Ísland - 24.07.1897, Síða 3

ISLAND.
119
svara mjer á þessa leið: „Þingmálafund-
irnir leiða almenningsviljann í ljós“. En
jeg leyfi mjer að mótmæla því að svo sje,
að minnsta kosti hjer í þessu kjördæmi.
Á þann hátt, sem þingmálafundum hjer er
fyrir komið, fæst alls ekki almennings-
viljinn í ljós, því mikill meiri hluti kjós-
enda kemur ekki á fundinn af þeim góðu
og giidu ástæðum, að hann er ekki nema
einn og á þeim stað, að fjölmennasta pláss
sýslunnar (sveitirnar í kring um Jökul)
eiga heila dagleið, og þar yfir, að sækja
þangað og margir menn þar, sem eingaungu
lifa af sjávarútvegi, hafa einga hesta og
geta því ekki farið.
Þigmaðurinn hjer veit því alls ekki vilja
allra sinna kjósenda — hann veit einung-
is vilja Stykkishólmsbúa og sárfárra ann-
ara manna úr allra næstu hreppum og ó-
hætt er að fuliyrða, að 2/8 hlutar kjós-
enda hans koma ekki á þenna fund og
þingmaðurinn veit því ekkert um vilja
þeirra. Svona er þessu varið hjer og er
illt til að vita, ef slíkt er víða eins ann-
arsstaðar á landlnu.
En hvernig á að ráða bót á þessu?
Það er ofur einfalt ráð til þess, sem sje:
að gera alþingismönnum að skyldu meS
lögurn að halda þingmálafund í hverjum
hreppi kjördæmis síns áður en þeir fara
til þings. Með þessu móti hlyti almenn-
ingsviljinn að koma í ljós.
Menn vilja ef til vill koma með þá mót-
báru gegn þessari uppástungu minni, að
það sje svo mikill kostnaður fyrir þing-
manninn og að það sje órýmilegt, að leggja
þann kostnað á einn mann. Én jeg vil
svara til þess og segja: alþingismenn á ís-
landi fá svo ríflegt kaup fyrir starfa sinn,
að uudrum sætir, að þetta skyldi ekki
strax í byrjun vera gert að lagaákvæði.
í annan stað er það miklu ranglátara, að
leggja ferðakostnað á allan meiri hluta
manna í einni sýslu, heldur en að leggja
hann einungis á einn mann o: þingmann-
inn. Því það er meira ranglæti að gera
hundrað mönnum rangt en að gera ein-
ungis einum manni rangt, ef um nokkur
rangindi væri að tala. En hjer þarf ekki
til, því eins og jeg áður drap á, ern laun
þingmanna svo rausnarleg, að það virðist
ekki nema svo sem sjálfsagt, þótt þeir
ferðuðust viku eða hálfsmánaðartíma um
kjördæmi sín, áður en þeir fara til þings,
til þess að eiga tal við kjósendur sína,
enda munu sumir þingmenn halda íundi
á fleiri en einum stað í sínnm kjördæm-
um og er það lofsvert og sýnir, að þeir
hinir sömu eru þingmenn meir af áhuga
en í ábata skyni. Þingmönnum ætti sjálf-
um að verða mestur hagurinn í þessu fyrir-
komulagi þingmálafundanna, því með því
væri komið í veginn fyrir, að unnt væri
að bera þeim á brýn ótrúmennsku; þeir
gætu þá allt af borið fyrir sig almennings-
viljann, sem þeir ekki geta þegar þeir alls
ekki renna grun í hvað almenningsvilji
er.
Mál þetta er all-þýðingarmikið og ætti
alþingi nú í sumar að taka það til með
ferðar og gera þad að lögum, aðþingmenn
vœru skyldir til að halda þingmálafand í
hverjum hreppi kjördœmis síns, áður þezV
fara til þings.
Jeg skal geta þess, að hjer um slóðir
er megn og almenn óánægja yfir þessu
fyrirkomulagi.
Orðleingi jeg svo ekki þetta frekar að
sinni, en skal að eins að endingu geta
þess, að ef alstaðar á landinu væri eins
óskynsamlega og ranglátlega hagað þing
málafundum og hjer í sýslu, þá gæti auð-
veldlega svo farið, að almenningsviljinn
rjeði eiugu á alþingi og að lög þau, er
þar yrðu samin, byggðust á vilja einstakra
manna og væri þá hin sanna og uppruna
lega þýðing alþingis horfin.
Ólafsvík, 22. júní 1897.
B. Þ. Gröndal.
ísland erlendis.
Helgi Pjetursson, cand. mag., jarðfræðingur, aem,
eins og áður hefur verið sagt frá hjer í blaðinu,
dvelur í sumar í Grænlandi við jarðfræðisranusókn-
ir, hefur nýlega birt ritgerð í „GeograiÍBkt Tid-
skrift“ 14. b. 1.—2. hefti og segir þar frá ferð
sinni upp á Baulu sumarið 1893. Áður fyrri var
það trö manna, að ðgerningur væri að komast upp
á Baulutind. Þar uppi átti að vera inngangur að
víðlendu hjeraði, sem væri vaxið trjám og vafið
sígrænu grasi. Þar áttu dvergar að bfta og hafa
þar stðrar sauðahjarðir. Fyratir komust upp á
Baulu, svo menn viti, þeir Preyer og Zirkel, sem
hjer voru á ferð árið 1860.
Sjera Júlíus Þórðarson hefur ritað greininorskt
tímarit, sem „Moral" nefnist, og heitir greinin:
„Noglo ord om seder og sedelighed paa Island".
í þessu sama riti stóð í vetur grein ein og var
þar sýnt hve mörg af lifandi fæddum börnum hjá
ýmsum þjóðum, sem þar eru nefndar, væru lausa-
leiksbörn. ísland var þar langhæst, því fjórða-
hvert barn, sem hjer fæðist, er óskilgetið. Júlíus
prestur ritar greinina til að sýna, að ekki sje að
byggja á þessum tölum að því er ísland snertir
neitt ákveðið um siðforði landsbúa og færir ýmsar
ástæður fyrir því.
Marino Hafstein lauk embættiaprófi í lögum við
KhafnarháBkóla í fyrra mánuði með fyrstu eink.
Hann fór frá Höfn með „Agli" og ætlaði til Sauða-
ness.
Ólafur Dvíðsson ætlaði heim á leið frá Höfn 12.
þ.m. til að iluna töður sinn, sjera Davíð á Hofi í
Eyjafirði. Hann dvelur heima þar i sumar og
næsta vetur.
í gróandanum
Syngjandi sit jeg hjer,
sól skín á rúðugler —
vindur um vanga fer —
vordægrin laung.
Kring um mig brosa blóm,
blandaðan heyrí’ eg óm
allt í kring, háan hljóm
hlátur og saung.
Sólgeislinn frjóvgar fold,
frækornin lifna’ í mold,
nú braggast hams og hold,
hjartað slær ótt.
Nú vinast fuglafans,
fiðrar í vöðvum manns,
allt stígur drjúgum dans
dag, kvöld og nótt.
Geislinn þinn sumarsól
svellur um norðurpól;
nú drekkur byggð og ból
blóðið úr þjer.
Holduga spjaldaspaung,
spriklandi gol jeg saung,
sóldægrin sumarlaung
— sittu hjá mjer.
n.
Frá fjallatindum
til fiskimiða-
Úr Múlasýslum er sagt, að grasvexti hafi farið
þar mjög fram nú upp á síðkastið og sje hann
nú orðinn i góðu meðallagi.
Eins er sagt úr Borgarfjarðardölum, að gras-
vöxtur sje orðinn þar sæmilegur.
Úr sveitunum hjer fyrir austan fjallið er sagt
að fremur sje illa sprottið, en nú siðuBtu vikurnar
hafi þó grasvexti farið mjög fram.
Herskipin ensku, sem áður er getið um að von
væri á, komu hingað 17. þ.m., þrjú skip af þeim
fjórum, sem hafast við hjer við land. Pjórða skip-
ið hjelt til Seyðisfjarðar, en er væntanlegt þaðan
nú um þessa helgi. Þetta eru sömu skipin, sem
voru hjer i fyrra: „Active", „Calypso", „Champion"
og „Volage", en foringjar eru þar nú aðrir nema
yfirforinginu, Atkinson, sá er samninginn gerði
vin landshöfðingja í fyrra um botnverpingana.
Með eimskipinu „C.P.Grove“, kaft. Bloch, komu
öll áhöldin til vitanna nýju á Gróttu og Garðskaga.
Með skipinu kom Markús Bjarnason skólastjóri og
ætlar hann að vera verkfræðingunum til leiðbein-
ingar við útbúnað vitanna.
Nú er Dr. Petrus Beyer, stórmeistari Oddfellows-
reglunnar í Danmörku, komínn upp hingað til að
semja við þingið um bygging holdsveikraspítalans.
Með honum er byggingarmeistari, Thuren að natni.
Þeir komu með „Laura“. Þeir hafa verið að skoða
sig um hjer í kring og gæta að spitalastæði og
hefur Guðm. læknir Björnsson leiðbeint þeim. Best
kvað þeim lítast á að setja spítalann í Lauganesi
og vill Dr. Beyer þá að vegur sje lagður inn þang-
að með fram sjó og verður þá leiðin þangað hjeð-
an tir bænum góðum helmingi Btyttri en hún nú
er. Á nafnspjaldi spítalans á þetta að standa:
HOLDSVEIKISSPÍTALI,
reistnr af meðborgurum fyrir forgaungu Oddfellow-
reglunnar.
Reglan gefur spítalann að öllu, með þeim skil-
yrðum, að alþing taki að sjer viðhald hans árlega
og vátryggi hann. Ekki má spítalinn leggjast nið-
ur nema með leyfi reglunnar, og ef reglan fær fót-
festu hjer í Rvík, er svo ákveðið, að einn mann
skuli velja þaðan í spítalastjórnina. Yfirhjúkrunar-
konan á að hafa fullkomna spítalamenntun og ka-
þólskar hjúkrunarkonur má ekki taka til spítalans.
Þessi skilyrði er ekki vandi að upptylla og er
gjöf Oddfjelaga hin besta og mikilla þakka verð.
Það skilyrðið, sem síðast er talið, er undarlegt, að
kaþólskar konur mega ekki hjúkra sjúklingunum,
því það starf sýnist þó óviðkomandi trúarbrögðun-
um, eða ætti að vera það. Pari svo, sem vei má
við búast, að holdsveikin þverri, svo holdsveikling-
ar þurfi ekki spítalans við, þá er gert ráð fyrir
að nota megi hann handa berklaveikum mönnum,
en þeim fjölgar nú óðum hjer á landi eins og
kunnugt er.
Daniel Brun, fornmenjafræðingur, sem hjer ferð-
aðist i hittifyrra i fornmenjarannsóknum, kom nú
með „Laura“ og ferðast hjer um í sumar.
Dr. H. Krabbe, prófessor við landbúnaðarháskól-
ann í Khöfn, kom hingað með „Laura“ og með
honum kona hans, frú Kristín Jönsdóttir Guð-
mundssonar, áður ritstjóri Þjóðólfs, og sonur þeirra
ungur, er Knútur heitir. 26 ár eru síðan þau hjón-
in hafa komið hingað.
Dr. Krabbe og sonur hans riðn til Þingvalla á
fimmtudagsmorguninn og með þeim Magnús Einars-
son dýraiæknir.
Alþing.
í dag er komið nýtt frumvarp frá nefndinni í
stjórnarskrármálinu ásamt laungu nefndaráliti og
er það prentað hjer :
Frumvarp til stjórnskipunarlaga um breyting á
sjtórnarskrá um hin sjerstaklegu málefni íslands
5. janúar 1874, 1. gr , 2. gr., 3. gr., 25. gr., 24.
gr., og 2. ákvæði um stundarsakir.
1. gr. 1 1. gr. bætast við fyrri málslið þessi
orð: Lög þau og stjórnarathafnir, er Bnerta sjer-
stök málefni íslands, skulu ekki borin upp í hinu
danska ríkisráði eða lögð undir atkvæði þess.
2- gr. 2. gr. orðist svo: Konungur hefur hið
æðsta vald yfir öllum hinum sjerstöku málefnum
íslands, með þeim takmörkunnm, sem settar eru í
stjórnarskrá þessari, og lætur ráðgjafa fyrir ísland
framkvæma það. Ráðgjafinn fyrir ísland má eigi
hafa önnur stjórnarstörf á hendi og verður að
skilja og tala islenska tungu.
Hið æðsta vald innanlands á íslandi skal á á-
byrgð ráðgjafans feingið i hendur landshötðingja,
sem konungur skipar og hefur aðsetur sitt á ís-
landi. Konungur ákveður verksvið landshöfðingja.
3. gr. 3. gr. orðist svo: Ráðgjafinn ber ábyrgð
á stjórnarathöfninni. Konungur eða neðri deild
alþingis geta kært ráðgjafann fyrir embættisrekst-
ur hans eftir þeim reglum, or nánar verður skip-
að fyrir um með lögum.
4. gr. 1. liður 25. gr. orðist svo: Fyrir hvert
reglulegt alþingi, undir eins og það er saman kom-
ið, skal leggja frumvarp til fjárlaga fyrir tveggja
ára fjárhagstímabilið, sem í hönd fer. Með tekj-
unum skal telja bæði hið fasta tillag og aukatil-
lagið, sem samkvæmt lögum um hina stjórnarlegu
stöðu íslands í ríkinu 2. jan. 1871, 5. gr. sbr. 6.
gr., er greitt úr hinum almenna ríkissjóði til hinna
sjerstaklegu gjalda íslands, þó þannig, að greiða
skuli fyrirfram af tillagi þessn útgjöldin til hinn-
ar æðstu innlendu stjórnar íslauds, eius og þau
verða ákveðin af konunginum.
5. gr. 34. gr. orðist svo: Ráðgjafinn fyrir ís-
land á samkvæmt embættisstöðn sinni sæti á al-
þingi, og á hann rjett á að taka þátt í umræðun-
um eins oft og hann vill, en gæta verður hann
þingskapa. Nú er sjúkdómur eða önnur slík for-
föll því til fyrirstöðu, að ráðgjafinn geti mætt á
alþingi, og má hann þá veita öðrum manni um-
boð til þess að mæta þar á sína ábyrgð, en að
öðrum kosti mætir iandshöfðinginn á ábyrgð ráð-
gjafans. Atkvæðisrjett hefur ráðgjafinn, eða sá,
sem kemur i hans Btað, því að eins, að þeir sjeu
jafnframt alþingismenn.
6. gr. 2. ákvörðun am stundarsakir orðist. svo:
Þangað til lög þau, er getið er um í 3. gr., koma
út, skal hæstirjettur ríkisins dæma mál þau, er
konungur eða neðri deild alþingis höfðar á hendur
ráðgjafanum fyrir ísland út áf embættisfærslu haus,
eftir þeim málfærslureglum, sem gilda við tieðan
rjett.
Þessi lagafrumvörp eru nú afgreidd frá þinginu
til staðfestingar konungs:
1. Um að sýslunefudinni í Árnessýslu veitist
heimild til að verja allt að 12,000 kr. úr sýslu-
vegasjóði til flutningabrautar frá Eyrarbakka npp
Árnessýslu.
2. Um kjörgeingi kvonna: Ekkjur og aðrar 6-
giftar konur, sem standa fyrir búi, eða á einhvern
hátt oiga með sig sjálfar, skulu hafa kjörgeingi,
þegar kjósa á í hreppsnefnd, sýslunefnd, bæjar-
stjórn, sóknarnefnd eða þegar kjósa skal safnaðar-
fulltrúa, ef þær fullnægja öllum þoira skilyrðum,
sem lög ágveða fyrir þessum rjettindum, að því
er karlmenn snertir.
3. Um heímild til að ferma og afferma skip á
helgidögum þjóðkirkjunnar. — Þó má þetta eigi
gera á kirkjustöðum meðan á messu stendur.
4. Um stækkun verslunarlóðar á Eskifirði. —
Skal hún stækka um svæðið milli Snæhvammslækj-
ar og Garðhússlækjar, 100 faðma á land upp frá
hinui núveraudi verslunarióð út að Mjóeyri, og 70
faðma á land upp frá stórstraumsflóði.
5. Um uppreisn á æru án konungsúrskurðar.—
Þótt manui hafi verið hegnt eftir dómi einu sinni
moð fangelsi við vatn og brauð, þá öðlast hann
að 10 árum liðnum aftur öli þau rjettindi, er nú
fást með uppreisn á æru samkv. tilsk. 12. mars
1870, ef hann hefur dvalið allan þann tima á ís-
landi og honum eigi aftur verið hegnt fyrir sams
konar brot.
6. Um undirbúning verðlagsskráa: Prestur og
formaður skattanefndar og þriðji maður, er hrepps-
nefnd eða hreppsstjórn kýs á ári liverju, skulu í
hreppi hverjum eða bæjarfjelagi í samvinnu ár
hvert í októberlok somja skýrslu um verðlag á bú-
peningi þeim og innlendum vörutegundum, sem
venja er að telja til verðlagsskráa, eftir því pen-
ingaverði, sem þeim er kunnugt um innan þess
hrepps eða bæjarfjelags á næstiiðnu ári frá 1. okt.
til jafnleingdar. Sjeu fleiri en einn preBtur í hreppn-
um, ákveða stiftsyfirvöldin hvor þeirra skuli sitja
1 nefndinni. Formaður skattanefndirinnar er einn-
ig formaður þessarar nefhdar.
Verðlagsskrá gildir frá 10. degi maímán. næst
eftir að hún er staðfest til jafnleingdar næsta ár
og skal birta hana á manntalsþingum vor það, er
hún geingur í gildi.
Frumv. er komið um stofnun kennnaraskóla í
Flensborg. Þar á að kenna: uppoldisfræði, guð-
fræði, islensku, dönsku, ensku, landafræði, sögu,
náttúrufræði, tölvisi, dráttlyst, skólaiðnað og leik-
fimi. Þar skulu vera þrír íastir kennarar, for-
sföðumaður með 2400 kr árslaunum auk ókeypis
bústaðar og ábúðar á Flensborg, annar kenuari
með 2000 og þriðji. með 1600 kr. ársl.
Skúli Thoroddsen flytur frumv. um, að hver
karlmaður og ógiftur kveunmaður verði fjár síns
ráðandi 18 ára með tilsjónarmanni, en fullráðandi
fjárins 21 árs. Þó má einginn taka að sjer á-
byrgð í fjármálum yngri en 25 ára.
Annað frumvarp flytur hann um, að mönnum, er
vinna daglaunavinnu við verslanir, skuli goldið
verkkaup í gjaldgeingum peningum, en borgun
með skuldajöfuuði eða öðru sje öheimil, og allir
samningar ógildir, sem þessu sjeu gagnstæðir.