sjúkrahúsi í Kaup-
mannahöfn 2. þ. m., 66 ára og 2 mánaða
að aldri, úr hjartaslagi, sem afleiðing eða
að minnsta kosti að afloknum skurði við
steinsótt, er framkvæmdur hafði verið 5
dögum áður.
Hann var fæddur hjer í Reykjavík 1. jan-
úar 1832 og faðir hans var Ólafur Finsen
sýslumaður í Glnllbringusýslu og yfirdóm-
ari í landsyfirrjettinum, Hannesson biskups
Finnssouar biskups Jónssonar, en móðir
Ólafs Finsen og síðari kona Hannesar
biskups var Valgerður Jónsdóttir sýslu-
manns Jónssonar frá Móeiðarhvoli. Móðir
Finsens sál. var María dóttir Ola kaup-
manns Möllers hjer í Reykjavík. Systkyni
0. Finsensvoru: Vilhjálmur Finsen asses-
sor í hæstarjettinum í Kaupmannahöfn,