Ísland - 30.12.1898, Blaðsíða 2

206
f SLAND.
„ÍSLAKTD“
kemur út á hverjum þriðjudegi og föstudegi.
Kostar í Reykjavik 3 kr., úti um land 4 kr.,
erlendis 4 kr. 60 au.
Ritst jðri:
Porsteinn Gíslason,
Laugavegi 2.
Afgreiðsla blaðsins: Þingholtsstr. 4;.
Prentað í Félagsprentsmiðjunni.
Síldarveiði var mikil á Eyjafirði nm
miðjan fyrra mánnð. 11.—12. fengust
inn á Akureyrarhöfn 2500 tunnnr. Wath-
nesútgerðin þar af 1400. Á austfjörðum
hefur lítill síidarafli verið, en þorskafli
töluverður, þó langsóttur.
Dýralæknirinn kom heim úr för sinni
austur á Eyrarbakka á Þorláksmessukvöld.
Hestapestin var þar heldur vægari en áð-
ur og drapst enginn hestur meðan hann
stóð þar við. En einn hafði drepist skömmu
áður eii hann kom og gat hann rannsak-
að innyflin úr honum; sá hafði drepist úr
miltisbrandi. Það var sjöunda hrossið,
sem fórst þar í vetur. Alt voru það hest-
ar, sem eingöngu lifa á fjörugangi. Óvíst
taldi þó dýralæknir, að miltisbrandur hefði
orðið þeim öllum að bana, en einhver pest
er það honum skyld. Pestarefnið sagði
hann að hestarnir fengju af því að róta
upp í sorphaugunum kring um húsin. Á
hestum, sem sýktir voru, gat hann heft
sýkina með meðölum.
Austan yflr fjall er skrifað, að séra Ó-
lafur Sæmundsson í Hraungerði hafi orð-
ið fyrir slisi nýlega; hann hrasaði á stétt
þar á hlaðinu og meiddist, skektist í lið
og beinbrotnaði. Annars segir fregnin
ekki, hve mikið meiðslið sé eða skaðiegt.
Varnirnar gegn fjárkláðanum.
Margt og mikið hefur verið ritað um
fjárkláðann og útrýmingu hans fyr og síð-
ar; hafa þar komið fram margbreyttar
skoðanir, eins og við er að búast, „því sín-
um augum lítur hver á silfrið“. Ea hitt
er og mjög eðlilegt, að margir verði til
að láta skoðanir sínar 1 Ijósi um jafn-al-
varlegtogþýðingarmikið mál, þar sem ann-
ar aðalbjargræðisvegur landsmanna bygg-
ist aðallega á kvikfjárræktinni, en meg-
instoð hennar er sauðfénaðurinn.
Það sýnist nú engum standa nær en
einmitt bændunum sjálfum, að hugsa, tala
og rita um þetta málefni, og reynaþannig
með samtökum í orði og verki, að sigra
þennan hvumleiða óvin sauðflárræktarinnar,
fjárkláðann, sem nú í meir en 40 ár er
búinn að vera þessari atvinnugrein til ó-
metanlegs tjóns.
Ég vil því einnig leggja hér orð í beig
og leitast við að setja fram mínar ein-
földu skoðanir um þetta mál eftir beztu
sannfæringu. Ég þykist líka geta talað
um þetta af reynzlu, því fyrir nokkrum
árum kom svo megn kláði fram í mínu
fé, að hver kind sýktist meira og minna.
Tók ég þá til minna ráða, og beið engra
yfirvalda ráðstafana um lækningu kláð-
ans, eins og ég ætla að hverjum fjáreig-
anda sé eigi að eins skylt heldur og líka
hollast og vænlegast til dyggilegra fram-
kvæmda. Því þó að ég als eigi efist um,
að yfirvöld vor vilji oss bændum alt það
bezta í þessu sem öðru, þá hafa þau eigi
nægilega þekkingu á því, hvað hollast og
bezt er í þessa máli, auk þesa sem oft
væri um seinan, að bíða aðgerða eða fyr-
irskipana amtmanna vorra í fjarlægari
bygðarlögum. Sem sagt, tók ég til minna
ráða með lækningu kláðans, og tókst mér
að mestu leyti að útrýma honum á einu
ári; ekki með vetrarböðum, heldur með
tveimur vorböðum á meiri hluta fjárins.
Að vísu kom fram kláðavottur í nokkrum
gemlingum hina næstu vetur, sem að ég
kendi um því, að kláðamaur hefðí lifað í
húsunum. En nú í fleiri ár hefi ég verið
algjörlega laus við þann illa óvin.
Ég dreg nú af þessu þá ályktun: að
svo framarlega sem bændur með einbeitt-
um samtökum og ötulum framkvæmdum
vildu losast við kláðann, — og hver getur
efast um að þeir vilji það, — þá sé þeim
það vel möglegt.
Fleiri ára ofdýr reynsla er búin að
sýna það og sanna, að íburðarkák að vetr-
inum, og hin svo nefndu þrifaböð, sem nú
í tvo vetur hafa verið fyrirskipuð af amt-
mönnum, eru að eins til að eyða fjármun-
um manna til ónýtis, en gera alls eigi
hið tilætlaða gagn, með útrýmingu kláð-
ans. Hið sanna er að segja um hinar
fyrirskipuðu fjárskoðanir á vetrum, að þær
eru aðeins til að útvega fáum mönnum
atvinnu, íþyngja fjáreigendum með útgjöld,
og þ*ð sem lakast er, flýta fyrir útbreiðslu
kláðans, svo lengi sem hann er nokkurs-
staðar til á svæði því er sömu skoðunar-
menn fara yfir, þareð þeir auðveldlega
geta borið kláðamaurinn á klæðum sínum,
og jafnvei undir nöglum sér, sem auðvelt
mundi að sanna, ef þörf gerðist.
Það er því sjáanlegt, að hér þarf að
taka til annara og öflugri ráða, ef duga
skal, og tjáir alls eigi að horfa í þó að
það í eitt skifti yrði máske nokkuð dýr-
ara og fyrirhafnarmeira, en hið núver-
andi gagnslausa kák. Alt er undir því
komið, að hér sé svo dugmannlega fram
gengið að til skarar skríði með útrým-
ingukláðans. En hver eru þá hin einhlýtu
ráð til þess ? munu menn spyrja. Ég skal
nú fúslega játa það, að þessu er vandhæfi
að svara svo vel sé. Og eigi ætla ég
mér þá dul, að ég sé öðrum færari til
þessa; en þó vil ég það eigi láta standa
mér í vegi fyrir því, að koma fram með
mína skoðun.
Það mun nú fengin nægjanleg sönnun
fyrir því, að tvö böð með hæfilegu milli-
bili séu áreiðanleg til útrýmingar kláðans,
sé hann eigi því magnaðri. En ef beita
ætti nú þeirri aðferð við lækningu fjár-
ins að vetrinum, meðan fé er í ullu, ætla
ég að allmörgum fjáreigendum yrði sá
kostnaður lítt kleyfur, og verkið miklum
erviðleikum bundið um þann tíma árs.
Það mun einnig allflestum kunnugt, er
nokkuð hafa fengist við kláðalækningar
að fyrsta skilyrðið fyrir því, að geta lækn-
að hann, er að ná ullinni af kláðablett-
unum. En séu mikil brögð að kláðanum,
er slíkt eigi auðvelt, enda áhætta að svifta
fé úr ullu í vetrarhörkum. Það er því
uppástunga mín, að alt geldfé sé ræki-
lega baðað uú í vor, er það er komið úr
ullu og áðurenþað er rekiðáfjall. Mundi
það verða ef bærilega árar í sjöundu viku
sumars. Ær og lömb ættu svo einnig að
tvíbaðast um og eftir fráfærur, sem vana-
lega er í 10. og 11. viku sumars.
Kostnaðurinn við þessa vorböðun mundi
alls eigi verða meiri, en við eitt vetrarbað;
því meir enn helmingi minni baðlögur fer
í fé, er það er úr ullu; auk þess sem böð
að vetrinum, í misjöfnu veðri, há fé tals-
vert, og alls eigi ólíklegt að þau geti
valdið innkulsi, ef óvarlega er farið með
féð á eftir.
Ég þykist nú ganga að því sem vísu að
sumir kunni að koma með þá mótbáru, &ð
eitthvað af fé muni verða sloppið á fjall,
áður en þessi vorböð verði framkvæmd.
En þegar til mikils er að vinna, tjáir eigi
að horfa í smá örðugleika, enda mundi
eigi ókleyft með samtökum, að leita uppi
það fé, sem á fjöll væri komið, áður en
hinar umræddu baðanir ættu að fara fram.
Einnig yrði féð að vera í dyggilegri
geymslu þá átta daga er líða verða milli
fyrstu og annarar böðunar.
Það þarf eigi að taka fram, að mein-
ing mín er sú, að böð þessi séu fram-
kvæmd yfir land alt á sama, eða líkum
tíma, cg yrði landsstjórnin að skipa fyrir
um framkvæmd þeirra. Einnig þyrfti að
sjá um, að næg baðlyf yrðu fáanleg í
sem flestum verzlunarstöðum landsins,
svo auðvelt væri fyrri bændur að ná í
þau á ákveðnum tíma.
Aftur á móti getur það verið álitsmál,
hvort það væri í öllum sveitum réttast,
eða heppilegast, að láta hreppstjórana
vera æðstu umsjónar- eða framkvæmdar-
stjóra hvern í sinni sveit; því að, þó að
gjöra megi ráð fyrir því, að víðast séu
valdir í það embætti greindustu og beztu
menn sveitarinnar, þá á flest sínar undan-
tekningar, enda geta menn verið greindir
og góðir, án þess því sé samfara dugn-
aður í framkvæmdum. Það mundi því
hollast, að láta hreppsbændur sjálfa kjósa
sér framkvæmdarstjóra við þessar baðan-
ir, er stæðu undir yfirstjórn sýslumanna,
og sendu þeim skýrzlur um framkvæmdír
sínar.
Ég mintist á það hér að framan, að
fjárskoðanir að vetrinum væru yfirleitt
eigi til annars en að auka kostnað „og ef
til vildi að útbreiða kláða. Kæmi nú
þessi umræddu böð að tilætluðum notum,
ættu þær af sjálfu sér að falla niður, sem
óþarfar. Eigi að síður virðist mér heppi-
leg þau ákvæði laganna, er fyrirskipa
hyggilega heyjaásetningu að haustínu, og
skoðun búpenings af vorinu, íil að sjá
hvernig fénaður er framgenginn.
Ég skal svo eigi þreyta þá, er lesa
kunna grein þessa, á lengra máli, en óska
að landur mínir taki málefni þetta til
alvarlegrar íhugunar; því að, þó að ég
geti búist við, að þessar uppástungur
mínar, til útrýmingar fjárkláðans, fái
eigi sem beztann byr hjá almenningi, þá
treysti ég því, að skynberandi menn sjái,
að svo búið má eigi lengur standa.
Ritað í nóvember 1898
af b’onda í Myrasýslu.
Reykjavík.
Veður hefur verið dágott undanfarandi,
en þó óstöðugt ; snjór er töluverður og
hvítt að sjá yfir allar sveitir og nes. Það
segja líka veðurfróðir menn, að svo skuli
helzt vera um jólaleytið og vænta, að vor-
ið komi þá fyr; „hvít jól, rauðir páskar"
segir gamalt máltæki.
Skemtanir eru nú, eins og venja er til
um þetta leyti, margar á gangi hér í
höfuðstaðnum, dans fyrir fullorðna, jólatró
og dans fyrir börn, sjónleikir o.fl. o.fl. og
er ekki hægt að lýsa því öllu.
Þó skal þess getið, að hjálpræðisherinn
ætlar, eins og undanfarandi ár, að halda
barnaskemtun 3. jan.ö^síðd. og verður boð-
ið þangað 150 fátækum börnum. Herfor-
inginn hefur beðið þess getið, að hann
tæki þakksamlega móti gjöfum til að
styðja þetta og eru þessar barnaskemtan-
ir hersios vel verðar þess, að þær séu
styrktar, því þær hafa farið fallega fram
undanfarandi ár.
Tveir alþýðufyrirlestrar hafa verið haldn-
irhérívetur; hélt fröken Ólafia Jóhanns-
dóttir hinn fyrri, en Guðm. Björnsson hér-
aðslæknir hinn síðari á sunnudaginn var.
Hann talaði um áhrif áfengisins á líkama
mannsins og var gerður mikill rómur að
ræðu hans, ekki sízt meðal templara, enda
er Guðmundur læknir málsnjall maður og
kann vel að haga orðum sínum. Þó var
það hér andinn enn þá fremur en orðið
sem hreif fólkið. Hann hélt fram algerðu
banni gegn aðflutningi áfengis. Líkti
hann starfsemi bindindisfélaganna við það,
er læknir legði plástur á sár og léti þar
við lenda. Það, sem um væri að gera,
væri að fjarlægja orsök meinsins og upp-
sprettu. Mun ræðan eiga að prentast í
mánaðarriti læknanna, sem byrja á að
koma út nú um nýárið, og skal því inni-
hald hennar ekki rakið hér frekar, en ná-
ungunum bentáaðlesa hana þar. Lækn-
irinn skoraði á kjósendur að halda því
fast að þingmönnum að hafa fram aðflutn-
ingsbannið og vildi jafnvel að það yrði
gert að skiiyrði fyrir kosningu til þings.
Sjálfur er læknirinn hvorki bindindis-
maður né drykkjumaður og gefur það til-
lögum hans í þessu máli sérstakt gildi;
hann telst í flokki hófdrykkjumanna, og
má geta þess, að rétt eftir að hann hafði
haldið ræðuna, fékk hann sér 5 glös af
góðu rommtoddýi og sá honutn enginn
bregða.
Gildi hins heilaga Þorláks biskups hélt
stúdentafélagið í ár með mikilli viðhöfn
og virktum. Sést af því, að ekkert hef-
ur guðfræðingum vorum í fyrra tekist að
raska trygð stúdenta við þennan ágæta
dýrling, heldur þvert á móti. Miklu fleiri
sóttu messu hans nú en þá og sjálíurvar
hann ósýnilega nálægur og varði alia góða
menn grandi. Kvæði tvö voru sungin og
höfðu þau ort Guðm. óuðmundsson og
Einar Benediktsson.
Þessar trúlofanir tvær hafa verið opin-
beraðar nú um jólin: Þorleifur Bjarna-
son adjunkt og fröken Bitterhaus, þýzk
kona, sem hér ferðaðist í sumar, — Ju-
líus Jörgensen og fröken Petrena J. Hall-
dórsdóttir, af Akranesi.
20 ára jubilæum
getur hótelvert J. G. Halberg haldið í dag,
því svo langt er nú síðan að hann fékk
veitingaleyfi hér í bænum. Þá var aðal-
veitingastofan í útbyggingunni, sem nú er
vestur af „Hotel Island“, þar sem kölluð
er „káetan“. En 1882 bygði Halberg
veitingahúsið, sem nú er, „Hotel Island“,
og hefur það vel þrifist og aldrei betur
en nú á síðustu árum. Þar hefur verið
aðal-samkomustaður flestra félaga í bæn-
um, „Reykjavíkurklubbsins“, „Verzlunar-
mannafélagsins“, Skipstjórafélagsins, Stúd-
entafélagsins, o. s. frv. Hafa því allflestir
Reykvíkingar lifað fleiri eða færri glaða
daga „hjá Halberg“.
ííæsta blað 7. janúar.