Ísland - 18.12.1897, Page 1

r
I. ár, 4. ársij.
Reykjavík, 18. desember 1897.
51. töluMað.
Þeir, sem „ísland“ hefur rerið sent
til útsölu og etki ætla sjer að taka
hana að sjer, eru beðnir að láta út-
gefanda eða afgrciðslumann yita það
sem fyrst.
Reykjavík í augum útlendings.
P. Giquello, skipsprestur á frakkneska
hjúkrunarskipinu „St. Paul“, sem lá hjer
í aðgerð í Reykjavíkursandi leingi í sum-
ar, hefur ritað allanga grein um ísland,
sem prentuð er 25. seft. þ.á. í frakkneska
tímaritinu „Le Conespant11. Enda þótt jeg
geti ekki búist við, að skoðunum hans
verði samsinnt í öllum greinum, og þó oft
megi giska á hvernig og hvaðan hann
hefur feingið upplýsingar um hagi vora
og siðu, vil jeg leyfa mjer að setja hjer
nokkur atriði úr ritgerð hans.
Fyrst segír hann frá ferðinni frá Frakk-
landi til íslands. Skipið fór frá Havre 9.
apríl, voru á því 20 manns. Þar á meðal
læknír og presturinn. Skiplð fjekk mik-
inn storm á leiðinni, fjekk landssýn af
ísiandi 24. apríl og k&staði akkerum á
Reykjavíkurhöfn daginn eftir. Landið Iíst
hoBum kalt, illviðrasamt og gæðasnautt,
enda er við því að búast, því vandfeingið
mun vera verra veður um vortíma hjer
en var í lok apríl og byrjun maímán. í
vor.
Reykjavík hefur 4000 íbúa, og er til að
sjá lík allstórum frönskura fiskibæjum í
ýmsum greinum. Danska flaggið blasir
yfir mörgum byggingum, en innan um
það sjást fieiri merki. Þar á meðai þrí-
liti franski fáninn, bæði á húsum konsúls-
ins franska og katólska trúboðshúsinu í
Landakoti. Þegar um trúboð er talað,
dettur manni í hug siðleysi og heiðindóm-
ur. Eu ísland er langt frá vilt eða heið-
ið, því ljós Krists hefur uppljómað þar
um margar aldir, en ljós þetta lítur út
fyrir að vera að kulna út og veldur því
mótmælendatrúin, sem ríkir þar og drottn-
ar. Á eynni eru að eins 2 katóisk heim-
ili, og einn ný umsnúinn lcvennmaður,
sem skiftí um trú á jólunum 1896.
Þegar jeg kom í land, urðu hinir inn-
fæddu mjög forvitnir, — prestur hefur þar
ekki stigið í land frá útlöndum síðan hin
svo kallaða siðabót var innleidd. En Reyk-
víkingar eru þó of kurteisir og siðaðir til
þess að vera nærgaungulir. — Kölluðu
þeir mig munk og er þá forvitni þeirra
skiljanleg.
Aðaigata bæjarins er fram með sjávar-
ströndinni. Eru þar flestar verslunarbúðir
mjög líkar þeim, sem jeg hef sjeð í Dak-
ar í Senegambíu. Eru sumar búðirnar
all rúmgóðar og eru þar alls konar vörur
frá Kaupmannahöfn, Berlín, London og
Edinborg. Aðrar götur bæjarins verðskulda
ekki nafnið. Er þeim og illa lialdið við,
og líkjast fremur stígum í frönsku þorpi
en götu í bæ.
Húsin eru flest lítil, fátækleg útlits, en
ínui eru þau nett og stundum enda skemmti-
Ieg — og kom mjer það á óvart, eftir því
sem íslaudi áður hafði verið lýst fyrir
mjer.
Mig furðaði ekki síður á að hitta þar
menn mjög vel búna. Að sönnu eru
flestir Reykvíkingar í vanalegum erfiðis-
fötum, eu með stóra belgvetlinga tvíþuml-
aða.
Karlmannabúningurinn er ekkert ein-
kennilegur og kvennfólks ekki heldur,
nema húfan. Hún er mjög lítil með skotti
og hólk úr silfri eða gulli með skúf við,
sem hangir hægra megin, Hárið er fljett-
að í 2 eða 4 fljettur og endunum brugðið
undir húfuna.
Þær vefja sig allar kulvíslega innan í
stórum 8jölum, misjafnlega Iitum, og er
auðsjeð, að liturinn fer ýmist eptir aldri
eða geðþótta.
Þær eru auðvitað undantekning, sem
fylgja „la mode“ eða eru á útlendum bún-
ingi, en þær eru að eins tvær eða þrjár
tylftir, sem betur fer fyrir fegurðartil-
finningunui.
Hvar sem jeg gekk horfðu flestir á fæt-
urnar á mjer, vegna skónna minna, og
voru það þó að eins almenn snjóstígvjel
Get jeg skilið það, því skór íslendinga eru
ekki nema sauðskínnsbleðill, sem saumað-
ur er saman og lagaður eptir fætinum og
sólaiausir. Sumt kvennfólk hafði þó vana-
lega skó, en hálfstígvjel þekkjast heldjeg
ekki.
Þá talar P. G. um klaustrið í Landa-
koti og segir að ísl. skilji ekkert hvað það sje
að helga guði líf sitt svo sem St. Jóseps
mennirnir gjöri, það sje hulinn leyndar-
dómur fyrir íslenska mótmælendur.
Kirkjugarð Reykjavíkur iíst honum ekki
á, og segir að hin vesæla kappelia í hon-
um sje samboðin þessum auma kirkju-
garði.
Stærð íslauds segir hann 103,800 fer-
kilometra, og munar það ekki miklu frá
því rjetta, eða á landsmönnum, er
hann segir vera 74,000. Hann segir
rétt frá byggingu landsíns, töku kristn-
innar og stofnun biskupsstólanna, en bæt-
ir því við, að Skálholt hafl orðið sá arinn
sem menntunarljósið hafi skinið út frá,
ekki aðeins yfir íslaud heldur og alla
Skandinavíu, og á 12. öld hafi það verið
nefnt tignarnafuinu| Aþenuborg Norður-
landa, og það ekki allskostar óverðskuld-
að. — Hann þekkir höfuðatriði sögu
vorrar, en gjörir þó heldur mikið úr
þjóðveldinu, sem hér hafi verið stofnað i
Napóleons-styrjöldinni (Jörundur hunda-
þagakonungur). Kjörgeingi til alþingis
segir hann þann hafa, er greiði 6 kr. í
skatt, en dagpeningar þingmanna sjeu
10 kr. Landshöfðinginn sje skipaður
forseti þingsins. — ísland sje vanþakklátt
við Danmörku, að vilja rjúfa þau veiku
bönd, sem halda þeim saman, þó ísland
sje byrði Danmerkur, sem greiði hingað
60,000 kr. í árleg gjöld, 40,000 kr. í póst-
gjöld og 50,000 til strandvarna.
Hann kveður það muni rangt vera, að
ísland sje forna eyjan Thule. Reyndar
ríði það á litlu, en hitt sje meira vert, að
Kolumbus hafi komið til íslands 1467 og
hafi þá lesið í hinum frægu fornsögum í
Reykjavik um Víuland hið góð?.
(Meira).
Löglilýðni.
Það var talað um það í grein hjer í
blaðinu nýlega, að ýrasum af þeim lögum,
sem komið hafa frá þinginu, verið stað-
fest af konungi og en eru í gildi, væri
ekki fylgt fram verklega; sum þeirra
væru líka óframkvæmanleg.
Eu það, að gildandi lögum sje ekki
fylgt fram, það hlýtur að hafa 01 áhrif
á löghlýðni manna í landinu yfirleitt og
veikja rjettarmeðvitund þjóðatinnar.
„ísland“ hefur í einu atriði haft sjer-
stakar ástæður til að kynnast hugmynd-
um manna um skyldur þeirra gagnvart
gildandí lögum.
Þegar blaðið byrjaði að koma út, krafð-
ist útgefandinn þess, að póststjórnin tæki
að sjer útsending þess og innheimtu á
andvirði blaðsins, samkvæmt lögum frá 3.
maí 1872. Starfsmönnum póststjórnarinn-
ar út um landið var skýrt frá því, bæði
af póstmeistaranum og svo í blaðinu sjálfu,
hvernig lögin skipuðu þeim fyrir, að leysa
þetta starf af hendi. Einnig mætti ætla,
að allir þeir ættu lögin sjálfir og gætu
kynnt sjer þau.
Margir af þeim hafa auðvitað gegnt
þessu samvizkusamlega, en hinir eru lika
ekki fáir.sem útg. blaðsins hefði fulla á-
stæðu til að kæra, ýmist fyrir það, að
þeir hafa neitað mönnum um að panta
fyrir þá blaðið, eða ekki skeytt um að
senda pöntunina svo snemma, að blaðið
bærist kaupendum reglulega, þótt þeir
hafi tekið við borgun fyrir það í tæka
tíð.
Fyrir skömmu pantaði maður einn blaðið
hjá útgefanda og bauðst tilað verða út-
sölumaður þess í nágronni sínu. Hann
sagði svo frá, að bíjefhirðingamaðurinn,
sem er klerkur lijer eigi alllangt austur frá,
hefði frá byrjun neitað mönnum um að panta
blaðið. Maðurinn vildi borga blaðið hjer
fyrirfram, en útgefandi bað hann að fara
með peningana til brjefhirðingamannsins
og reyna enn, hvort hann neitaði. Færi
svo, yrði útgefandinn að kæra klerk, og
krefjast af honum skaðabóta, þar sem hann
hafði áður neitað að útvega blaðið.
Annar klerkur, í Húnavatnssýslu, sem
líka er brjefhirðingamaður, er þeim mun
kænni, að hann, eptir því sem útgefanda
blaðsins er skrifað, hefur ekkert haft á
móti að taka við peningum fyrir blaðið,
en þeim sem skrifar er óljóst, hvað af
þeim hafi orðið; blaðið hefur hann ekki
feingið frá klerki. Og þegar hann að
lokum krafðist peninganna aptur, neitaði
klerkur að standa skil áþeim. Sá
guðsmaðsmaður hefði líka gott af að
standa reikningsskap af gjörðum sínum
fyrir dómstólunum.
Annars hafa útgefanda „íslands“ borist
kvartanir yfir afgreiðslu blaðsins frá póst-
manna hendi víða að, einkum nú upp á
síðka8tið. Þó er ekki víst, að afgreiðsl-
an sje fyrir það verri en áður. Hitt er
það, að kaupendum er nú farið að skiij-
ast, að þeir eiga heimting á, að fá blað-
ið frá viðkomustöðum póstanna á ákveðn-
um tíma eftir að þeir hafa pantað það
og borgað.
En hrjefhirðingamenn, sem neitað hafa
að panta blaðið, ættu að hafa gáð að því,
að þ&ð getur orðið þeim dýrt. Þeir yrðu
vafalaust, ef til þess kæmi, að borga úr
sínum eigin vasa að minnsta kosti þau
blöð, sem sannamá, að pöntuð hafi verið hjá
þeim, en þeir neitað að útvega.
Annars er ekki nema von, að póst-
mönnum þyki hart, að bætt sje við þá
að sjá um afgreiðslu blaða, án þess að
laun þeirra sjeu um leið hækkuð. En
slíkt er blaðaútgefendum óviðkomandi.
Þeir eiga heimtingu á, að starfsmenn póst-
stjórnarinnar annast um þau blöð, sem
hún tekur tii útsendingar, eftir því sem
mælt er fyrir í lögunum. Ef þeir þykjast
ekki geta gjört það svo vel, að viðunandi
sje, fyrir þau iaun, sem þeim eru ákveð-
in, þá eiga þeir ekki að taka þann starfa
að sjer.
En sá hugsunarháttur, að þeir geti
þverskallast við, að gegna því viðunan-
lega, af því að það sje illa launað, úr
því að þeir hafa tekið það að sjer, hann
sýnir, að hugmyndin um lagaskyldu þá,
sem þeir hafa til þess, er óljós, og að
þeir búast ekki við, að lögunum verði
fylgt stranglega fram gegn þeim.
Og sama sýnir hitt: að þeir, sem blöð-
in panta og póstmenn neita að útvega
þau, kippa sjer ekki hátt upp við það,
þótt þeir viti, að með þessu sjeu lög brot-
in á þeim. Sjálfsagt þegja flestir og í-
mynda sjer, að þeir verði að láta sjer
þetta lynda; aðrir kvarta lauslega um
það, en ekki fyr en laungu síðar.
Lögiu um útsölu póststjórnarinnar á
blöðum eru í aðalatriðunum góð. Sjálfsagt
lærist mönnum smátt og smátt að nota
þau, og það ætti að vera hægt að kenna
starfsmönnum póststjórnarinnar að hlýða
þeim. Fn þau eru óhagkvæm, eftir þvi
sem hagar til hjer á landi, í ýmsum smá-
atriðum og þurfa endurbóta við.
Á það mun verða minnst síðar hjer í
blaðinu.
Landbúnaður yor.
Éftir Jön Jönatansson búfræðing.
(Niðurlag).
Búnaður vor sýnist einmitt nú standa
á völtum fótum, og er það eingaungu af
því, að hann er orðinn svo afarlangt á
eftir tímanum; útgjöldin við búskapinn
fara allt af vaxandi, þarfirnar fjölga meir
og meir, og kröfurnar til lífsþæginda
verða meiri og meiri, vinnuaflið er allt af
að verða dýrara, og þannig hjálpast allt
að til að auka útgjöld bændanna. Það
er fjarstætt því, að framleiðslan aukist
að því skapi, en til þess að búskapurinn
gæti staðist þyrfti þó svo að vera. Það