Alþýðublaðið - 14.12.1936, Blaðsíða 3

MANUÐA8INN 14. d«s. 1MB.
VBRTBEligBVBIB
■------------------------------------------------- '--TiiíiiiÉiwihBi!-
álilÍÐVBLAfiiB
RITSTJOKI:
*. R. vAldemakssqr
RITSTJORN:
AlþySnbðalna.
§Snsguigw 2r* iBgóIísstesSlí
AFORRIDSLAl
Alþ/Oahðsimu
UaHgRBgiK £rft Bivsríitefð&ft:
SQTARi
4&90; AfgreuJsia, BwglýHSajps,
«rn%: Rltaíjóra ílxwtondnr fr*tSte
.ssffli: Rltstjór*.
m&i Vitttj. S. VUhJtoMi. öiðhas)
m^ki w. M* VaUenwxBaoB
Wi fettBtate
Jarðhitínn.
ELLIFTA og siðasta grefei
starfskrárinnar fjallar um
r«jm*ókn á hitasvœðum landsins.
Par er takið fram, að sérstak-
l«gft skuli rannsakaðir möguleik-
ar fyrir hítaveítu til Reykjavíkur
og Hafnarfjarðar, og þegar leitt
hóftr verið i ljós, hvar skilyrði
•ru bezt slíkra framkvæmda, sé
þegar hafist handa með að
byggja hitaveitu fyiir báða þessa
staði.
Á síðari tímum hefir mönnum
orðið ljósara og ljósara, hvílík
geysi auðæfi þjóðin á, þar sem
jarðhitinn er.
Brautryðjendur á sviði alþýðu-
skólamálanna kornu fyrstir auga
á þessa staðreynd, og skólamir
hafa risið, hver af öðrutn, á heit-
um stöðum. Þannig hefir full
reynsla fengist fyrir því, að jarð-
hita má nota til hitunar húsa með
mjög góðum árangri.
Þá hefir einnig á síðari árum
all mikið verið gert að því, að
notft jarðhita til þess að hita,
gróÖurhús, með ágætum árangri,
og loks hefir eitt af mjólkurbúum
landsins notað jarðhita, sem
rekstursafl.
Stórfeldasta hugmyndin, sem
íram hefir komið í sambandi við
hagnýtingu jarðhita, er sú, að
nota hann til þess að hita kaup-
staöi landsins, og þá fyrst og
fremst höfuðstaðtnn.
Um það verður ekki deilt, að
hitaveita til Reykjavíkur og ann-
ara kaupstaða, mundi verða eitt
hið mesta framfaraspor.
Með hitaveitu sparast erlendur
gjaldeyrir í stórum stíl, fæst
hreinlegri og heilnæmari bær, og
mögu’.eikar til aukinnar garð ækt-
ar við hús.
En það er ljóst, að svo stór-
faldfi framkvæmd, sem hitaveita
til Reykjavíkur eða hinna stærri
kaupstaða. verður að byggja á
ýtarlegri rannsókn og nákvæm-
um áætlunum. Þetta hefir ætíð
verið krafa Alþýðuflokksins í
þessum málum, en Sjálfstæðis-
menn í bæjarstjórn Reykjavíkur
hafa hinsvegar ekki viljað sinna
slíkum rannsóknum eins og vera
ber; þeir hafa í sanrbandi við
hitaveitu Reykjavíkur einblínt á
•itt hitasvæði, sem sé á Reykjum
í Mosfeilssveit, þó á það hafi
verið bent með fullum rökum, að
miklar líkur eru til, að betri skil-
yrði séu fyrir handi í Henglinum.
Þau skilyrði vilja þeir ekki láta
rannsaka, og er slíkt mjög ilia
farlð, þvi almenningur geldur
allra mistaka, sem gerð kunna að
vara í þessu máli.
Fullkomin rannsókn á hita-
svæði landsins og ýtarlegar á-
ætianir um hagnýtingu þeirra og
síðan skjótar framkvæmdir, er
stefna Alþýðuflokksins, og það er
stefna, sem allir ábyrgir og sann-
gjarnir menn aðhyllast.
76 ára
varð frú Hildur Bergsdóttir
þann 10. þ. m., en ekki 83 ára
eins og áður hafði misritast í
blaðinu.
Ný vlðhorf og nýtt skipulag um
málefni verkamanna í Reykjavlk
Verkamannsfélagið má e&kllengiir
vera póiitfiskar wffwilnp æsingamaiiaa
Eining og stjórnsemi verð-
nr að heljast með nýjn ári
VERKAMENNIRNIR hér í Reykjiavík hafa nú í 30 ár bygt upp
verkamannafélagið Ðagsbrún. Þeir hafa þroskað það smátt
og smátt, stig af stigi, svo að það er nú orðið stærsta og voldug-
Ssta félagið í allsherjarsamtökum lalþýðunnar á íslandi.
Verkjainennimir hafa í öll þessi ár síefnt að þvi, að félagið
gæti orðið svora voldugt. Þeir hafa ekki í neinu farið ósiðlega
(að í staríi sínu. Þeir hafa skipuiagt félagið ár frá ári, sniðið því
starfsreghir og skipað því stjórn, og allir hafa unað þeiin urslit-
um, sem orðið hafa á hverjum tima.
Engum verkamanni hefir diottið í hug að kljúfa félagið, þó
að hann yrði í minnihluta með skoðun sína, og englnn þeirra
heflr gengist fyrir því, að stofna til sérstakra klíkusamíaka inn-
an félagsins, sem hefðu það markmið að sundra kröftunum og
koma af stað hatri og úifúð milli, þeirra, sem á hverjum tíma hafa
skipað minni- og meiri-h’.uía í félaginu.
Starf brautryðjendanna
Þegar litið er yfir hin mörgu
starfsár Dagsbrúnar hljóta hinir
yngri verkamenn að hrífast af
starfi brautryðjendanna, starfi
þeirra ,sem gert hafa Dagsbrún
að því sem hún er og skapað
hafa verkamönnunum hér í
Reykjavík þau réttindi og félags-
legu kjör, sem raun er á.
Fyrstu árin var Dagsbrún ekki
stór eða öflugur félagsskapur, og
í tvo áratugi var hún ekki þess
megnug, að skylda aila verka-
menn til að vera í félaginu.
Þetta hefir nú tekist, og nú
dettur enjgum verkamauni í hug,
sem ætlar að vinna hér í bæn-
um, annað en að ganga í Dajgs-
brún, áður en hann byrjar að
vinna, og ungi pilturinn, sem er
að gerast verkamaður, veit, að
það er fyrsta skylda hans að
ganga í félagið.
Dagsbrún hefir vaxið með
Reykjavík og eins ört og hún.
Forystumönnum félagsins og þá
fyrst og fremst Ólafi Friðrikssyni
og Héðni Valdimarssyni, tókst á
mestu baráttuárum Dagsbrúnar
að skapa henni þá aðstöðu, sem
hún nýtur enn og mun njóta.
Þeim tókst að fá það viðurkent,
ekki einungis af atvinnurekend-
um, heldur og af verkamönnun-
um sjálfum, að verkamannafélag-
ið Da,gsbrún er umbjóðandi allra
daglaunamanna í Reykjavík og
að fram hjá henni verður alls
ekki gengið, þegar á að ókveðai
eða ræða um kaup verkamanna
eða vinnuskilyrði þeirra.
Leikvöllur simdrungar.
Hér heflr nokkuð verið lýst
hinum ininri anda í verkamanna-
félaginu Dagsbrún. En þannig
hafa verkamennimir sjálfir vilj-
að hafa félag sitt, og þeir hafa
fylgst af lifandi áhuga með öllu,
sem miðað hefir í áttina.
En undir eins og kommúnistar
fóm að efla flokk hér í landinu
og fóru að dæma flest óalandi af
því, sem gert hafði verið o,g þá
forystumenn óhæfa, sem áður
höfðu starfað, hefir Dagsbrún
orðið fyrir því óláni að verða
leikvöllur þessara manna.
Á hverjum fundi í mörg ár
hefir verið rifist, mörgurn fund-
Um hefir verið hleypt upp .Þegar
kommúnistarnir voru búnir að fá
reynslu fyrir því, að þeir gátui
ekki sannfært verkamennina um
það, að skoðanir þeirra væru
réttar og taka ætti upp starfsað-
ferðir þeirra í félagsmálum, tóku
þeir upp á þeirri áðferð, að reyna
að þreyta þá, lileypa upp fund-
uni þeirra, gera háreisti og efna
til 'æsinga, og í blöðum sínum að
rægja hvern einasta mann, senv
fatið hefir verið eitthvert trún-
aðarstarf, jafnvel hve srnávægi-
legt sem það er.
Það verður að viðurkenna, að
þessi aðferð hefir haft töluverð
áhrif. Verkamenn, s-em því mið-
ur eru friðsamastir allra stétta,
hættu að sækja fundi í Dagsbrún.
Þeir neita því í hundraðatali að
sækja fundi, þar sem hver rísi
upp á fætur öðrum til að rífast
um mátin og fátt sé sagt, sem
höfir jákvætt gildi fyrir lífsbar-
áttu þ-eirra og samtök þeirra.
Þegar þ-essu var náð, stofnuðu
k'om-múnistar til hins svokallaða
D-agsbrún-arliðs. Og í því eru allir
þeir, sem eru til þess búnir að
hlýta starfsaðf-erðum kommúinista
í félagsmálum. Þ-etta lið skipu-
leggur öll upphlaup á Dagsbrún-
arfundum -og sm-alar undir sína
vængi öllum þ-eim, sem hægt er
að æs-a til andstöðu, hægt er að
gera óánægða þ-egar ill-a gengur
og sá rógi og hatri til -alira, sem
trúnaö-arstöðum gegna. Þ-að þatf
því ekki að undra neinn, þó að
samfylking hafi t-ekist í Dags-
brún. Þessi samfylking -er mynd-
uð af kiommúnistum, fyrverandi
hvítliðum og öðrum, s-em h-ata al-
þýðusamtöki'n, en verð-a að v-era
í fagfél-agi stéttar sinnar og hafa
verið n-eyddir í það -af '-v'-erka-
mönnunum, -og sv-o þeim, sem
ekki hafa aðrar sk-oðanir á mál-
efnum félagsins en meirihlutinn,
-en álíta -að þ-eir hafi orðið af-
skiftir af trausti v-erkalýðsins -og
vilja verð-a foringjar. Þ-essir menn
hafa í raun og veru svikið sinn
fl-okk. Alþýðusamtökin bafa reynt
að f-ela sumum þessara manna
störf -og þeir haf-a gefist illa. Ef
tækifæri býðst, er hægt að nefna
nöfn í þessu sambandi.
Þ-essi samfylking hefir -og kom-
ið skýrlega fram opinberl-ega og
sýnir eðli hennar. Kommúnistum
•t-ókst í sumar að fá einn af for-
vígismönnum sínum kosinn sem
trúnað-annann verkamanna í
Sogsvinnunni. Þ-essi trúnað-armað-
ur sveik v-enkam-enn í d-eilunni
síðastliðið v-or, án þess að hann
fengi n-okkra áminningu frá
kiommúnistaflokknum eða „Dags-
brúnarliðinu“, iog nú nýlega gekk
ha!nn í Nazistaflokkinn og flagg-
ar nú með félagsskírt-eini sitt í
Kommúnistaflokknum á fyrstu
síðu -nazistablaðsins.
í Dagsbrún mun hann hér eftir
sem hingað til, greiða atkvæði
með k-ommúnistum, því aö í kjöl-
far þeirra fer sundrungin.
Ný viðhorf 'nýtt
skipnlag.
Með hinum öra vexti D-agsbrún-
ar urðu starfsr-eglur hennar úr-
eltar. AUir fundu að það var ó-
þolaindi, að þ-etta mikla verka-
lýðsfélag væri leikvöllur klol’n-
ingsmannanna í samtökunum,
sem g-erðu fundina að alm-ennum
málfundum pólitísks rifrildis. Og
eftir að kommúuistar g-erðust svo
ós'k-ammfeilnir að mota þá fundi,
sem v-erst voru sóttir, til aö knýja
fram samþyktir, s-em vitað var
að gengu algerlega í bág ^við
vilja meirihlutans, varð -fram-
ferði þeirra -ekki þ-olað 1-engur.
Síðasti fundurinn í D-agsbrún
1-agði sv-o drög -að því, að ný öld
g-eti hafist í fél-agsmálum, að
starfið sé unnið án undangeng-
i|nna -orðvíga við menn, s-em -ekk-
ert haf-a lært -af reynslunni og
eng-a aðra pólitík hafa en nöfn
þieirra, sem eigi aÖ stjórna á
hverjum tíma.
Tillögur þær, sem inú eru til
mieðferðar í v-erkaamnnafélaginu
Dagsbrúm, miða að því að skapa
félagimu sterka -og öfluga stjórn,
sem -ekki þurfi -að eyð-a hálfum
starfstíma sínum í lifrildisf-undi..
Þessi heildarstjórn fél-agsins á að
v-era k-osin af öllum félagsmönn-
um og vera skipuð um 100 félög-
um, er haldi fundi -ekki sjaldnar
en -einu sinni í mámuði yfir aðal-
starfstíma félagsiins.
Félaginu er hægt að skifta nið-
ur í deildir eftir bæjarhverfum,
og getur stjórn félagsins haldið
fundi í öllum deildunum samtímis
og látið þær tak-a afstöðu til mála
og 1-eggja siðan atkvæðiatölurnar
frá öllum deildunum sanran. Mun
þetta v-era gert til þ-ess, að félagið
ígeti í skyndi tekið afstöðu til að-
kallandi mála, því að allsh-erjarat-
kvæð-agreiðslá tekur ín-okkurn
tíma.
Þetta eru aðal-atriði breyting-
anna, en um þær v-erður m-eira
skrifað hér í bliaðið síðar.
Þ-ess er að vænta, að v-erka-
menn kynni sér þ-essar tillögur -og
taki afstöðu til þeirra. Unr þ-essar
tillögur veröur gr-eitt -aíkvæöi m-eð
all sherjaratkvæðagrei ðslu um
leið -og stjórn verður kosin fyrir
félagið í jiatiúar. Allir vierkamenn
verða að mæta við þá atkvæða-
greiðslu og gera þ-að eitt, s-enr
þeir -eru sjálfir sainnfærðir um
að bezt sé fyrir samtök þeirra.
Þeir g-eta dæmt af reynslunni.
Þeir vita hv-ernig kom-múnistar
hafa eyðilagt helmi-nginn iaf því
starfi, sem hægt heföi v-erið að
viinna á undanförnum árum. Þeir
mega -ekki láta blekkja sig m-eð
slagorðum þeirr-a manna, sem
gang'a -erinda kommúnista, klæða
sig í sakleysisi-ega úlpu, en -eru
hlaðnir spr-engjunr undir henni,
s-em þ-eir -eru albúnir að kasta í
miðjan hóp verk-amannasamtak-
anna.
V. S. V.
A sýningu Gunnl. Blöndials
í ArnbaGks Kunsthandel í Kaup-
mannahöfn voru sel-d 12 málverk.
Eitt þeirra keypti listasafn J-ohans
Hansens, aðalræðismanns í Kaup-
mannahöfn. Annað k-eypti lista
safn Hagemans hirðveiðimeistara
(á Skáni í Svíþjóð. (FO.)
feiil styðar
ipiaiii stiórnina.
20 íiús. ilflar m 20 milll-
riffllsbota hafa hegar veríð
seatS tl! Spáaar.
William R. Lauder, fréttaritiari
United Press í Mexioo City, sím-
ar þaðain, að Mexioobúar hafi yf-
irleitt samúð með Madrid-stjóm-
i-nni. Að vísu fylgi fjölda margir
auðmannastéttarmenn og Spán-
verjar búsettir í Mexioo Franoo
hershöfðiingja að máluni, en rík-
isstjórnin og alþýð-a manna hafi
mikla samúð m-eð Madrid-stjórn-
inni og þeim flokkum, s-em hana
styðja.
St jórna rembæ tt i smenn -eru
þeirrar skoðun-ar, að í sömu átt
stefni nú á Spðni og í M-exioo, er
Vict-oriano Hu-erta hershöfðingi
kömst til valda (1913—14) eftír
-að hafa st-eypt hinni frjálsly-ndu
stjórn Hu-erta. Þessir -embættis-
m-e-nn eru þ-eirrar stooðunar, að
Mexioo eigi að styðja Madrid-
stjórnina eftir m-egni.
Og um það v-erðiur eltiki deiit,
að hún h-efir n-otið margháttaðs
síuðnings frá Mexioo. Eimskipið
„Magellanes” hefir þ-egar flutt
20 000 rifíla -og 20 000 000 riffil-
skiota til Spánar handa stjómar-
h-ernum, en v-erkalýðsfélögin hafa
safnað fé til fafa-, iyfja- og sára-
umbúnaðakaupa handa stjórnar-
hernum spænska.
Ráðstafanir hafa v-erið gerðar
af mexicönsku stjórninni, sem af
leiðir, að ekki er hægt að s-enda
skeyti eða pöst til þeirra hluta
Spánar, sem uppreisnarm-enn haf-a
á sínu valdi.
1 blaðinu „EI Naci-onal“ 'Og
blöðum v-erkalýðsins -er lögð mik-
il áh-erzla á, að vinstri fl-okkarnir
í Mexico og vinstri flokkarnir á
Spáni hafi s-ama markmið og með
þeim sé sami andi ríkjandi.
(United Press. — FB.)
Iiif elklndrofn
m ávnpaði
ensko plóðioa.
LONDON, Iaugardag. FO.
Á föstudagskv. k-om k-onunglega
fjölskyldan saman til kvöldverðair
í Windsor-kastalaimm. Þaðanvar
það, sem Játvarður prinz fiutti
ávarp sitt. Voru þar saman k-omin
M,aría ekkjudrottning, ltinn nýi
konungur, hertoginn af Gloucest-
er, María prinsessa, Alice prins-
essa -og hert-oginn af Athlóne.
Hin nýj-a drotning gat ekki ver-
ið viðstöd-d.
María -ekkjudrottning gaf um
:kvöl-dið út ávarp til brezku þj-óð-
arinnar og heimsveidisins:
„Ég er djúpt snoríin af hinni
ffiiklu sa-múð og hluttekningu,
sem mér hefir vérið auðsýnd
undanfarna daga, og ég finn hvöt
hjá mér til þess að votta yður
innilegasta þakklæti mitt. Sú
samúð og sá kærleiki, sem háru
mig uppi í minni þungu sorg,
fyrir tæpu ári, hafa á ný verið
S'tob mín og stytta á hinum erfiðu
stundum undanfarinna daga. Ég
þarf ekki að segja ykkur, hvílíkri
s-org það h-efir valdið mér, að
þær glæsilegu vonir, sem ég
hafði gert mér um konungdóm
míns hjartkæra sonar, eru nú að
en-gu orönar. En ég veit, að yður
er þ,að ljóst, hversu dýr h-onum
h-efir verið sú fórn, sem hann
h-efir fært, og hversu sárt hon-
urn hefir verið að skilja örlög síin
örlögum þess fólks, sem hann
hefir þjón-að í svo mörg ár, og
ég bið yður að g-eyma minining-
una um hann og þjónustu hans í
kærieiksríkum hjörtum.
Ég fel yður nú bróður hans,
sem hefir verið kvaddur til kon-
ungdóms á svo óvæntan hátt, og
un-dir kringumstæðum er hljóta
að valda h-onum sársau-ka. Ég
treysti því, að þér munuð auð-
sýna honum þá hollustu og þá
velvild, sem þið auösýnduð föð-
ur hans, og þér hefðuð hal-dið á-
fram að auðsýna bróður hans, ef
hann hefði vérið áfram við völd.
Ég fel yður mína hjarfckæru
teng-dadóttur, drottninguna, og
get einskis betra óskað henni, en
þess, að hún fái n-otið liinnar
sötnu ástúðar og ég hefi n-otið
hjá yður í 26 ár. Ég veit, að
þér hafið þegar t-ekið '..;«.tos,'i
við börnin. Ég vona, -jráu ;r"
ir það, sem nú h-e- % > j':að,
ijafnvel í gegn um þ , megi hin
dreifðu lönd brezka samveidisins
tengjast enn fastari böndum b:óð
urlegs skilnings, og hollustu vic
krúnuna. Guð veri ætíð með yö-
ur öllum.“
Frumvarpið um af-
sal konungsins var
afgreitt á 2,47 klst.
LONDON á laugardag. FO.
Kluk-kan 1,52 síðd-egis í d-ag eft-
ir brezkum tíma lauk k-onung-
dómi Játvarðar k-onungs VIII.
nneð því að hann undirritaði lög,
er kváðu á um afsögn han sog
sviftu hann og aila niðja hans
öllum rétti til k-onungdóm;s í 'Eing-
laindi.
í gærkveldi hafði þetta frum-
varp verið samþykt við fyrstu
umræöu. T rnorgun var það sam-
þykt við 2. og 3. umræðu á rúm-
um tveimur tímum og skömmu
síðar undirritað af k-onungi.
í lávarðadeildimni var frum-
varpið afgreitt á 5 mímútum, -en
alls tók afgreiðsla þess í báðum
deildum 2 klst. 47 mímútur.
Attl-e-e hafði lýst því yfir, -er
frumvarpið var lagt friam, að
verkamannaf l-okkuri n n myndí
styðja þ-að, með því að hann
t-eldi sig á þann hátt bezt g-eta
orðið við þeirri osk konungs, að
mál þetta fengi sem skjótasta af»
greiðslu.
Peningagjaíir til Vetrarhjálpar-
| inmar.
I Frá J. S„ Lvg. 54, 5 kr. M. St.
j 10 kr. H. Þ„ Smiðjust., 5 ,kr. S.
| S. 5 kr. Hringbr. 120 10 kr. F.
! J. 20 kr. í. S. 5 kr. V. B. 5 ltr.
| Starfsfólkið hjá V.B.K. 320 kr.
i Starfsfólkið hjá H. Ben. & Co. 60
j kr. Kærar þakkir. F. h. Vetrat-
í hjálpariinnar. Stefán A. Pálss-on.

Smurningsolíur
Aðalumboðsmaður
finnuar Mselsoo
Pósthólf 822.
Umboðsmenn:
A. i
&
. nfít |§
*