Alþýðublaðið - 08.02.1937, Blaðsíða 3

MÁNUDAGINN 8, FEBR. 1SB7.
AL'PÝBÐBDAHia
5 ^fBClLAfíf*
aiTSTJORii;
V'ALDHMARaϾi
8ITSTJORÍÍ
ttlþýtttibtialaK.
flusffiM- ®r* iísgðlfa«tx*gí3>;
aVORBUQÐSLA«
Alþ^ðahfislBB.
■ • ' •■smngnr fr* HverflisgeSfc
alMARi
4900—4806.
\rgrel8*l», in^þttpis
« mmjðrá {tatúmamn öittb
m Jtatjórl.
rtlhj. B. VHkJttnuM. 0M6M».
■s5. E. TiUmuaw {&>&»"
Ætiar Laoðsbaakínn
að láta KveldAif
sslna nehiskildra?
SVO virðist sem stjórn Lands-
bankans ætli a'ð ver'ða furða
e.rfjtt að taka ákvörðun um ör-
lög KvejdúTfs.
Memi eru farnir að spyrja:
Ætlar Land.sban.kinn sér að halda
áfram að lána Kveidúlfi, þrátt
fyrir það, þó ómótmælt standi,
að félagið skuldi á 7. milljón kr.
Ojg vanti minst 2 milljónir til að
e:iga fyrir skuldum?
Það e:r sem sé vist ,að bank-
inn á ekki nema um tvent að
velja, aranað hvoirt að taka fé-
lagið nú þegar til gjaidþrota-
meðferðar, eða að halda áfram
að veita því ný og aftur ný
lán, ekki einungis til þess að sjá
þvi fyrir rekstrarfé, heldur og til
þe;ss að boirga eða taka á sínar
herðai' ábyrgð á skuldiun þess
við aðra lánardrottna, sem undir
eingum kringumstæðum munu
kvika ffá kröfum sínum um að
hejmta skuldaskil. Af þessu verð-
ur ljóst, að haldí Kveldúlfur á-
fram, hljóta skuldir hans við
Landsbankann að stóraukast og
það mun sízt fjarri lagi, að eftir
eitt til tvö ár verði þær orðnar
7—8 milljónir.
Þær staðreyndir, sem þeir herr-
ar, sem stjórna Landsbankanum,
hafa fyrir augum í þe,s:su máli,
e:ru því mjög skýrar, og þær
leiðir, sem til grieina. geta komið,
næsta ljósar.
Önnur leiiðin er að stöðva
skuldasöfnun Kveidúlfs nú þegar
Ojg bjarga því, sem bjargað verö-
ur af því fé, sem bankinn hefir
lagt í þetta fyrirtæki.
Hin leiðin er, að láta skuld-
irnar halda áfram að aukast í
eiitt eða tvö ár enin, láta skipin
ryðga og fúna á sama tima, láta
halda áfram að draga fé út úr
fyrirtækinu og tapa síðan einni,
tveimur eða þreniur milljónum
meira heldur en nú mundi tap-
ast.
Þjóðin mun sannarlega spyrja
þá menn, sem ráða fyrir Lands-
bankanum, hvo,ra leiiðina þeir
aetli sér að velja, og hún mun
dæma bankastjórana hart, ef
þeir lenda. á villigötum í þessu
máii. Og e.kki verður dómur
heinnar vægari yfir þeim Jónasi
Jónsisyni, Jóni Árnasyni, Magnúsi
Jórasisyni, Heilga Bergs og Ólafi
Thors, seim allir eiga sæti í
bankaráði Landsbankans.
Þáð eir skýlaus krafa þjóðar-
inraar á hendur bankastjómarinn-
ar, að hún taki Kveidúlf nú
þegar til gjaldþro.tame'ðferðar.
Þeir útsoinmenn
AIMðiblaðslflS
sem ekki hafa enn sent
loka-sitilagrein um sölu
Maðsins siðastliðið ár,
«yu beðnir tí a»r* bfiá
nú hegttt.
Utflitniiosverzlnnin og atvinnivegirnir 1936.

Oreinargerð atvinnumálaráðherra, Haralds Guðmundssonar.
sumum vömtegundum, svo sem
salti. Þá er og óttast, að flutn-
Nl.
Einra megingalli innflutnings-
haftanna er sá, að i skjóli þeirra
er hægt að taka óeðlilega álagn-
iragu af vömm, sem mjög er tak-
markaður innflutningur á. Sama
má og segja um ýmsar teguradir
Íðinaðarvarnings, siem framleidid-
Ur er í skjóli haftanna. Hefir
þessa nokkuð gætt á þeim vöm-
tegundum, sem mest hefir verið
dregið úr innflutningi á, og verð-
ur að sjálfsögðu að takast til at-
hugunar. Þá höfum við o,g neyðst
til þess að kaupa raokkrar vöm-
tiegundir við hærra veröi í á-
kveðnum löndum gegn vöruskift-
um, heldur en hægt hefði verið
að fá þær annarsstaðar gegn
greiðslu í frjálsium gjaldeyri. En
þeíta hefir verið óhjákvæmiliegt til
þiess að geta selt afurðir lands-
manna, og er því einskonar styrk-
ur, sem neytendur greiða til fram-
leiðenda.
Vierðlag hér innanlands á flest-
ttm nauðsynjum hefir lítið breyzt
á árinu. Samkvæmt útneikningum
Hagstiofunnar va.r verðlagsvisital-
an í Reykjavík 151 í clesember
1936, en 150 í diesember 1935, og
hefir því hækkað um 2/3°/o. Hins-
vegar hefir vísitalara, er sýnir út-
gjöld 5 manna fjölskyldu í
Rieykjavík, lækkað á sama tíma
um rúmlega l°/o. Veldur því lækk-
un, 3 stig, á íslerazkum vömm.
Vierðlag á kolum og olíu hefir
mátt hieita óbreytt alt árið, en
vieiðarfæri og salt hækikuðu síð-
ast á árinu.
Verklýðssamtök
og kaupgjald
Vierklýðssamtökin hafa eflst
mjög á árirau. I ársliok voru 92 fé-
lög með 12457 meðlimum í Al-
þýðusambandi íslands. Hafa 27 ný
félög gengið í Alþýðusambandið
á árinu og meðlimatala þess auk-
ist alls mn 2231 eða um 21°/o frá
því 1935. Vinnudeilur hafa verið
færri en um mörg undanfarin ár,
og hefir Alþýðusambandið ekki
haft afskifti af nema 14 fcaup-
gjaldssamningum og vinnudeilurai.
Raupgjald hefir yfirleitt tekið litl-
um breytingum á árinu.
Fólksfjölgun og at-
vinnuleysi.
Árlieg fólksfjölgun hér á landi
hiefir undanfarið verið 1200—1400.
Bætist því tilsvarandi tala á ári
hvierju í hóp þeirra, sem þurfa
að fá starf að vinna. Er því eklki
nóg að leitast við að bæta úr því
atvinnuleysi, sem fyrir er. Hitt
er engu síðiur nauðsynlegt að sjá
fyrir verfcefnum fyrir þá mienn
oig konur, sem bætast í starfs-
svieitina.
Aukning iðnaðarins á árinlu er
senrailega veigamestu atvinnubæt-
urnar; enda hiefir hiann verið sludd
ur leftir föragum. Iðnláraasjóður
hefir starfað 2 ár og láraað lið-
lega 50.000 kr. Mörg ný iðnaðiar-
og atvinnufyrirtæki hafa feragið
undanþágu frá útsvars og skatt-
skyldu til þriggja ára. Innflutn-
iragsgjaldabreytingar síðasta Al-
þingis voru beinlínis gerðar með
það fyrir augum fyrst og fremst
að bæta aðstöðu iðnaðairins. Og
einn mieginþátturinin, í starfi Gjald
eyris iog innflutningsnefndar er,
log á að vera, áð gjaldeyris-
skömmtuninni sé, hagað svo, áð
iðnaðinum séu jafnan tryggðar
ncegar efnivörur, og ekki fluttar
til landsins iðnaðarvörur, sem hér
er hægt að búa til með sæmileg-
um tilkostnaði. Og einmitt í skjóli
þessara ráðstafaina hefir iðnaður-
inn dafnað svo, að hann hefir get-
að bætt við sig fjölda starfsfólks,
karla >og kvienna.
Hinsvegar brugðiust þorskveið-
arnar á árinu svo gífurlega, sem
kunnugt ier. Leiddi af því stór-
fcostleg tekjurýrnun fyrir sjómenn
io.g stóraukið atvinnuleysi fyrir
alla þá, sem fiskveiðar hafa
stundað. Þó að aukning síldveið-
ajma og nýbreytni, svo sem karfa-
veiðar, ufsaveiðiar, herðing og
hmðfrysting og þessháttar hafi
bætt hér mikið úr, vantar samt
verulega á, að þetta hafi jafnað
metin til fulls.
Aftur á móti hefir landbúnaður-
iran á síðasta sumri séð fleira
fólki fvrir atvinnu en á undan-
förnum árum, enda hefir verið
mun auöveldara að ráða fólk til
sumarvinnu mieð stuttum fyrir-
vara, þar sem vinnumiðiunarskrif-
stiofur eru nú starfandi í flest-
um kaupstöðum landsins. Hafa
þær ráðið fjölda fólks i kaupa-
vinnu lOg' til annara sveitastarfa.
Þá hafa þúsundir manna feng-
ið atvinnu við opinherar friam-
kvæmdir og atvinnubætur, og
hiefir pað mjög dregið úr vand-
ræðunum.
Árið 1933 voru 220 atvinnuleys-
ingjar skráðir í Reykjavík 1. ág-
tist, en 569 í byrjun nóvember. Ár-
ið 1934 hækkaði talán upp í 390
og 719, en lækkaði mjög verulega
1935 eða niður í 252 og 510. Á
þiessu ári lækkaði talan enn og
komst niður fyrir 200 á imesta
annatímanum í júlí, en var 226 i
byrjun ágúst og lum 600 í hyrj-
un nóvember.
Virðist því samkvæmt þessum
skýrslum HagstofUnnar atvinnu-
leysið í ár hafa verið svipað og
1933. Eniþar við er það að athuga
að meðan litlu fé var varið til
atvinnubóta, taldi fólk þýðingar-
laust að skrásietja sig og mætti
því eigi til skráningar. En eftir
að atvinnubætur hafa verið aukn-
ar, iog vinnumiðlunarskrifstofur
tekið til starfa, hefir þetta gjör-
breyst, og má nú gera ráð fyrir,
að skráningin sé raokkurn veg-
inn tæmandi.
Atvinnuleysið hefir því raun-
verulega minkað frá því 1933,
þrátt fyrir það, að fólkinu hefir
fjölgað um nærfielt 4000 á þessu
timabili, iog þrátt fyrir þaö, þótt
okfcar aöal-marfcaðslönd, Spánn
iog ítalia, sem árið 1933 gneiddu
okkur 18','s millj. kr. í friálsum
gjaldeyri fyrir fisk umfram vönu-
kaup okkar þar, hafi á síðiasta ári
ekkert til okkar greitt umfram
vönukaup.
Aukinn iðnaður, fullkomin hag-
nýting og vinsla íslenzkra fef-
urða, fjölbreytni í veiðiaöferðum
og verkun, öflun nýrra markaða
og trygging hinna eldri, aukning
opiinberra verklegra framkvæmda
og ráðstafanir til þess, að at-
vinna og fnamleiðsla, eigi stöðvist
vegna óviðráðanlegna áfalla eins
og aflabnests og harðinda. Þetta
eru beztu vopnin gegn atvinnu-
teysinu, bezta ráðið til að fcoma
búskap þjóðarinnar á réttan kjöl.
Hvað værum við staddir nú,
ef felldar hefðu verið niður venk-
legan fnamkvæmdir, islenzkur iðn-
aður látinn fceppa varraarlaius við
erlendan iðnaðarvarning, og ef
ekki hefði verið horfið frá ein-
hæfninni í vieiði, verkun og sölu
aflans? Hvar. værum við staddir,
ef ekki hefði verið hægt að hag-
nýta sér aflaran iog ekkert fengist
fyrir nýjar framleiðsluvörur, ssm
samanlagt seldust fyrir 3 millj.
kr. ? Og hvar væi um við stadidir, ef
vörukaupin befðu ekki verið not-
uð til markaðsöflunar og trygg-
iingar? Hvar staddir, ef felt hefði
vierið framlag til atvinnubóta og
4 milljþnir af gjaldeyrinum hefðu
vierið notaðar til óþarfa-kaupa,
fyo að skortur hefði orðið á fram-
leiðsluvörum og nauðsynjum?
Allar þessar ráðstafanir og ný-
breytni hafa kostað þjóðina
stórmikið fé og fyrirhöfn, og marg
háttuð óþægindi og erfiðleika. En
hér varð að duga eða drepast.
Þjóðinni var ljóst, að nauðsyn
knúði til nýrra framkvæmdia, og
hún var skjót til stórra átaka.
Gömlu leiðirnax fyrir fiskinn okkar
til Spánar iog ítalíu lokuðust að
mestu, án þess að við gætum
við það ráðið. Nýjar leiðir viarð
að firana, og þiað er altaf erfitt
að ryðja nýjar brautir.
Um það geta að sjálfsögðu ver-
ið mjög skiftar sfcoðanir, hvort
það hefði verið beppilegt, ef alt
hefði verið með feldu í beim-
inum, að leggja svo mikið kapp á
að breyta atvinnu og verzlunar-
háttum okkar. En um hitt verður
naumast deilt, að einsog ástand-
Ið nú er í hdminum, þá var okkur
það nauðsyn, óhjákvæmileg nauð-
syra.
Horfur.
'Hvað er framundan?
Því er erfitt að svara, erfiðara
en svo, að það sé á mínu færi.
En að því er snertir afkomu pjóð-
arbúsins og viðskiftin við útlönd,
tel ég þó, að útlitið sé rnun væn-
legro en það va;r í byrjun síð-
asta árs.
Yfirleitt má segja, að söluhorf-
ur séu stórum betri fyrir flestar
ieða allar okkar útflutningsvörur,
og að útlit sé fyrir sæmilega
greiðar sölur og hækkandi verð.
Að vísu ier ennþá allt í óvissu um
saltfiskinn. En þar sem óseldar
birgðir um áramótin voru aðeins
4000—4500 lestir. ætti í öllu falli
að mega gera sér vonir um miklu
greiBari sölur og jafnvel hærra
verð en á síðasta ári, og ekki
er hægt að búast við, að salain til
Spánar og Italíu minki frá þvi,
sem þá varð. S.Í.F. hafa borist
margar fyrirspurnir Um vetrð á
fiskbirgðunum, og mun hafa í
huga, að reyraa að hækka verðið.
Eiranig verður reynt að hækka
verðið á óvefkuðum saltfiski frá
því sem var síðastliðið ár.
Innflutrainguriran á óverkuðum
fiski til Englands er nú frjáls,
en befir þar til í ár verið bund-
inn við 5000 lestir. Þá má vænta
þes,s, að hinir nýju fiskmafkiaðir,
t. d. vestan hafs, aukist eftir því,
aem viðskiftin festast, og var-
an verður þektari. Og nýju út-
flutningsvörumar virðast ætla að
sieljast igreiðlega og þolia, aukn-
iragu flestar.
Að því ier landbúnaðiarafurðir
'Siniertir, má vænta þess, að. sú
aúkning, 600—650 smálestir, sem
fékst á kjötskamtinumi í Bretlaníii,
haldist, og ætti þá lækkun salt-
kjötssfcamtsins í Noregi, 1000 tn.
ékki valda eríiðteikum. Verðliag á
ull og gærum virðist enn hækk-
andi. Fjárpestin, Dieildartunguveik
iin svonefnda, er nú erfiðastia
vandamál landbúnaðarins og það,
siem dekkstum skugga varpar á
framtið hans,
Útlit með sölu síldarafurða er
ágætt, og er síldarsöltunin nú
orðin margfalt tryggari ien áður
var vegna aukningar verksmiðj-
anna og skipulegrar söiu.
Hinsvegar er eklki þess að dylj-
ast, ah fuir ástæða er til að ótt-
ast, að verðhækkun sé framundan
á ýmsum erlendum vörum, og er
hún jafnveí þegar koimin í ljós á
Ingsgjöld geti eran farið hækk-
a»di.
Allt er því í fullkiominni óvissu
um viðsikiftin við útlönd. Enginra
veit, hvað þar kann að gerast
á árinu eða jafnvel næstu mán-
uðum. Ófriðarblikan ógnar stöð-
ugt, annan diagiinm rofar örlítið
til, en hinn syrtir að aftur.
Enginn veit nema óveðrið komi
yfir þá og þegar, og mikill hluti
Evrópu standi í báii — ófriðar-
báli.
Þar um getum við íslendingar
að sjálfsögðu engu ráðið fremur
en inn viðskiftahömlur og verzl-
unarstríð stórþjóðannia. En hinu
getum við sjálfir ráðið, hvort við
höldum áfram á jreim nýju leið-
ijm, sem opnaðar hafa verið á
síðasta ári, eða látum þær lokast
og höldum okkur eingöngu 6 þeim
gömlu.
Ég tel að það væri hið mesta ó-
ráð. Hinar margháttuðu ráðstafaii-
if, sem ég hefi rakið: aúknirag
iðnaðarins, bagnýting ininliendfa
afurða tií eigin notkuraar og út-
flutnirags, fjölbreytni í ræktun og
veiði- og verkunar-aðferðum, öfl-
uin nýrra markaða og trygging
binna eldfi, aukning nytsiamra
vierklegra framkvænida, skipulag
á sölu afurðanna og gjaldeyris-
skömtun og innflutningstakmark-
anir til þess aö tryggja, að gjaW-
eyririnn sé fyrst og fremst notað-
ur til þess að kaupa fyrir nauð-
synjar fólksins ogframleiðsluvör-
ur til atvinnuveganna, og til þes?
að stöðva skuldasöfnun erlendis —
ölt befir þetta sameiginliega, fyr-
ir atorku, skilning, framtakssemi
og óbilandi kjark íraeginhluta
fóiksins í landinu, orðið til úess,
hvað með öðru, að bjarga þjóð-
inni yfir erfiðlieika siðasta árs.
Svo mun enn reynast á þessu
nýbyrjaða ári.
n
Um viðhorf til
elianna jyr og
Endurminning uerkamanns úr Keflavlk.
u
Grein með þessar fyrirsögn las
ég í Nýja dagblaðinu 14. jan.
þ. á.
Grejnin er sjkrifuð af Jónasi
Jónsisyni, sem einu sinni var
æðsti vörður laga ojg réttar í
þessu landi, dómsmálaráðherra.
Það eir með suma meinin, er
þeir gerast gamlir og teljast ekki
léngur hæfir til að gegna þeim
störtum, er lífið krefst af þeim,
er fullfrískir eru taldir, að þeir
taka að seígja öjðrum sögur frá
fyrri tímum til að hafa ofan af
fyrir sér og öðrum. Þetta getur
•oft veirið fróðlegt, ef óhlutdrægt
ey sagt frá. Þetta er oft nefnt'
„karlagrobb“. Nokkrir mepn eru
svo. geýðir, að þeir vilja þá helzt
tala um það, er Ojrðið getur and-
stæðingunum til ávirðingar, ep
gle.yma þá sínum þætti í málun-
um, ef vafasamur heiður er að
horaum.
Þanraig finst mér ástatt iraeð J.
J. Mér finst hann hafa viljandi
e;öa óviljandi gleymt viðhorti
sínu til öreiganna í Keflavík ár-
ið 1931.
Árið 1931 var stO/fnað verka-
lýðsfélag í Keflavík.
Fámemnur hópur öreiga hugð-
Ist tryggja aðistöðu sína me,Ö því,
sérstaklega hvað kaupgreiðslu
sne,rti. Félagið lenti fljótt í Ideilu
við út|ge,rðarmenin og formenn
þar á staðraum, sem flestir voru
frámunalega ósvífnir og ósann-
gjarnir íhaldsmenn og nokkrir
nýbakaðir Framsóknarmeran.
Þe,ssl deila einidaði svo, með al-
erðum ósigri öreiganna, það er
þe.irra, sem voru mirani máttar.
I þessari deitu skeði það, er
nærri mun ejnsdæmi, að útgerð-
armenn réðust að uóttu til að
fOirmaraní verkalýðsfélagsins og
tóku hann þar sem hann var
vamarlaus gestur hjá kunningja
sínum og fluttu hann til Reykja-
vífcur.
Eftir hótanir um likamlegt of- '
beldi, jafnvel líflát, ef hann léti j
•oftar sjá sig í Keflavík, sleptu !
þéir honum á götum Reykjavík-
ur. Til ialð sýnp mátt sjran gésogu
svo nokkrir infaranræningjánna — |
það ér Franisóknarmsnnirnír ný-
bökuða — á tlal við æðistai vörð
Iiajgai úg réttasr í landjnju,, dóms- 1
málaráðhdrrann J. J., og þáðu af
homrai ráð um þa|ð, hvdrnig þeir
skylda tójgðfai sér í íramtíðjnni.
Ósnltírtir af armi lagianna héldu
maranrænjngjarnir heim til sín
aftur, til að ganga mjlli bols og
höfúðs á þieiim fátæku I Kefljalvík.
Án íhlutunar hins langa arms
lagarana neyddu mannræningj-
amir öreigana til að slíta félags-
;s,kap sínum, undir hótunum um
barsmíð og aininað verra. Ot-
gerðarmenn í Keflavík ógnuðu
ékki með hlöðnum skararanbyss-
um, hejdur með því, að þeir
hefðu æðsta vörð laganna sín
megin.
Ot af þessu hófust svo nokkur
nauðaómerkileg réttarhöld, og
siðan var málið svæft. J. J., þá-
verandi dónnsmálaráðherra, lét
a.ldre,i sverð réttlætisins snerta ’
manmræningjana; — málið var
svæít og sefur enn. Amrur J. J.
hefir síðan að eins náð til þess-
ara manma sumra til að styðja þá
og .styrkja hagsanunalega, með
von um endurgjaid í flokksfylgi.
Sú var afstaða J. J. til öre.iganna
í Keflavík fyr.
Skömmu síðar var hinum rang-
láta ráðherra, verradara maran-
ræningjanna, ste.ypt af stóli. En
lög og réttur héldust óbreytt í
landinu.
Otgerðarmönnum í Keflavík,
uradir vemid J. J., tókst þó ekki
að brjóta verkamenn — öreigana
— fyrir fult og alt. Skömmu síð-
ar var stofnað annað verklýðs-
fólag. I því eru að iiTÍklu leyti
sömu rneran og í hinu fyrra, en
það hefir n,ú vaxið mjög ört,
dg hefir lagt út í ýmsar mjög
þartar framkvæmdir. Og þegar
það nú lagði út í mjög alvarlega
keppni við íhaldsöflin í Keflavík
og beið ekki lægri hlut, þá sér
J. J. „dögun í Keflavík“. Þá sér
hann, að mennirnir, sem hann
vildi efcki vemda. með lögunum,
meðan þeir voru mirani máttar,
e,ru nú kannske ekki minni mátt-
ar lengur. Þess vegraa skrifar
hann um nokkra athafname.nn í
Keflavík. Þess vegna vill hann
nú vera með þeim.
P.
Ve blalliBR á Kjrrakatx-
strðnð allýst.
LONDON, 4. febr. F0.
Vierkfalli farmiarana og hafnar-
verkamannia á Kyrrahafsströnd
hefir nú verið aflýst, og befjast
nú siglingar aftur frá höfraum á
ströndinni, en þær hafa legið niðri
í meira en þrjá mánuði.