Alþýðublaðið - 15.08.1936, Page 3

LAUGARDAGINN 15. ág. 1936.
AEÞtÐUBEAÐIÐ
ALÞÍÐUBLAÐIÐ
RITSTJORI:
F. R. VALDEMARSSON
RITSTJÖRN:
Alþýöuhúatnu.
(Inngangur író, Ingólfsatrœti)
AFGREIÐSLA:
Alþýðuhúainu.
(Inngangur frá Hverílsgðfu).
SIMAR:
4900—4906.
4900: AfgreiOsla, auglýsing&r.
4901: Rltstjóm (innlendar fréttlr)
4902: Ritstjóri.
4903: VilhJ. S. VilhJ&lmss. (heima.
4904: F. R. Valdemarsaon (helma,
4905: Ritstjóm.
4906: AfgreiOsla. /
Álþýðaprentsmíðjan.
Ef ihaldið réði.
MORGIINBLAÐIÐ skýrir frá
því, að saltfiskjSútfliLning-
urinn hafi verið 2ys miljón kr.
minni fyrstu sjö mánu'ði ársins
en á sama tímía í fyira. En heild-
ar-útflutningur befir þó ekki
minkað nema um % miljón króna.
Að þessu sinni jer blaðið nokk-
urnveginn rétt með tölur, en vit-
ið og viljann brestur til þess að
draga af þeim réttar ályk:anir.
Sú staðreynd ter sem sé fyrt-
ir höndum, að saltfiskámarkaðirþ.-
ir í Suðurlöndum h'afa bnugðist
að verulegu leyti síðustu árin. —
Mönnum verður ljóst hvílíkum
geysi erfiðleikum þetta hefir hlot-
ið að valda, þegar það er athug-
að, að árið 1933 kaupa Suður-
lönd saltfisk héðan fyrir nær 29
miljónir króna, en ári'ð 1935 fyrir
rúmar 15 miljónir króna. Árið
1933 voru viðskiftin við þessi
lönd okkur hagstæð um 20 miljón
ir króna, þ. e. þau keyptu fyrir 20
milj. kr. meira af okkur en við af
þeim, en árið 1935 eru viðskiftin
við þessi sömu lönd okkur hag-
stæð að eins um ca. 7 miljónir
króna.
Orsakir þessara staðreynda eru
tvrþættar:
Annars vegar iítil kaupgeta
þeytenda/ í Suðurlöndum, og hi.ns-
vegar vægðarlaus krafa allra þe&s
ara landa, nema Portúgal, um
jöfn afurðaviðskifti.
Þegar ástandið í Suðurlöndum
er athugað, verður ljóst, að eng-
ar líkur eru til.'að þessir mark-
aðir batni fyrst um sinn, heldur
þvert á móti eru likur til að þeir.
versni.
Núverandi ríkisstjórn hefir því
orðið að horfast í augu við þá
staðreynd, að þau lönd, sem árið
1933 lögðu ty 55 af hundraði
þess erlenda gjaldeyris, sem þjóð-
arbúið aflaði sér, hafa minkað
kaup sín héðan um helming, og
halda áfram á sömu braut.
Þessu hefir verið mætt með'
því tvennu, að auka vörukaup
okkar frá Suðurlöndum eftir
föngum, og halda þannig því, sem
haldið verður af marikaði í þess-
um löndum, og hinsvegar með því
að vinna sjávarafurðirnar á fjöl-
breyttari hátt og koma þieim inn á
nýja markaði, og á þessu sviði
hefir unnist furðu mikið. Meira
að segja það mikið, að allar líkur
benda til, að á þessu ári fáist
sæmilegur \'ierzlunarjöfnuður,
þrátt fyrir, þó að saltfiskmarkað-
imir í Suðurlöndum hafi brugð-
ist dnis og á ier orðið.
ihaldsmenn munu segja; þetta
e.r síldinni þakka, og það er
visisulega rétt. En hvernig halda
menn, að síldin hiefði verið hag-
nýtt, ef þeir hefðu máit ráða?
Hvar væru síldarvierksmiðjur
ríkisins þá, ef íhaldið hefði ráð-
ið?
Þær væru engar til, og þjur
miljónir erlends gjaldeyris, sem
þær skapa, í sjónum.
Hvar væru karfavieiðamar, sem
r
Olafnr Friðriksson fiinnitngnr.
Ævl hans heflr verlð stððng harátta fyrlr vel-
ferð og framtm hinna vlnnandl stétta á IslandL
OTULASTIbrautryðjandiverk-
lýðssamtakanna og Alþýðu-
floltksins, Ólafur Friðriksson, á
fimmtugsafmæli á morgun.
Það er óhætt að fullyrða, að
enginn maður hafi haft eins mikil
áhrif á vöxt og stefnu samtak-
anna eins og hann.
Jafnframt hefir enginn mtt jafn
mörgum erfiðleikum úr vegi
þeirra og íenginn háð erfiðari bar-
áttu fjrrir þeim.
Hann skapaði samtökin. Hann
var sá maður, sem þokaði verka
lýðnum saman og efldi hann til
•félágslegra átaka.
Enda var það ólafur Friðriks-
son, sem velti stærstu steinun-
um úr vegi á þeirri braut, sem
alþýðúsamtökin hafa farið síðan
1915.
Ólafur Friðriksson kom hingað
heim meðan samtökin voru að
vísu til að nokkru leyti, en algjör-
lega ráðvilt og stefnulaus. Hann
trúflaði alla kyrstöðu, eins og
einn maður hefir kornist áð orði
um hann, og kom eins og hvirfil-
vindur inn í samtökin.
Fáir menn múnu viera jafn vin-
sælir og hann meðal allra verka-
manna og sjómanna. Allir eldri
menn hafa staðið við hlið hans
í brautryðjendastarfinu og hinir
yngri þekkja hann af fundunr fé-
laganna, en hann sækir svd að -
segja hvem einasta fund þeirra.
Ólafur Friðriksson skapaði Al-
þýðublaðið upp úr Dagsbrún, sem
hann gaf út fyrst og fór sem eld-
ing um landið. Minnast menn enn,
er þeir tala um fyrstu ár .baráít-
unnar, forystugreina Ólafs í því
blaði. ■
Þó að Ólaf.ur FriðrikssiDn hafi
farið sínar eigin íeiðfr um skoð-
anir á flokksmálum og ekki æ-
tíð verið í samræmi við skoðun
meirihlulans, hlýtur það að vekja
alveg sérstaka athygli, að það
hefir aldnei valdið sundrung, því
að þó að ólafur Friðriksson
haldi á sínu máli með því kappi,
sem uppneisnarmanninum og hin-
pm fædda brautryðjanda er ieig-
inlegast, þá befir hann ætíð stað-
ið sem bjargfastur klettur gegn
öllum tilraunum til sundrungar
verkalýðnum eða nokkurskonar
Bkiftingar í liði hans.
Á þetta hefir oft neynt og enn
á íslenzka alþýðan eftir að við-
urkenna þann hlut sem ólafur
Friðriksson á í isamheldni hennar
innan Alþýðusambands íslands.
Ég veit ekki hvar Ólafur Fríð-
riksson verðun á morgun á 50 ára
afmælisdegi sínum, en trúað gæti
ég því, að hann færi upp til fjalla
og eyddi deginúm þar, ef veðxir
leyfði, því að þar kann hann)
vel við sig við skoðun náttúr-
unnar, þó að hann hafi þó eitt
rnestum hluta ævi sinniar í sltiDHm:-
um og stríði fyrir stritandi al-
þýðu og fátæka, sem ann honum
og þakkar honum.
Vilhjálrmir S. Vilhjálmmon.
begar hafa gefið um eina miFj-
ón kr. erlends gjaldeyris, ef íhald-
ið befði ráðið?
Þær væru engar til.
Hvað liði ísfirzku rækjuveiðun-
um og tilraunum með hraðfryst-
ingu fiskjar, ef íhaldið réði?
Þær væru engar til, og þánnig
mætti lengi telja.
Ef íhaldið réði, hefði ekkert
liDmið í 'Siað hinna töpuðu mark-
aða í Suðurlöndum, og þjóðar-
búið væri gjaldþrota.
ÓLAFUR FRIÐRIKSSON.
Ólafur Ffiðriks
Fyrir rúmum 20 árum eða um
það leyti er styrjöldin mikla hófst
var verklýðsfélagsskapur hér á
landi í mikilli deyfð. Félögin
voiu ekki mörg og félagatalan
lág. Samtakaviðleitni alþýðunnar
hafði á ýmsan hátt hnignað. Sjó-
mannafélögin, Bárufélögin svd-
nefndu, voru horfin úr sögunni.
Hér í bænum voru það ve.lka-
mannafélagið Dagsbrún og prent-
arafélagið einu- verklýðsi’élögin,
sem starfandi voru. Stefna og
starf sa'ðferðif vierklýðsf élagan na
bæði hér og út um landið varu
nokkuð á neiki og skilningúr-verk-
lýðsins á gildi samtakanna mjög-
lítill. Þá var það, að „rödd hróp-
ándans í eyðimörkinni" kom fram
rneðal fólksins, i pers.ónu Ólafs
FriðrikssDnar.
Ungur ma.ður, þr'ítugur að aldri
fullur af hugsjónum, starfsþreki,
vilja og fórnfýsi, til þess að bæta
kjör hinna, vinnandi stétta. Ól-
afur hafði á undanförnum áitum
kynst verkamannahneyfingunni í
Danmörku ipg séð þaan ávöxt á
lífskjörum fólksins, er l)ún bar og
um leið sannfærður um réttmæti
og yfirburði jafnaðarstefnunnar
fram yfir-’áðrar stjórnmálastefn-
ur til framþróunar á lífi þjóðanna
og jöfnunar á lifskjörum mann
anna. Með þetta veganesti hóf
hann starf sitt hér.
Fyrsta kyúning mín af ólafi
varð árið 1915, eftir stofnun Há-
setafélags Reykjavíkur, en þá bjó
l'iann í Aðalstræti 8, Fjalake t num
svonefnda. Var það í raun og
veru nokkurskonar skrifstofa hins
nýstofnaða félags, þar sem allir
sjómenn vjru boðnir og velkomn-
ir og því oft gestkvæmt. Þar urð-
uni við hinir ungu meðlimir fyrir
þeim áhrifum um gildi samtak-
anna, s-em seint munu fyrnast.
Ólafur var hvDittvieggja í sienn
skemtilegur og fræðandi, og um
leið síhvietjandi til þá.ttöku í fé-
lagsskapnum og lil starfa fyrir
hanii. Meðal sjónlanna ‘var sú
skoðun almenn,'að hann væri mað
urínn, sem .kæmi fram á réttuni
tíma og á réttum stað. Áhrifa
hans gætti því meira enn nokkurs
annars máriris á þéssum árumi á
mál'efni féiagsins og stéttarinriar
sem hieild. Hefir ólafur því flest
.árin verið kosinn í stjóxin Sjó-
mannafélagsins. iDg nú.um iangt
8keið varaformaður þess. Hann
hefir einnig verið fulltrúi þess í
i Fulltrúaráði og á sambandsþingum
| fram á þerinan dag. Er þetta nokk
i ur vottur þess, hvie sjómannastétti-
in hefir metið störf hans og hæfi-
leika frá fyrstu árunum alt fram
! á þennan dag. Sem verklýðsleið-
togi á Ólafur langa og merka
sögu, sem ekki er unnt að koma
í fyrir í stuttri blaðagrein. Hann
er ierinþ|á i fersku minni núlifandi
kynslóðar frá br.autryðjandastarf)
sínu og við samstarfsmenn hann
1 og jafnaldrar eigum margar og
; góðar endurminningar frá fyrstu
| árunum, þegar ólafur var sjálf-
kjörinn í faraxbroddi, hvort held-
ur var á fundum e'ða í ortustu við
andstæðinga eða á öðrum sam-
komum eða tyllidögum. Ólafur var
bardagamaður í oriðsins fyllstu
merkingu, enda var þiess þörf á
baráttutímum félaganna og flokks
ins. Með vierklýðsfélögunum var
i hyraingarsteinninn lagður að Al-
| þýðuflokknum og framgangi jafn-
aðarstefnuiinar. Allt þe.ta sá ól-
Ég hefi með línum þessum að
eins drepiö á liðna tírna. Ólafur
er að eins fimmtugur. Hann á eft-
ir mörg ólifuð ár; og þótt hann
láti verklýðsmál og stjórnmál
niinna til sin taka en áður og láti
hinum yngri áhugamönnum eftir
að ganga í fararbroddi, þá á hann
mörg hugðarmál, sem hann vinn-
ur að. Ólafur er fræðimaður óg
rithöfundur og maxgt er sarníð en
ókomið frá- honum, sem alþýðan
mun taka fegins hiendi. Bindindis-
og bannmál eru eitt af hans á-
hugamálum, engum er ljósara enn
sönnum verklýðsforingja, hve á-
fengisnautnin er fyrst og fxemst
böl fyrir verklýðsstétlirnar, enda
hefir ólafur sýnt fDring|ann í ’því
máii sem mörgum öðrum.
Urn stjónnnálastai'fsemi og
blaðamennsku ólafs mætti skrifa
lángt -mál, en til þess rnunu aðrir
verða ien ég. Það á ekki við á
þessum tímamótum að skrifa um
„manninn" ólaf Friðriksson, en
þó vil ég minnast þesis, að Ólaf-
ur er hjartagóður maðu'r i fyllsta
máta. Hann er einn af Jtieim fáu,
sem ekkert má aumt sjá. Ekki á
hann svo eyrir i buddunni að hann
ekki rétti hann einhverjum fá-
tækum eða einhverju barninu,
sem hann hittir á leið sinni. En
þietta lýsir hans innra manni bietur
en margt annað. Enda hefir hann
ávalt verið snauður, siem svo e<
inefnt á borgara visu og mun
sennilega íiverfa l’ir veröldinni á
sínum tíma, snauður af tímanleg-
um verðmætum.
Að endingu vil ég svd fyrir.
hönd sjómannastéLarinnar og
verkalýðsins íslenzka þúkka þér
Ólafur Friðriksson fyrir liðna
tímann og allt sem þú hefir af-
rekað fyrir þær stéttir og um
leið óskum við og vonum að þú
lifir lengi meðal okkar og fáir,
að sjá ávöxt þinna verka, áður en
leiðin er á enda, verkalýðinn
frjálsan undir merkjum jafnað-
larstefnunnar í landi vdiíu.
Sigwjón A. ÓÍajsson.
Brantryðjinðinii
og baidagamað-
ninn.
Fyrir tæpum 20 árium siöan. hit:-
um við nokkrir mentaskólapilt'ar,'
son og verkalýðs
samtokin.
afur í upphafi og var því drif-
fjöðrin í myridun Alþýðusam-
bands Islands.
er áhuga höfðum á stjómmálum1,
oft ólaf Friðriksson, sem þá fyrir
nokkru var kominn frá útlöndum
)g tekinn við ritstjórn „Dagsbrún-
ar.“ Hautr vakti mikla athygli
okkar. skólapilta, og umræðumar
voru stundum háværar á kvöldin,
er við sátum saman rneð hon-
um við kaffidrykkju á „Skjald-
breið." Og þó margir væru í
hópnum á öðru máli, höfðu allir
mikla ánægju af Samræðunum við
Ólaf. Hann logaði af áhuga hins
eldheita jafnaðarmanns. Og margt
benti Ólafur okkur á, er vakti
nánari umhugsun: okkar, og alltaf
fannst mér ólafur fara sigri
hrósandi úr þessum kappræ'ðum.
Um þessar mundir var það ef!t
sinn ákveðið, að Ólafur héldi er-
indi í félagi lærdórnsdei 1 darinrian,
„Framtíðin“, og skyldi þ-ar hefja
máls á umræðum um jafnaðar-
stefnuna. En af þvi varð þó ekki,
fyrir þá sök, að Ólafur hafði þá
um Pær mulndir verið all harðjrð-
gr í „Dagsbrún" um nDkkra „beíri
bjrgara“ í bænum úú af deilum
sjómanna og útgerðarmanna. En
bessir „betri borgarar" áttu bæöi
ættingja og vini í skóla, er ekki
þoldú bersögli Ólafs.
Mér er 'Ólafur mjög minnisstæö-
ur frá þessum á:rum. Honum
fylgdi hressandi gustur. í fairji-
sínu og framkomu bar hann ó-
tvíræð einkenni brautryðjandans,
sem trúði á málstað sinn og hafði
þor. og djörfung til þess að halda,
fram skóðunum sinum, hver siem
í híut átti.
I fulla tvo tugi ára hefir Ól-
afur Friðriksson starfað í íslenzkri
alþýðuhrieyfingu. Og oft hefir
hann 'síaðið i orustunum þar sem
mest reyndi á og veríð andstæð-
ingunum flestum mönnum skeimu-
hættastur. Ágæt brautryðjenda-
störf hans verð:a aíltaf skráð í
sögu . alþýðusamtakanna. Þau
gleymast aldrei. Og Ólafur Frið-
rikssjn gJeymist hieídur aldriei
þieim mönnum, sem kynst hafa
hjnum.
St. J. St.
Boðberi jafnað-
arstefnunnar.
Mér er sagt, að Ólafur Frið-
tiksson væri fimmtugur á morgun. |
Þetta kDm flatt upp á rnig. Ég j
hafði einhvernveginn ekki áttað
niig á því, að Ólafur hlyti að eld-
ast eins og aðrir menn. Mér finst i
hann hljóta að vera enn á sama) j
aldri og þegar ég kyntist honurn j
fyrst.
Síðan eru full 20 ár. Ég var j
nýkominn í háskólann. 'Við stúd- j
entarnir vildum margir hverjir
heyra alt, sem nýtt var. ólafu/f
var nýlega lominn frá útlöndum.
Hann var fenginn á fund til okk-
ar til þess að talá um jafnáðajv
stiefmina. Fundartímirm entist
ekki. Það varð -áð taka næstá
fund líka til að ræða málið. i
Ólafur hafði lag á því, að
kveikja í ungum mönnusm. Með
honum komu nýjar hræiingar, sem
hlutu að koma róti á hugi manna.
Hann var fyrst og fremst vakn-
ingarmaður. Hann bjðaði jafnað-
anstefnuna ineð rökum hagfræði
og' vísinda, En hann irunni lika
að vekja mannúðina og láta hana
leiða hugsunina í vissa átt, svo
að tilfinningamar ræki skynsem-
ina til þess að leita hagnýtrá
úrræða. Og útræðin hlutu að
verða: Skipulagt samstarf verka-
iýðsins í félögum sínum til þess
að bæta kjör sín og kotna betra
skipulagi á stjórn þjóðmálanna í
heild.
í þessu várð Óiafi svo mikið
ágengt, að hann hlaut að veröa
talinn bráutryðjandi. En um leið
bakaði hann sér óvild þeirra, sera
öll ráðin höfðú haft, og það svo
mjög, að fáir munu hafa verið
skammaðir eða ofsóttir af póli-
tískum orsökum meira en hann.
Þetta þjappaði aftur fylgismönn-
um hans fastar sarriari, svo að fáir
hafa átt öruggara fylgi en Ól-
afur átti þá í sínum hópi.
Oftast er ólafs getið í sam-
bandi við stjórnmál og verklýðs-
mál. Enn hann getur talað um
fleira. Engan mann hefir mér þótt
skemmtilegra að tala við um ýms
viðfangsefni í líft jurta og dýra
en hann. Þar er hann prýðilega
vel að sér, og kann vel að sjá
hvað er nokkurs um vert líka
í hagrænum skilningi. Og þótt
Ólafur hafi um tima gefið sig
heldur minna að stjórnmálum en
áður, þá er áhugi hans hinn sami,
fyrir öllu, sem varðar lífskjör
fólksins. Alt niannlegt finnst hon-
um vera sér viðkomandi.
Við verðum víst að trúa því,
að Ólafur sg fimmtugur. Við eld-
umst allir. En verk, sem um.fð
er fyrir framtíðina, og hafið er
á réttúm stað og réttri stundu,
það miðast ekki við ár eða ára-
tugi. Áhrifin vara, og enginn get-
ur sagt um, hversu langt þau ná.
Svo er um brautryðjendastarf ól-
afs Friðrikssonar.
Ingimar Jónsson.
Tíl þríburanna:
Frá G. J. í Hafnarfirði 10 kr.
Dr« theol. I. Bang,
fyrrum prófessor við Hafnar-
háskóla, lézt nýlega úr lungna-
bólgu, 7-1 árs að aldri.
Dæmi,
seiii sýnlr at hverjo fsl. pjéðln er fátæk.,
1918—32 var flutt inn þvottaduft og sápur fyrir krónur
5.812.000.00. Hráefni til að framleiða vorur þessar myndu
kosta nálægt helining, eða krónur 2,906.000.00 —
Því hreint tap á þjóðarauðnum nálægt
þrem mllljóaum króna
Fyrir þessa upphæð sem nú er töpuð þjóðinní hefði
mátt kaupat. d. 5 fyrsta fl. togara með öllum fullkomnasta
útbúnaði eða byggja vönduð hús á 250 jörðum i sveit.
Hverjum sönnum íslending ber að nota isl. vörur.
Þess vegna kaupa allar húsmæður, sem ekki er álveg
sama um afkomu íslenzku þjóðarinnar.
„PERO“
góða islenzkaÞvottadufttó