Nýja öldin - 15.12.1897, Qupperneq 2

NYJA ÖLDIN
kemr ut hvcrn Laugardatr
(og oft endrarnær, alls 72 tölbl. um árið).
Kostar innanlands 3 kr. 50 au. árg, — 90 au.
ársfjórð. (3 mán.). — Erlendis 4 kr. 50 au. —
5 sh. — $1.25 — árgangrinn.
Ábyrgðarmaðr:
J ó n Ó 1 af s s o n ,
(Glasgow-húsi, 2. lofti, norðrenda).
Aðal-umboðsmaðr blaðsins, Sigurðr Krist—
Jánsson bóksali, annast sölu og útsending —
AfgreiðslUStOfa ttppi yfir Landsbankanum.
Prentuð hjá Einari Benediktssyni.
ar breytingar í félagsskipun þjóðanna
og valdmegni og stjórnháttum ríkja.
Svona farast enskum höfundi orð
í inu nafnkunna vikuriti »Sýectator«.
Þegar vér hugleiðum, að vort
svokallaða „fátæka" og óneitanlega
sárfámenna land er meðal inna auð-
ugri landa að vatnsafli og hefir gnægð
af góðum höfnum eða skiplægjum, þá
þarf enginnn, sem fylgt hefir því með
athygli, sem í þessum efnum er að
gerast í heiminum in sfðari ár, að
kalla það neina draumóra, þótt sú
trú sé í Ijós látin, að ísland geti átt
í vændum fyrri en nokkurn varir að
verða iðnaðarland, sjá íbúatölu sína
margfaldast á stuttum tíma og verða
velmegandi verksmiðju-þjóð. Auðvit-
að er hér mikið undir því komið, að
vér höfum vit og áræði til að grípa í
toppinn á tækifærinu, er það býðst.
Vér verðum að minnast þess, sem
skáldið forna kvað :*)
„Á 'i'ækifæri ennistopur er,
en allur hnakkinn skalli háll og ber".
Fleiri lönd eru vel úr garði ger
að vatnsafli, en vort land. Og efvér
höfum ekki mannrænu til að þekkja
og hagnýta vorn vitjunartíma, getr
svo farið að tækifærið ríði hér ónot-
að um garð og verksmiðju-iðnaðrinn,
sem er að líta sér eftir nýju jarðnæði
flytji búferlum í önnur lönd, sem ef
til vill eru enda iakar löguð fyrir
hann, og búi þar um sig meðan vér j
erum að geispa og núa stýrurnar úr |
augunum. En þegar hann er búinn
að búa um sig annars staðar, fer hann |
trauðlega að taka sig upp á ný.
Væri það nú ofætlun fyrir Rcykja- J
vík að ríða hér á vaðið r Hún hefir |
til þessa ekki þótzt geta sint tilboði
um raflýsing í bænum, cnda kvað
bæjarstjórnin ekki hafa borið traust
til þess manns, sem hefir vakið það
mál við hana og gert áætlanir um
það — alt þó henni að kostnaðar-
lausu.
En nú höfum vér einu sinni á-
gætt vasnsafl 1 nánd við bæinn, þar
sem fossarnir eru 1 Eiliðaánum. Auk
þess höfum vér, ef til vill, eins mikið j
afl f eimnum frá Laugunum. Hér er (
enginn, sem hefir minsta snefil af |
verklegri þekking á hagnýting aflanna.
*■) „Fronte capillata þust est Oc- j
casio calva", J
58
Hvernig væri það nú fyrir bæinn að
fá mann, er fullt skyn bæri á málið,
til að koma hingað upp, skoða vatns-
aflið og gera áætlanir um kostnað-
inn?
Auðvitað yrði slíkr maðr geypi-
dýr. Menn, sem vit hafa á slíkum
efnum, selja ekki tíma sinn ódýrt. En
af því að öfl þessi mætti að líkind-
um nota eigi að eins til lýsingar,
heldr og til hreyfiafls fyrir vélar, þá
mundi slík skoðun hafa þýðing fyrir
alt landið, og alþingi ætti að taka
j talsverðan þátt í kostnaðinum. Hugs-
anlegt væri og að slík skoðun gæti
leitt til verksmiðju-stofnana inni við
áróh ; þar mun höfn vera miklu betri
en ér og styttri vegr að leiða aflið
þangað, og því minna afltap. F)n
slíkt gæti haft mikla þýðing bæði fyr-
ir landið og bæinn.
Landshornanna á milli.
V-Skaftaf.s. (Skaftártungum) r4/u—97.
I frétta skyni er helzt að gefa
örstutt yfirlit yfir síðastl. sumar.
Við lok síðastliðins vetrar voru
heyföng á flestum bæjum hér í hreppi
mikið gengin til þurðar ; þó var hús-
fénaðr þá í allgóðu standi og gátu
menn því gert sér góðar vonir með
litla rýrnun í fénaði sínum; bjuggust
menn við að »sumar mundi sumri
fylgja«. En „fátt cr það sem full-
treysta má“; svo víldi og verða með
sumarblíðuna: hún varð oft fram eft-
ir Vorinu að lúta í lægra haldi og
beygja sig undir harðstjórn vetrar-
kuldanna, sem einatt virtust vera —
líkastir því sem maðr hcfir heyrt um
aftrgöngurnar — ófrýnilegastir og
verstir viðreignar þegar þeir einmitt
áttu að vera úr sögunni. Fyrir yfir-
gang þeirra var líka margt lambið til
heljar heimt og mörg eldri kindin
»langt leidd« og enda á sumum bæj-
um nokkrar algjörlega fjöri ræntar.
— A þessu kenna, sem eðlilegt er,
helzt fátækir menn, og er það þeim
mun tilfinnanlegra, scrn þeir mega
síðr við því.
Jafnframt ogkuldarnir nístu skepn-
urnar hræklóm sínum, stóðu þeir
mjög grasvexti hér fyrir þriftim, og
og það svo, að ekki var hugsanlegt
að byrja slátt fyri en viku síðar, en
vanalegast er hér, og var jörð þá þó
í snegsta lagi, sem hún hcfir nokkurn
tíma verið í sláttar byrjun. Svo þeg-
ar farið var að slá, þá kom rosinn,
er hélzt fram í miðjan Águstm. og
skemdi stórkostlega nálega alt það
hey, sern losað var á þeim tíma. F'rá
því og til sláttuloka var oftast fremr
hagstæð tíð. Síðan hefir verir önd-
vegis tíð.
Húsakynni (heyhlöður). Meðal
framfara í búnaði má það telja að
hér eru nálega á hverjum einasta bæ
nú reystar járnþaktar heyhlöður. Það
er heldr ekki »unnið fyrir gýg«; !
miklu fremr mun það geta borið marg-
falda ávexti. F'yrst mun það vera
yfirleitt pcninsasparnnðr í bili ; oa
þó einkanlega þegar litið creftir því,
hversu mikið járnhelluþökin cru end-
ingabetri en steinhelluþök og torrþök
svo hversu mikið minna þarf að rista
upp af torfi heldr en þegar heygarð-
ar voru notaðir undir megin als hev-
fengs. Og þá er einn kostrinn ó-
talinn, en hann er sá, hversu hlöð-
urnar eru í alla staði þægilegri og
skemtileari heyskýli, bæði sumar og
vetr, heldr en inir óskjólsötnu og oft
illa verkuðu heygarðar. — Iveruhús
hafa og svo líka tekið nokkrum brcvt-
ingurn til batnaðar, helzt síðan kaup-
staðrinn nálægðist.
Nú eru flestir' V.-Skaftfellingar
farnir að verzla með vörur sínar við
Bryde’s verzlun í Vík, síðan hún náði
þar fótfestu, og hcfir mönnum þótt
miklum mun þægilegra síðan með að-
flutninga. Verzlanin hefir líka hing-
að lil haft nógar birgðir af nauðsynja-
vörum, en — „öllu standi aftr fcr"
rná nú segja; því að nú er sagt að
kornvara sé því scm næst þrotin:
grjón og bankabygg svo, að ekki kvað
vera auðið að fá út á askinn sinn,
hvað sem í boði er.
. Elcki er laust við að okkr þyki
nú fara að verða hclzt of rnörg frétta-
blöðin á gangi, og fleiri en svo, að
hægt sé að geta veitt sér þá ánœgju
að lesa þau öll; þess vegna hygg ég
að hér verði með samtökum bráðlega
farið að takmarka blaðakaupin og þá,
sem eðlilegt cr, aðhyllast það blað-
ið fremr öðrum, sem — að almanna-
dómi — hefir mestan fróðleik og
skemtun að færa lcsendum sínum.
Flngan hef ég heyrt liér svo kynlega
sinnaðan (svo sem einn fréttaritari
lét birtastí »Isafold«, síðastliðinn vetr
að mig minnir), að láta sér til hugar
koma að hlynna fremr að einu blað-
inu cn öðru fyrir það eitt, að það sé
svo mikið eldra.
Heilbrigði almenn, það ég til
frétti, yfir alla sý.sluna.
Svo er þá mrtlið á enda. F’.fnin
vilja oft verða rtstæður og skilyrði
fyrir framkvætndum, svo í hugmynda-
legu setn í vcrklegu tilliti, að minsta
kosti hjá ómentaðri alþýðu, setn van-
ari er við moldarbrauk, en bókalestr.
.S'.
Reykjavík, 15. Des.
- Alafuss-vélarnar seldar. Björn
hrcppstjóri Þorláksson á Álafossi
hefir selt hr. Fíalldóri Jónssyni (Ól-
afssonar trá Sveinsstöðum) Álafoss
tóvinnuvélarnar og húsin ásamt foss-
inum og lóð undir húsunum og um-
hverfis þau, Kaupandi mun hafa
telcið að sér áhvílandi skuldir, en að
öðru leyti er oss ókunnugt um kaup-
verð.
Fróðleiks-smælki
og vísdóms-molar.
Frá Alaska höfum vcr getið þess
fyrir skönnnu, að þar sé nú fundnir
gullnámar fullt svo auðugir sem Klon
dyke-námarnir, Vér skulum nú skýra