Fram - 08.03.1918, Side 1

Verz/un
Síg. Sigurðssonar
Sig/ufirði. Sími 21.
Stærst úrval! Lægst verð!
npfifippf7f&
II. ár.
SiglufirÖi 8. marz. 1918.
7. blað.
Ollum peitn sem sýndu
okkur hluttekningu við jarð-
arför litla drengsins okkar,
vottum við okkar innilegasta
þakklæti.
Guðrún Jóhannesdóttir.
Jens Eyjólfsson.
Svar
til Friðbj. ritstj. og G. Bíldahls.
- -o—
Eg sé.að í fyrsta og öðru tbl.
Frams II árg. hafa þeir Guðmund-
ur Bíldahl og Friðbjörn ritstj. Níels-
son tekið til athugunar bréf það
sem eg skrifaði og byrtist í 56. tbl.
sama blaðs f. ár.
Vegna þessa ætla eg að biðja
blaðið fyrir eftirfarandi línur.
G B fer mörgum orðum um
landsversiun og kaupfélagsskap.
Honum þykir eg vera of fylgjandi
slíkri verslun, því hann vill að mér
skiist, dýrka og tilbiðja kaupmenn,
og háfa þá sem leiðarstjörnu á versl-
unarbrautinni. Pað virðist eftir hans
kenningu vera synd að framleiðend-
ur sjálfir hugsi neitt um það að
koma sínum vörum í sem best verð
og landsstjórnin á að vera óhæf,
vegna þess hún hjálpi þeim ti! þess.
Hann telur landsverslunina hafa
»stóra ókosti,« og má það vera að
eitthvað megi að henni finna, en
hitt er ekki ofmælt hjá mér að líkur
séu til að hún hafi afstýrt neyð, og
skal eg fara nokkrum orðum um
þetta frekar. Það verður ekki séð
að kaupmenn hafi haft ástæðu til
að minka innkaup sín hennar vegna,
enda landsstjórnin kvatt þá til að
halda þeim áfram, því ekki hafa
menn orðið þess áskynja að þeir haf.
legið með matvörur sinar oseldar
til lengdar, hafi þeir viljað losna
við þær, því altaf hefir ver.ð me.r.
eftirspurn eftir þeim vörum, en þeir
hafa getað fullnægt. .
Af þessu má draga þa alyktun
að kaupmenn hafi gjö'rt _ það sem
þeir gátu til þess að útvega sér
vörur, því svo dýrt hafa þeir selt
að vel borgaði sig fyrir þá, þess
vegna, að fá vörur. Pegar litið er á
það að landsverslunin hefir útvegað
mikið af matvöru, verður ekki hægt
að álíta annað en ofmikil neyð hefði
orðið, ef hún hefði ekki verið, vegna
vöruskorts.
Pá er að *).íta á verðmun þann
sem verið hefir hjá kaupmönnum
og landsverslun því þeir hafa oft
selt 20 kr. dýrara hverja matartunnu
e n hún, og kunnngt er það að hún
hefir selt kaffi á kr. 2,10 pr. kgr.,
syakur 1,25 og 1,45 pr. kgr., en
k upmenn kaffi kr. 3,20, sykur 1,60
og 1,90 til 2,00 pr. kg. Þessi verð-
munur er svo mikill aðokkurbænd-
ur munar um hann, en síldarfólkið
hefir máske svo mikla uppbótar og
gjafapeninga að því sé sama hvao
dýrt það kaupir, ef kaupmenn að
eins eiga í hlut.
Viðvíkjandi því að kaupmenn hefðu
auðgað sig á neyð annara, sem F.
N. þykir ofmælt hjá mér, er það að
segja að ýms dæmi má finna sem
benda í þá átt. Var ekki kaffi selt
á Siglufirði í vor sem leið á 5 kr.
og 50 aura pr. kgr.? Var þar ekki
líka selt rúgmjöl um tíma á 80 eða
jafnvel 1 kr. pr. kgr. Ennfremur má
geta þess að á Akranesi í Borgar-
fjarðarsýslu, voru ræktaðar kartöflur
á síðastl. sumri, sem kaupmenn í
Reykjavík keyftu og borguðu um
30 kr. pr. tunnu en seldu svo þeg-
ar til Reykjavíkur kom á 50 til 60
kr. hverja tunnu.
Þessi kartöflu sala mæltist svo
illa fyrir að jafnvel kaupmannablað-
ið »Landið« andmælti henni, sem
verstu óhæfu, og fer þar meðal
annars svofeldum orðum um hana.
»Hér er augljóst dæmi um þá illu
tilhneigingu sem kemur víða fram,
og á auðvelt starf á þessum tímum
nfl. tilhneigingin til að nota sér neyð
almennings og vöruskortinn til þess
að okra.« Pessi ummæli flytur það
blað sem áður hefir haldið því fram
að best væri fyrir þjóðina að efnin
söfnuðust á sem færstar hendur,
en hér þykir því þó oflangt geng-
ið og er það þakkarvert að það er
ekki svo blint af kaupmannafylgi að
þeir geti ekki ofboðið þvi. Þau hefðu
líklega orðið nokkuð mörg svona
dæmi ef landsverslunin hefði ekki
verið, og get eg ekki séð að eg hafi
oflofað hana.
F. N. neitar því að það sé lífs-
starf kaupmanna að lifa á annara
framleiðslu. En á hverju lifa og á
hverju græða kaupmenn sem ekkert
framleiða sjálfir? Öðru en því að
selja annara framleiðslu dýrari en
þeir kaupa hana. Hitt er annað mál
að nokkrir kaupmenn eru framleið-
endur, því það hefir þótt álitlegur
gróðavegur að hafa verslun með út-
gerð, svo hag^r af viðskiftum þeirra
sem atvinnu hafa við útgerðina renni
í þeirra eigin vasa, að sem mestu
leyti, og eru til margar sagnir um
slík viðskifti ekki síst þegar atvinnu-
þiggjandinn þarf að skulda við versl-
un útgerðarmannsins.
Rað er sorglegt að hjá Bíldahl,
kemur fram sú hugsun að kaupfé-
lög og landsstjórn eigi óþökk skilda
fyrir það að gjöra sitt.itrasta til þess
að koma kjöti í sem hæst verð, því
það er lífsskilyrði fyr.r hverja þjóð,
að útflutningsvörur hennar séu í
sem hæstu verði. Hann langar auð-
sjáanlega til þess að sú vara sé í
sem lægstu verði til þess að kaup-
staðarbúar geti notið góðs af því,
og vill þess vegna ekki láta flytja
það til Noregs, af því þar fæst hærra
verð en Englendingar vilja borga.
Þetta er svo leiðinleg og skaðleg
framkoma gagnvart aðalframleiðslu-
vöru aðalatvinnuvegar landsins, að
hún verður aldrei nógsamlega vítt.
Hvað mundu útgerðarmenn segja
ef landbændur gerðu kröfu um það
að þeir mættu ekki selja fisk og fl.
með hærra verði en Englendingar i
vilja gefa fyrir hann, og sömu eru
hlutföllin, því bændur þurfa að kaupa
mikið af honum. Eg vona og veit
að slík krafa kemur ekki fram, en
gott þætti mér ef Bíldahl vildi benda
mér á ef svo yrði, því eg vildi verða
með í því að kveða hana niður. Eg
get að öðru leyti verið stuttorður
um kaujrfélögin, því Friðbj. hefir að
mestu leyti svarað því og er skemti-
legt að heyra að kaupmaður getur
litið með sanngirni á kaupfélagsmál-
in, því á maður ekki að venjast.
Pó er það misskilningur hjá honum
að eignir »Kaupfélags Eyfirðinga«
séu eingöngu frá utanfélagsmönn-
um, því félagsmenn skifta þeim hag-
naði sem þeir hafa á viðskiptum við
félagið; taka um helming af honum
en leggja hitt fram sem veltufé fyr-
ir félagið.
Eg vil benda því til Bíldahls að
nær væri honum, se.n góðum Sigl-
firðing, að kveðja þá til þess að
endurreisapöntun þá sem verkamenn
eitt sinn höfðu á Siglufirði, með
' góðum árangri, heldur en níða kaup-
félögin, því svo mikið munaði á
verði þar eða hjá kaupmönnum, að
góður skildingur mundi það nú vera
ef henni hefði verið framhaldið og
endurbætt, sem lent hefði hjá al-
menningi.
Eg get tekið það fram að eg á-
lít marga kaupmenn sómamenn, og
starf þeirra er löghelgað af þjóðfé-
laginu, en nauðsynlegt er að hafa
jafnframt kaupfélags starfsemi, svo
almenningur eigi kost á að njóta
hagnaðarins, af viðskiftum sínum,
og til þess að starfa að verðhækk-
un á framleiðsluvörunum.
Þá fer Bíldahl nokkrum orðum
um tollhækkun sem eg minnist á í
bréfi mínu og sneiðir þar vandlega
hjá merg málsins, sem eg held hann
komi ekki auga á. Hann segir:
»Hvaða maður með heilbrigðri skin-
semi myndi greiða atkvæði með toll-
hækkun sjáfarafurða? Enginn.« Hér
kemur hann með þá kenningu að
12 þingmenn séu veiklaðir á geðs-
munum og væri gérlegt fyrir hann
að leita þeim lækningar.
Nú er ástandið svo að verðlags-
skráin hefir hækkað mikið vegna
þess að gangverð frainleiðsluvar-
anna hefir hækkað, og eins og hann
ætti að vita, byggjast landbúnaðar-
skattar á henni; án tillits til fram-
leiðslukostnaðar. Enn aftur á móti
hvílir útflutningsgjaldið á ákveðnum
þunga, án tillits til verðhækkunar,
því nú er verðhækkunartollurinn af-
numinn. Af þessu sést að hlutföll-
in sem áður voru milli þessara tekju-
greina landssjóðs hafa mikið breyst
og þess vegna hefði bráðabirgða-
hækkun á útflutningsgjaldinu verið
sanngjörn. Þetta ætti að liggja ljóst
fyrir og menn að skilja. Um hitt
hvor atvinnuvegurinn hefir meiri
framleiðsíukostnað, ætla eg ekki að
metast, en aðeins geta þess að að-
ialútflutningsvara okkar bænda, kjct-
ið, hefir lækkað í verði og hross
hafa alls ekki verið seljanleg útúr
landinu; og þó hefir ábúoar og lausa-
fjárskattur hækkað, sem nokkuð staf-
ar af því að afurðir sjáfarins hafa
hækkað ogframleiðsukostnaður hvað
vinnu snertir.
F. N. telur rétt að útflutningsgjald
yrði prósentugjald, eftir verði vör-
unnar að frádregnum framleiðslu-
kostnaði. Eg er honum sammála
með það að prósentugjald ætti það
að vera, þar sem það er ekki nú,
og hefi eg lagt til að svo yrði, í
grein sem fór til Reykjavíkur til byrt-
ingar þar og einnig í áður umgetnu
bréfi mínu.
Pað getur verið álitamál, hvort
rétt sé að draga framleiðslukostnað
frá og gjöra hann tollfrían, því mjög
mismunandi er hann, eftir staðhátt-
um, þó um sömu tegund framleið-
slu sé áð ræða, sem ekki er hægt
að gjöra ráð fyrir, þegar hann yrði
áætlaður.
Pá verður honum mjög skrafdrjúgt
um ummæli mín . viðvíkjandi síldar-
kongunum og telur þau »vítaverð,«
en heldur jafnfram ákveðna lofræðu
um þá, sam bjargvætti þjóðarinnar.
Athugum þetta nánar. Síldveiðin er
talin standa yíir 2 mánuði, en kunn-
ugir vita að af þeim tíma gengur
mikið frá, svo flest árin mun veið-
in berast á land á svo sem3 vikna
tíma, því hún er mjög komin undir
tíðarfari.
Eftir þessu hafa síldarkongar hag-
að sér og ráðið svo margt fólk að
hægt væri að salta síldina þó hún
bærist á land á stuttum tíma. Þetta
veldur því að fólkið verður of margt
til þess að atvinna þess geti talist
sæmileg; því þó margir vaki daga
og nætur, þegar þessar stóru hrúg-
ur koma á land þá þola fæstar hend-
ur að vera með síldarhreistur og
óþverra í marga daga samfleytt. Það
er satt að allir viti að »veiðin get-
ur brugðist« en hitt vita 'ekki vinnu-
þiggjendur þegar þeir ráða sig til
vinnu, hvað maigt fólk er ráðið og
að litlar líkur eru til að hægt sé að
atvinnan verði góð, enda hafa víst
sumir þessir síldarmenn, sem sam-
viskusamir eru, fundið til þess hvað
óheilbrigt er við þessa atvinnu, og
sýnt það í verkinu, með því að gefa
nokkrar krómy, til hugnunar og til
þess að míkja skap surtira vinnu-
þiggjenda.
Svona lít eg á málið, og kalla
þess vegna sum atriði sem þeir nota
blekking. Lítum svo á eftirtekjur
þjóðfélagsins af þessari síldarveiði
og eru það fáir einstaklingar sem
stór græða, en allur fjöldinn, sem