Ísland - 13.04.1899, Síða 1

ISLAND.
2. ársfj.
Reykjavík, 13. apríl 1899.
7. tölubl.
Frá útlöndum.
Khöfn, 4. april.
ítalir í Kína o. fl.
Það þarf engu að spá um það lengur, hvað stór-
veldin ætla að gjöra við Kínaveldi. Allir, sem
bein hafa í hendi, vilja seilast í landskika þar
eystra, svo að heir hafi þar fótfestu, þegar til stór-
ræðanna kemur og skipta á reitum sjúklingsins í
Peking, og geti nælt I eitthvað af krásunum.
Stjórnin i Peking er alveg á bandi Englendinga
eða Rússa, og beitast þeir því brögðum þar eystra,
til þess hvor um sig að hafa sem mest vald yfir
henni. Englar, Frakkar, Rússar og Þjóðverjar
eiga nú þegar eignir þar eystra; Bandamenn hafa
sem stendur í önnur horn að iíta, en grunurleik-
ur á því, að þeir muni eigi slá hendinni á mótí
landskika þar, þó svo, að eigi sje það Englend-
ingum í bág, jafnvel Austurríkismönnum segja
menn sje um og ó að reyna að krækja sjer í eitt-
hvað, svo og Belgjum, en ítalir hafa þegar gjört
kröfur til landa, en ætla mætti þó, að þeir hefðu
fengið sig fullsadda á nýlendubraski eptir allar ó-
íarirnar í Afríku.
ítalir báðu sendiherra sinn í Peking að fara
fram á það við kínversku stjórnina, að hún leyfði
þeim að hafa kolastöð í Samnum-Bai. Kínverska
stjórnin sendi brjef sendiherrans til hans aptur án
þess að gefa frekari svör. Þótti ítölum sjer mis-
boðið með þessu og heimtuðu að fá að semja við
stjórnina á ný, og studdu Englendingar þá að mál-
um, en álit manna er það, að Rússar hafl átt
þátt í því, að stjórnin gaf sendiherra svo snubb-
ótt svar fyrst. Hefur síðan verið miðlað málum
og Kínverjar mýkri í svörum, svo allar horfur eru
til, að allt láti að óskum frá þeirri hlið, en marg-
ir á þingi ítala kurra illa yfir þessu braski stjórn-
arinnar og einkum yfir utanríkismála-ráðherranum,
að hann sje bráðónýtur, svo að útlit er fyrir, að
ahnaðhvort fari ráðaneytið Pellioux frá, eða að
minnsta kosti Conevaro utanríkismálaráðherra.
Fleira styður og að því. En verði stjórnin ekki
hindruð af þinginu í þessu máli, er lítil ástæða til
að ætla, að hún hægi á sjer í því, þar sem nú er
í mæli, að hún hafi fengið Rússa í fylgi með sjer
eystra, og eru þeir samningar milli þeirra næsta
einkennilegir. Rússar hafa viljað láta páfa senda
fulltrúa á friðarfundinn í Haag, en það hafa ítalir
með engu móti viljað láta við gangast. Er nú sagt,
að ítalir hafi gefið það eptir móti því loforði frá
Rússastjórn, að hún styrkti þá að málum í Kína,
og borga svo veslings Kínverjar brúsann; eigi er
að efa um göfuglyndið hjá Rússum, en nú segja
síðustu fregnir, að þeir sjeu hættir við að bjóða
páfa. Hins vegar standi og ítalir ver að vígi en
áður, því að Englendingar muni eigi styrkja þá
að málum, svo að þeim dugi. Þó hafa þeir þegar
sent flotadeild austur.
Árið 1865 gjörðu Belgir verzlunar- og vináttu-
samning við Kínverja, og var þar i tilskilið, að
Belgir mættu æskja eptir aðfáeinhvern kínversk-
an borghluta þar eystra sem nýlendu. Nú vilja
þeir fá það og biðja um Hankan.
í haust samdi kínverska stjórnin við tvo enska
banka þar eystra um, að þeir lánuðu fje til að
leggja Niutschangjárnbrautina. Þessum samning-
um vildi Rússastjórn ekki hlíta og mótmælti þeim,
því hún óttaðist ríki Englendinga. En nú er svo
komið, að hún hefur lægt seglin, og leyft lántöku
hjá Euglendingum.
Frakkland.
Hæstirjettur er tekinn til starfa, þó ekki enn
fyrir opnum dyrum; hefur hann í nokkra daga
verið að rannsaka hin allraleynilegustu skjöl Drey-
fusmálsins, en lauk því nú fyrir páskana. „Refe-
rerandi assessor“ er skipaður Ballot-Beaupré. Hann
hefur setið í rjettinum síðan 1882, en þegar Beau-
repaire sagði af sjer í vetur, varð hann í stað hans
forseti í einkamáladeildinni. Hann er rúmlega
sextugur að aldri, en enginn veit um skoðun hans
á Dreyfusmálinu, því aldrei hefur hann látið neitt
uppskátt um það. Manau er enn sem fyr „procu-
reur général", þótt endurskoðunarfjendur vildu
gjarna, að hann væri settur af. Dómur munverða
kveðinn upp í málinu síðast í þessum mánuði, og
er þess getið til, að því muni vísað til herrjettar
á ný. Nú eru menn auðsjáanlega farnir að kyrr-
ast að mun út af þessum málaferlum og bíða
dómsins nokkurn veginn rólegir, þó blöðin komi
við og við með nýjar „historíur“ og reyni að
bendla hina og þessa við málið. „Figaro“ hefur
birt nokkuð af framburði vitnanna í málinu fyrir
sakamáladeildinni, en öllu því átti að halda leyndu,
og hefur stjórnin látið höfða mái móti „Figaro“
til að komast fyrir það, hvernig blaðið hefði feng-
ið að vita um þetta. Esterhazy lætur við og við
heyra frá sjer, en því er lítil athygli veitt, og
Beaurepaire má heita af baki dottinn. Deroulédé
og Habert fjelagi hans sitja í fangelsi og bíða
rannsóknar og dóms í máli sínu. Höfðað er og
mál gegn Jules Lemaitre o. fl. æsingamönnum fyr-
ir framkomu þeirra fyrmeir. Picquart er og tek-
inn úr klóm hermanna og fluttur í borgaralegt
varðhald. En eins máls er vert að geta dálítið
nánar, en það er
Gohiersmálið. í vetur gaf Urhain Góhier út
bók er hjet: „Herinn á móti þjóðinni11. Yar þar
heldur óþyrmilega flett ofan af æðstu hershöfðingj-
um Frakka og yfir höfuð herstjórninni. Hermála-
ráðgjafinn Ijet höfða mál gegn Gohier og útgef-
andanum. Málið var rekið fyrir kviðdómi. Brátt
kom það í Ijós, að Gohier hafði ekki farið með
fleipur, því að haun hafði nóg vitni, er staðfestu
ummæli hans; voru það einkum hermenn og þing-
menn, er vitni báru. Má yfirhöfuð sjá af máli
þessu, hvílík spilling ermeðal æðri manna í hern-
um og hvílíkir fjárprettir hafa átt sjer þar stað
á síðari tímum. Undirhershöfðingjarnir urðu þessa
opt varir og vildu kippa þessu í Iag og kæra
yfirmenn sína, en ef þeir ekki steinþögðu, var
þeim þegar í stað vikið burt. Einna verstur í
garð hersins, að því er fjárpretti snerti, var fram-
burður Pelletans þingmanns, er verið hefur fram-
sögumaður fjárlaganna í fulltrúadeildinni síðan
1876. Ekkert af framburði vitnanna varð hrakið,
svo að Gohier og útgefandinn voru dæmdir sýkn-
ir saka.
Sunnudaginn 5. marz sprakk stórt púðurforða-
búr skammt frá Toulon í lopt upp. Yfir 50 manns
misstu lífið, en yfir 100 særðust meir og minna.
Allt í nánd gjöreyddist, þannig meiri hlutinn af
bænum Lagoubrau. Atburður þessi fjekk mjög á
menn, því að ekki var grunlaust um, að þetta
mundi af mannavöldum; þó hefur ekkert sannazt
hvorki til nje frá í því efni. Þingið veitti þegar
stórfje til að bæta úr tjóni því, er menn höfðu
beðið við þetta. Tvö smærri tundurgos hafa orð-
ið í París og Bourges, þó eigi af mannavöldnm.
í Algier hafa orðið nokkrur óeirðir.
England. Ceeil Rhodes.
Englendingar og Frakkar.
Englendingar þóttu í haust auka flota sinn og
útbúnað að mun, en eigi láta þeir staðar numið.
Til flotans var í fyrra varið 20 milj. punda, en
nú fer stjórnin fram á, að það sje næsta ár hækk-
að um 6—8 milj. punda, svo flotaliðið verði auk-
ið upp í 110640 manns. Benti flotamálaráðherra
Goscher á í ræðu sinni á þingi, hvílík lífsnauðsyn
það væri fyrir Englendinga að flotinn væri vel
búinn, svo að þeir gætu verið óhultir og rólegir,
hvað sem að höndum bæri. Engin ástæða væri
enu til að taka nokkuð tillit til friðarfundarins,
þar sem líka Rússar sjálfir hefðu kostað 3V2 milj.
punda meiru til herbúnaðar en að undanförnu.
Eigi kvað hann Englendinga munu skerast úr
leik að framfylgja ákvæðum, er gjörð kynnu að
verða á friðarfundinum, þó svo, að herafli þess
stæði í tilhlýðilegu hlutfalli við annara þjóða. Það
er auðvitað, að Englendingar hlaupa ekki í gönur
út af friðarflani Rússakeisarans unga.
Útlit er fyrir, að Transvaal komist innan skamms
á dagskrá. „Uitlanders“ kvarta yfir því við ensku
stjórnina, að Krfiger og búarnir efni ekki loforð
sín um að auka rjettindi þeirra, en Krfiger kveður
það ósatt. Chamberlain nýlendumálaráðherra
hefur tekið málstað útlendinganna í parlamentinu(
svo að ætla má að eitthvað verði sinnt kvörtun-
um þeirra.
Margir hugðu hjer um árið, þegar dr. Jameson
gjörði upphlaupið í Transvaal, Cecil Bhodes, sem
talinn var að standa bak við Jameson og gjörðir
hans, væri þar með dottinn úr sögunni. En hann
er meiri atorkumaður en svo, að hann láti svo
búið standa og sítji aðgerðalaus að öðru en því,
að hugsa um Demantanámur sínar þar syðra. í
vetur tókst hann ferð á hendur sunnan úr Kap-
Iandi til Evrópu til að fá stjórnirnar og einstaka
menn til að styðja með fjárframlögum stórvirki
það, er hann hefur í hyggju að koma í framkvæmd.
Það er hvorki meira nje minna en að leggja járn-
braut eptir endilangri Afríku frá Kap til Kairo.
Það eru um 8000 kilometra, en auðvitað ætlast
hann til, að brautin verði lögð smámsaman. Braut
liggur þegar allt til Buluwayo, skal hún fyrst
framlengd til Zambesi og þaðan til Tanganika-
vatusins 0. s. frv. Þá vill hann og láta leggja braut
frá Buluwayo vestur að Walfischflóa, sem lönd
Þjóðverja liggja að, og líka á brautin norður eptir
að liggja þvert yfir iönd Þjóðverja á austurströnd-
inni. Fyrir því varð hann að leita samninga við
Þjóðverja. Fyrst fór hann til Lundúna og mun
honum hafa orðið þar meira ágengt, en í fyrstu
áhorfðist; síðan hjelt hann á fund Vilhjálms keis-
ara og tók keisari honum vel. Að vísu voru
engin endileg ákvæði um þetta gjörð, því að keis-
ari vildi fyrst ráðgast við verkfróða menn um
fyrirtækið og fjeð til þess. Hins vegar samdi
þeim um ritsímalagningar í þessum löndum. Svo
hjelt Rhodes heim, en mál það er hann flutti,
þótti mjög aðgætilegt.
Nascatmálið er útkljáð milli Frakka og Eng-
lendinga, og hafa hinir fyrnefndu fengið Ieyfi til
að hafa þar kolastöð með sömu skilyrðum og Eng-
leddingar. Þykjast Frakkar hafa haft sigur í
þessum viðskiptum, en hann mun harla lítill þeg-
ar á allt er litið. Samningar um lönd í Afríku
(Fashodamálið) er nú loks undirritið af báðum
málsaðilum. Aðalatriðin eru þessi: Frakkar fá
löndin Borku, Kauem, Tibesti, Bagirmi og Wadai
eða með öðrum orðum löndin milli Tsadvatnsins
og libysku eyðimerkurinnar, en England haldi
Bahr-el-Gazal og Darfur. Milli 5° og 15° n. br.
frá Tsad til Níl mega báðir reka verzlun, en skuld-
binda sig jafnframt til að gjöra eigi kröfur til
landa utan takmarka þeirra, er sett eru í samn-
ingnum. Englendingar hafa verið mjög linir í
samningum við Frakka og þykjast, nú báðir vel
við una. En Ijóst er það, að Englandingar veiða
það feita upp úr þessu, því að lönd þau er Frakk-
ar hafa fengið eru torsótt og erfitt fyrir þá að