Ísland - 30.05.1899, Side 1

ISLAND.
2. ársfj.
Reykjavík, 30. maí 1899.
10. tölulbl.
Eym-, ief-, o£ tólssjiJtoar ltoiast
▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼▼
1 æ Knir
er að hitta í Vesturgötu nr. 28, í húsi G. skip-
stjóra Kristjánssonar frá kl. 11 f. m. til kl. 3 e.m.
Nýtt mál.
Svo kalla jeg hreifingu þá, sem kviknað hefur í
Eyjafirði i vetur, tii að drepa niður hvalaveiðum
Norðmanna hjer við land. Að vísu var hjer á
Vesturlandi í fyrstu hafður nokkur ímugustur á
þessum veiðum, en því þó aldrei hreift, að þær
ættu að vera bannaðar með öllu. Eu nú er hjer
sá ímugustur gjörsamlega kulnaður út, og hjer
borin fyrir sig reynsla, alveg eins og Eyfirðingar
gjöra nú, að eins í gagnstæða átt; hjá Eyfirðingum,
að hvaladrápið spilli fiskiveiðum, og sumir taka svo
djúpt í árinni, að það eyði þeim gjörsamlega, en
hjer vestra, að fiskiveiðar hafi verið allt eins góðar,
síðan hvaladráp byrjaði.
í blaðinu Stefni er því lýst, hversu mjög þessi
hreifing hefur gripið um sig við Eyjafjörð, og að mál-
ið muni verða borið fram á næsta þingi. En þar sem
mál þetta er engan veginn lítilsvert, því að hjer er
um það að ræða, að kasta burtu stórkostlegum hagn-
aði og stórfje, sem nú rennur inn í landið, þá er
áríðandi, að málið sje mjög vandlega hugsað. Þessi
eyfirzka hreifing hefur vaknað mjög fljótt og gripið
um sig eins og eldur í sinu; hún er líkust snöggri
og ákafri geðshræringu, sem girðir fyrir rólega og
rökstudda athugun; það er áríðandi, að þessi
geðshræring fylgi ekki málinu inn fyrir þinghús-
dyrnar.
í máli þessu er á tvennt að líta; skaðræði, sem
af eyðing hvaisins gæti leitt, og hagnaðinn, sem
af hvalaveiðunum leiðir. Aðaiumræðurnar verða
auðvitað um fyrra atriðið, því að um hagnaðinn
má fara nærri, og að nokku leyti sýna hann með
beÍDum tölum, svo sem útflutningsgjald, toll af að-
fluttum vörum hvalamanna, og öll önnur gjöld
þeirra í þarfir lands og sveita. Að nokkru leyti
er hagnaðurinn aptur óbeinn, svo sem atvinna á
hvalaveiðastöðvum, auk margs annars, sem jeg get
búizt við að Eyfirðingar segðu að ekki komi sjer
við, en sem þó kemur löndum þeirra að góðu.
Eptir þvi sem rajer lauslega reiknast til, þá tel
jeg eigi of sagt, að hagnaðurinn sje 70,000 kr. virði,
eða eitthvað þar á borð við.
En sjeu hvalaveiðar skaðræði fyrir fiskiveiðarn-
ar, þá er auðvitað ekki áhorfsmál, að kasta burt
þessum þúsundum. Og þegar um skaðræðið er að
ræða, þá er eitt af þrennu: 1. að sannanir sjeu
til fyrir því, og þá lægi ljóst fyrir, að sjálfsagt er
að banna hvalaveiðar. 2. að ekki sjeu til nema
líkur fyrir því, og þá þarf að huga málið vand-
lega, og má ekki flasa að því; og 3. að ekki sjeu
svo mikið sem líkur fyrir þvi, og þá lægi aptur
ljóst fyrir, að það væri hraparlegt slys, að hrekja
burt svo nýta borgara, sem norskir hvalaveiðamenn
eru. Hið fyrsta af þessum þremur atriðam má nú
að svo stöddu hlaupa yfir, því að það er vitanlegt,
að sannanir, vísindalegar reynslusannanir, hafa
enn ekki fengizt fyrir skaðsemi hvalaveiðanna. Hin
tvö atriðin, sem eru hvort öðru gagnstæð, eiga
aptur hvort um sig eindregna formælendur, og það
eru þeir, sem kijást verða í þessu máli.
Líkurnar fyrir skaðsemi hvalaveiðanna eru upp-
haflega bornar fram í Noregi frá fiskimönnum og
síldveiðamönnum, studdar af bolmagni fjöldans,
sem einatt sjest lítt fyrir, og er bráður á sjer að
búa til orsakasambönd, studd fremur við tímaröð-
ina heldur en við eðlilega og rökstudda athugun.
En mótmælin eru aftur flutt af hvalveiðamönnum
og fáum vísindamönnum, sem auðsjáanlega hafa
miklu fleiri skilyrði til að geta fundið rjett sam-
band milli orsaka og afleiðinga, og standa mótmæl-
endurnir að eins að því leyti illa að vígi, að væna
mætti hvalveiðamenn um hlutdrægni. Þeir hljóta
að hafa manna bezta þekking á öllu atferli hvala og
hverju því, er í sambandi við þá stendur, og yrði
þá að ætla, að þeir töluðu móti betri vitund, er þeir
þykjast ekki hafa orðið varir þeirra afleiðinga, sem
fiskimenn segja að liggi í augum uppi, en ekki
ætla jeg þeim það.
Þessar líkur norskra fiski-og síldveiðamanna hafa
nú Eyfirðingar alveg tekið upp og engu bætt
þar við, nema ef telja skyldi það, sem eyfirskur
sjómaður staðhæfir í Stefni 10. des. f. á., að aldrei
hafi verið lítill þorskafli innfjarða, ef hvalur hefur
verið mikill úti fyrir, en í hvert sinn sem lítill afli hafi
verið, hafi lítill eða enginn hvalur sjezt úti fyrir.
Sjómaðurinn er hjer, eins og í allri grein sinni,
æði mikill í raunni, því naumast mun hann alstað-
ar kunnur sögu innfjarðaveiðanna og hvalanna, en
þótt hann eigi hjer við Eyjafjörð einan, er þetta
samt staðhæfing ein, og þótt hún enn fremur væri
sönn, þá er þó eptir að sýna, að síldin hafi frem-
ur verið komin á sínar innfjarðarstöðvar vegna
hvalsins, heldur en að hvalurinn hafi verið þar
kominn, af því að síidin var fyrir.
Jeg sný mjer þá að áskorun fundarins á Hjalt-
eyri 15. febr. Hún ber fyrir sig sögusögn og á-
lit Norðmanna. Reyndar stendur þar, að þetta
segðu ekki þeir einir, er stunduðu síldveiði og
þorskveiðar, heldur og jafnvel líka menn, sem væru
í þjónustu norskra hvalveiðamauna. En þess er
að gæta, að það er lítið sagt með því, að vera í
þjónustu hvalveiðamanna. í þjónustu þeirra hafa
verið margar þúsundir manna, og má ganga út
frá því vísu, að meðal þeirra hittist þeir menn, er |
samsinni fiskimönnum, án þess að þar með sje sann-
að, að þeir hafi fremur rjett fyrir sjer en fiskimenn.
Og þótt hvalveiðamenn hafl betri þekking en aðr-
ir á því, er hjer ræðir um, þá liggur í augum
uppi, að það getur ekki náð til allra, sem standa
í þjónustu þeirra. Það má því halda sjer við það,
að það eru einmitt fiskimenn og síldveiðamenn,
sem hafa hjer gjörzt mótstöðumenn hvalveiðamanna.
Mjer dettur ekki í hug, að það sje af varmennsku;
það má nærri geta, að meðal þeirra eru margir
vandaðir menn, — heldur af því, að þeir ætla að
hvalaveiðar spilli atvinnu þeirra.
Annars eru í áskoruninni tvö atriði, sem þarf
að athuga.
Annað er þetta: „Norðmenn þessir gjörðu oss
skýra orsökina til sambands þess, sem væri milli
hvalaveiðanna og aflaleysisins innfjarða, og hún er
sú, að hvalirnir roka síldina að landi og inn á
firði, en þorskur og aðrar fiskitegundir fylgja síld-
inni.“ Yið þetta er nú það að athuga, að, eins
og áður er sagt, vantar allar sannanir fyrir því,
að hvalur nokkurn tíma reki síldina nokkuð, og
reki hann hana, þá ætti hann sízt að reka hana
upp að landi, heldur út á rúmsjó, þar sem hann
hefur bezt svigrúm til að öslu innan um hana, og
sjerstaklega kemur þetta illa heim við aflaleysi á
Eyjafirði, því að út af Eyjafirði hafa hvalveiða-
menn ekki veitt annað en bláhvali, en bláhvalir
elta ekki síld; þeir bera hana aldrei í munni sjer,
og verða að forðast hana, svo að hún sje ekki
fyrir þeim, þar sem þeir gleypa í sig fæðu sína,
sem er eingöngu örlítil smáseyði, eins til tveggja
þumluuga löng. Aunars er allur þessi rekstur
hvalsins á síldinni mjög ósennilegur, því að síldin
gengur í svo geipistórum torfum, að þó að nokkrir
hvalir þeytist i gegnum þær, þá getur það varla
haft meiri áhrif, en ef vjer böndum hendinni í
mýflugnasveim; það þeytast nokkrar flugur undan
hendinni, en sveimurinn verður óðara jafnþjettur;
þær yztu 1 torfunni vita ekkert, hvað gjörist inni
í henni, og þær, sem fyrir hvalnum verða, geta
ekki flúið fyrir síldarveggnum alltí kring; megin-
torfan heldur þangað, sem hún ætlaði sjer fyrir
eðlilega hvöt, þótt nokkrar þúsundir kunni að verða
fyrir slysförum af hvalnum. Það er yfir höfuð
lítt hugsanlegt, að hvalur vinni síldveiðum gagn,
nema ef vera skyldi að leiða veiðimenn þangað,
sem síld er fyrir, en þeir munu hafa allt önnur
ráð til þess að finna síldina. Sama verður þá og
niðurstaðan fyrir þorskveiðarnar, enda þykir það og
reynt hjer á Vestfjörðum, að fiskiveiðarnar sjeu
hvorki betri nje verri síðan hvalveiðar byrjuðu,
að eins áraskipti að því, eins og ávallt að undan-
förnu.
Hið annað og einkum athugaverða atriði í á-
skoruninni er þetta, að hún ætlast til, að þótt
það sjeu að eins líkur fyrir skaðsemi hvalsins, þá
eigi samt að banna þær; af því það geti hugsazt,
að þær spilli, þá eigi að kasta burtu mörgum
þúsundum. Það væri ekkert um þetta að segja, ef
þess r líkur væru viðurkenndar af öllum, en því
fer fjarii að svo sje; þær eru af mörgum máls-
metandi mönnum taldar bábiljur einar, og því
verður ekki neitað, að mikið mælir með, að skipa
þeim í þann flokk. Það væri því ófyrirgefanlegt,
ef alþingi hlypi svo á sig, að gleypa hugsunar-
lítið við þessari viðsjárverðu flugu. Þar sem hins
vegar Norðmenn hafa kveykt þessa hreifingu fyrir
norðan eða flutt hana heiman frá sjer, þá sýnist
liggja beint við, að sjá, hvern enda þetta mál fær
í Noregi. Þar munu ólíku betri föng á, að rann-
saka málið svo, að komizt verði að heppilegri nið-
stöðu, heldur en hjer, og þar hafa hvalaveiðar
verið reknar þeim mun lengur en hjer, að ekki
getur verið hætta búin, að fiskiveiðar eyðist hjer
um sinn, úr þvi þær eru ekki orðnar eyddar í
Noregi, sem engum dettur þó víst í hug að koma
með.
Og hvað verður svo, þegar búið er að reka burt
norska hvalveiðamenn? Sumir þessara ágætu
borgara, sem þegar hafa tekið tryggð við land
vort og eru orðnir ágætir íslands vinir, sem með
fúsu geði hata borið allar kvaðir, er á þá hafa
verið lagðar, verða fyrir svo stórkostlegu efnatjóni,
að þeir munu aldrei bíða þess bætur. Svona á að
fara með þá fyrír lausar líkur, sem engin reynsia
hefur enn staðfest. Jeg met svo, að það, sem Ey-
firðingar telja reynslu, sje hafið af reynslu Vest-
firðinga. Aptur munu sumir, sem þess verða um-
komnir, verða frumkvöðlar að stofnun nýrra fjelaga,
er reka munu hvalveiðar af stórum skipum, því
að það er hjegómi einn, sem var í einhverri norð-
angreininni, að sú aðferð geti ekki borgað sig.
Einn uvalveiðamaðurinn, sem hefur veitt hjer um
lx/9 þúsund hvali, hefur sagt mjer, að af öllum
þeim fjölda muni hann hafa veitt lítið yfir 20
hvali innan landhelgi við ísland. Sjá þá allir, að
munurinn mundi verða sá einn, að þeir fengju ekki
að koma hjer á land og fyrirgjört væri öllum
hagnaðinum, sem af því leiðir.
Tilgangurinn með þessum línum er þá sá, að
skora á þingmenn vora, að láta ekki koma sjer
til að rasa fyrir ráð fram í þessu máli. Það væri
beinn og sýnn skaði, ef engin bót fæst í aðra hönd,
sem mikil ástæða er til að efast um, og það væri
beint ranglæti við hvalveiðamennina, ef ljettúðugt
og lítið hugsað uppnám einnar sveitar skyldi allt