Alþýðublaðið - 04.01.1938, Blaðsíða 3

ALÞÝ&UBLA&IB_____
Hvað ætlar Reykjavíkurbær
að geravið strætisvagnana?
Hann verður sjðlfur að hafa samgðngnrnar ínnanbæjar ð hendi.
MUBJUDAOINN 4. JAN. 1036,
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSTJÓBIi
F. R. VALDEMARSSON
AFGREIBSLA:
ALÞYÐUHUSINU
(Inngacgnr frA HverfisgötuL
SlMAEi 4900 - 490«.
4900: Afgreiðsia, auglýsingar.
4901: Ritstjóm (inniendar fréttir).
4002: Ritstjóri.
»03: Vilhj. S.Vilhjálmsson(heima)
4904: F. R. Valdemarsson (heima)
4905: Aiþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
ALJmUJPBENTSMIBlAM
Fjðrhagsðætlunin og
atvinnan í bænnm,
■pjÁRHAGSÁÆTLUN Reykja-
víkur fyrir næsta ár og ium-
ræður þær, sem urðlu ujiu hana og
breyting,atillögur Alþýöuflokks-
ins við ltana, varpa skýru ljósi
yfir stefnu íhaldsme-irihlutans í
bæjarstjórninni og stefnu aóal-
andstöðuflokksins, Alþýðiuf'lokks-
ins, hvað snentir atvinnumál bæj-
arins.
Ef sfefna ihaldsins á að ráða á-
fram i bæjarmálunum, þýðir það
algerða kyrsföðu og aukið at-
vinnuleyisd. Stefna AlþýðUiflokks-
ins er aukning framkvæmd aiiin a,
aukning aitvinnuinnar.
Alþýðuflokkurinn, sem á þingi
hefir knúð fram margvíslegar
ráðstafanir til hjálpar útgeröinni,
gerir þá kröfu, að bæjarfélagið
í Reykjavik, ,sem er langstærsta
bæjarfélagið i landinu, þar sem
hér býr yfir þriðjungur þjóóar-
innar og allir tekjuhæstu menn
landsins, geri nú emmig sitt til
að rétta við stærsta atvinnuveg
þjóðarinnar, sjóvarútveginn. Efl-
ing sjávarútvegsins er að dómi
Alþýðuflokksins beztu og áhrifa-
mestu atvinnubæturnar. Þess
vegna leggur Alþýðuflokkurinn
til, að bærinn kaupi tvo nýtízku
togara og reki þá eða leigi fé-
lögum eð«a einstaklingum og að
bærinn leggi fram hlutaifé, ef
stofnað yrði félag til togara-
kaupa. Þá leggur Alþýðuflokk-
■urinn til, að ísfiskveiðarnar verði
styrktar og verðlaun verði veitt
þeim, sem fullverka fisk í bæn-
um og enn fnemur að hafnarsjóð-
ur felld niður bryggjugjöld og
vörugjald fískisMpa af salti, kol-
urn og þurkuðum saltfiski. Allar
þessar ráðstafanir myndu þýða.
atvinnu fyrir h-undruð eða þús-
undir af höndum.
Allar þessar tillögur feldi í-
haídið. Það vill ekk-ert gera fyrir
útgerðina, en af ótta við bæjar-
stjórniarkosningarnar samþykti
háfnarstjórnin að láta nmn&alm
fram yfír kosning-
arnar sennil-ega — hvort hafnar-
stjórn gæti létt einhverjum gjöld-
um af!
Engin borg á Norðurlönd-um
og þó víðar væri leitað, hefir
jafrt rándýra húsaleigu og
Reykjavík, en auk þess er hús-
næði margra fáíæklinganna fyrir
rteðan allar hellur, bæði frá heil-
brigðisl-egu og menn.ingarlegiu
Sjónarmiði. Sjálfur greá'ðir bærinn
of fjár í húsaleigu fyrir skrií-
stofur og' fyrirtæki sin.
Alþýðufiokkurdnn beitir sér fyr-
’ir því, að bætt verði úr þessu
ófremdarástandi, bæði með því
að bygðar verði litlar og ódýrat
íbúðir í sambýiishús-uim og að
komið verði upp skráfstofubygg-
ingum fyrir bæinn.
Ef bærinn réðist á næstu ár-um
I að koma húsnæðismáiunum í
viðunanjgi horf og styrktá jafn-
frarnt útgerðina á þann hátt, sem
Alþýðuflokkurinn ieggur tiJ,
'mynd'i þ-etta hvorutveggja hafa
jdórkostlega atvinnuaukniin.gu í
i'ör með sér; auk þess fengju bæj-
arbúar ódýrara húsnæði, bærin.n
kparaði stórfé í skrifstofufcostnað
AÐ var auðséð í gær og í
fyrra dag, að bærinn var
iamaðiur af stöðvun sírætisvagn-
lalma og menn spurðu hvor ann-
an: „Hvenær leggja þeir af stað
aftur?“
Þetfa er oiur eðlilegt. Strætis-
vagnarnir eru orðnir ómissandi
jLiður í bæjarlífinu. Þeir uppfyltu
brýna þörf, er þeir tóku til starfa
fyrir nokikrwm árum. Síöan hefir
bærinn þanist út og fóikinu fjöig-
að mjög, og er þörfin fyrir vagn-
ana því enn brýnni.
Ei:n-s -og nú er ástatt getur þ-að
ait af feomið fyrir, að urnferð
etrætisvagmanna stöðvist. Einstak-
ir menn eiga vagnaina og reka þá
í gróðaskyni. Þeirra stjórn hefir
nú sýnt sig. Þeir hafa reynst ó-
f-ærir til að halda fjn'irtæ'kin-u
gang-andi, því að það er auðvi-ta'ð
enginn rékstur á hvaða fyrirtæki
sem væri, að ha-Lda því uppi með
þvi að greiða hinu n-aiuðsynleg-
asta stiarfsfólki -sínu ekki kaup.
Þegar rætt v.ar um strætisivagn-
aina í fyrstunini í bæjarstjórn
Reykjavíkur, lagði Alþýðufl-okk-
urinn það til, að bærinn sæi um
rekst.ur þeirra að öllu ieyti. Þetta
viid'f íhaldið ekki gera, held-ur
gáf það eiinstökum mönnutm leyfí
til rekstursi'ns og styrkti þá síðan
m-eð þúsu'nd'um króna úr bæjar-
sjóði.
Þ-áð fór þvi aðr-a leið en bæjar-
stjómír í nágra-nnalöndum okkar
í þessu eins og öðru.
Auðvitað á bæjarsjóður aið rek-a
strætisvagnana. Það er trygging
fyrir bæjarfélag-ið, að g-ott lag
sé á umferðinni í bænum -og
a-uk þess mikil trygging og ör-
yggi fyrir bæjarbúa, að hið opiln-
bera réki þetta nauðsyniega fyrir-
t-æki, ssm ekki má stöðvast.
Ef áframhaidandi stöðvun
verður á strætisvögnum, hlýtur
bæjar-sjóður að tapa stórfé. Það
er t. d. ekki óiíkLegt, að aðsóknin
að Sundh-öIIinni Luinaii að miínka,
ef' þessu heldur áfram.
Hv-ers vegna hefir bærinn áiitið
rétt að reka gasstöðiraa -o-g raf-
magn'sveituna, ef hann vill ekki
r-ekai strætiisvagnana?
Það má segja, að samgö'ngurn-
tar í bæn-um séu -orðnar jafnáríð-
undi hagsmunamál bæjarbú-a og
rekstur þeirra fyrirtækja, sem
h-ér hafa verið nefnd.
Það er ár-eið.a'niega hægt að
reka strætisvagnania margfalt bet-
ur en gert hefir v-erið. Fyriirtækið
h-efir stöðug og öm-gg „kontant"
viðskifti og þa-ð getur ekkert
komið fyrir, sem getur dr-egLð úr
og kostnaður við fátækraframfæri
minkaði. Það sem íhaldið kýs
'heldur er kyrstaða í atvinnulífinu
og vaxandi fátækraframfæri.
Bæjarstjómarkosningamar 30.
jan. mun-u skera úr þvi, hv-ort
fteykvíkingar kjósa að hafa áfram
tii að stjóma málefnu-m sín-uin
menn, sem hafa játað, að þeir
vilji ekkert g-era tii að auka at-
vinnunai í bænum, og að þeir
geti ekkert gert. Bæjarstjórnár-
ih-eiri'hlutinn h-efír sjálfur sam-
þykt tiiiögu þess efnis, að það
væri ekki hiutverk bæjarstjórn-
arinnar að auka atvinnuœ í bæn-
um. Fjárhagsáætlunin sýnir, að
ihaldið h-egðar sér í samræmi við
þessa kenningú, og að það trúir
á han-a, trúir á si-tt eigið g-etu-
Jeysi. Það er frekar ósennilegt,
að mönnuim, sem þannig hafa ját-
áð úrræð-aleysi sitt, verðá leyft aið
sitja áfram sem fulltrúar bæjar-
búa, með umboð til þess að
gera ekki neitt.
viðsldftum við þáð. Þvert á mótd
er fuli vissa fyrir því, að þau
hljóta áð margfaldast eftir því
s-em árin líða.
Þessu neitar íhaldið ekki hel-d-
ur, en einn af p-ostuimn þess
sagði á bæjarstjómarfundinum
fyrir áraimótín, þegar deilt var
um tiilögu Alþýðuflokksins um
að bærinn tæki reks-tur vagn-asnna
í sínar hendur, að það mætti ekki
taka fram fyrír hendur einstak-
linganna.
Það mátti ekki skerða gróða-
möguieika þeirra.
Nú hafa þessar hendur reynst
máttiausar — og hv-að ætlar bæj-
arstjóinaríhaidið þá að gera?
Ætiar það að láta þ-etta ás-tand,
sem nú er, haida áfram, eða æti-
PJÓRAR VIKUR eru nú þar til
bæjarsíjórnar- og svri'ar-
stj órnarkosningar eiga að fara
fram um land alt í bæjum og
kauptúnum.
Er þetta í fyrsta skifti, sem
kosið er eftlr hinum nýju lögum
tum kosningar í málefnuni bæjar-
og sveitarstjórna, og verður alls
staðar kosið sama daginn, 30.
janúar.
Úrslit síðustu alþingiskosninga
sýndu það, að ekki veitir af því
að hver einn og einasti liðsmiaðuir
Aíþý&uflokksins og verkalýðsfé-
feg-anna verði vel á verði.
Og fr-aimar öllu ríður á því, aó
liðsmennirnir kynmi sér hvert
mái, sem um er deilt, út í yztu
æsar og túlki stefnumál Alþýðu-
flokksins með rökuim.
Því að þa-ð er þegau- bersýni-
iegt, að íháldið ætlar sér nú einsi
(og) í vor eingöngu að n-ota ó-sanu-
indi -og blekkingar i bairðttumni
og með blaðak-osti sínum og hin-
um niiklw pen-ingaráöum getuir
það ón-eitan-iega kornist iaingt —
þó aðeins í bii-i — með þoirri.
bardagaiaðferð, og því len-gra
kemst það, ef andstæðingar þess
kynna sér máliin ekki nógu vel
svo að bægt sé að afsanna ósaim-
indin og tæta í suindur blekking-
arnar.
Þessi bardag-aaðferö íhaidsins
kemur nú fram í hreinum og
beinuim lygum {>ess uim úthlutun
eiTilaunanna.
Við úthiutUnina hefír það faráð
þannig að, að ellilauín kekka hjá
fjölda gamaTmenna. Þó hefír ríkið
lagt fraan nú og í fyrra margfalt
meira tii ellilauna. en áður. Á-
stæðan fyrir þeslsari útkomu er
sú, að meirihliutinn, sern ræður
úthliutuininni, tekur fratmlag ríkis-
kis og úthlutar því emniig til
styrkþega bæjarms. Afleiðán-gin
verður ekki þaurnig, að kjör
þeirra batini að n-einu leyti, held-
ur aðeiins að þei’r, sem berjas-t
við að halda sér frá sveit, fá
ekki það sem þeirn ber saun-
kvæmt skýlausum amda laganna.
Það er ef til vill hægt að segja-
sem svo, að lögin þurfi að vera
ákveðnari hvað þetta snertir. En
er ekki hægt áð eyðiieggja ár-
augur ailra laga, hvað góð seun
ar það að hliaupa undir bagga
með hinum eiinstöku möimum í
hvert skifti sem út af ber eða á
ailt að reka á iteiðauum.
Ef svo ter, verður útkoman -eins
og Alþýðuflokkurinn hefír alt af
óttast:
Að hið opin-bena, þ. e. allur
almenningur, bíði hallaim af
braski einstakr-a inianna með hin
nauðsynlegUista fyrirtæki — en
hafi engin áhrif á stjórn þeirra
og rekstur.
Fyr eða síð-ar verður bærinn að
t-aka samgöngurnar í bænrnn í
sínar hendur.
Það verður á næsta vori, ef
íhaldiö verður svift meirihluta-
aðstöðu sinni í bæjarstjórn
þau kunna að vera, ef rangiáiir
valdsmenn sjá um framkvæmd
þeirra? Og framkvæmdavaldið er
ekki hægt að taka úr höndum
bæjarstjórnar Reykjavikur, þax
sem bæjarstjórnin á að leggja
sv-o mikið frarn til elLi-launanna í
Viðbó-t við framlag rikisin-s. Þ-ið
væri óhæft ranglæti í garð
iReykjavíkur og óframkvæman-
legt.
Hér veltur alt á stefnunni og
mönnunum.
Hér í blaðinu var i gær skýrt
frá eftirtektai'v-erðu dæmi, er
Eýnir muninn, sem er á úthlut-
uninni, eftir því hver á heldur.
Gömul hjón á ísafirði fengu
jílthiutað í fyrra þar 175 iu'ónuan.
Nú eru- þau flu-tt hingáö til
Reykjavikur og kjör þeirra eru
'sizt betri nú, og hér er þó dýrarai
að lifa. Hér fá þau aðeins sjúkra-
samlagsgjaldið.
Þegar galmla- fóiikið spyr bæjar-
skrifstofumar og íhald'simenn
hvemig á þessari útkomu standi,
&r það svar gefíð, að svona séu
lögin — -og jafnvel Alþýðuflokkn-
um kent um.
Þetta eru hrein og bein ósaiui-
indi. Ástæðan fynir þesisu er sú,
sem að framan greinir, og aúlc
þess sú, að íhaldið vill eyðiieggja
alþýðutryggingarnar, en þori-r
ekki1 að ganga beint fraiman að
þeim. Þannig er um þetta mál
og svo er ura flest má-1 önniur.
Á síðaistliðnui vori var það eft-
irtéktarvert, og dæmi uni and-
legt ástand margra í-slendinga
1937, að íhaldinu tókst að teljá !
fólki trú um, að ef hið skulduga |í
Kveldúlfsfyrirtæki yrði gert upp, I
þ,á væri þa-ð böl fyrir aliþýðuna |
og slipin myn-du hverfa úr bæn-
um, jafnvel verða höggvin upp.
Síða-sta sumar, sem var eitt-
hvert bezta síldarsumar, sem
komið hefir, sannaðist það, jafn-
vel betur en áður, að Kveldúlfur
heldur áfram að tapa; —. ha-nn
getur ekki annað en ta-paó með
þeirri ábyrgðarlausu og rándýrtu
stjórn, sem á honuim er — og því
seinna sem hann verður gerður
upp og því lengur siem þvi verð-
ur frestað, að koma skipum han-s
og fyrirtækjum á nýjan grund-
völl, því meira tapar þjóðio.
Og nú — á saiina tíina og sjó-
mennirnir fara fram á nokkrar
kjarabætur vegna almennrar dýr-
tíðar, og Kveldúlfsmenn neita og
búast tíl að leggja togumnum —-
á sama tíma er verið að undir-
búa það, að velta miljónatapinu
af Kveldúlfsóiteiðunni yfir á sjó-
mönniffia. Þelr eiga að borga mdlj-
ónina, sem Kvel-dúlfi tókst að
tapa í sumar, með því að biö-a
með að selja síldarlýsið (af því
að það átti að græða rniklu meára
en aðrir!) þangað ti! það var íall-
ið í verði. Sjómenni-rnir eiga
eínir að borga tapdð af glanna-
skap spekulantanna í Kveldúlfi.
Aðaiatriðið fyrir íhaldi'ð er að
ná vöTdunu.u, en ekki hvernig
það nær þeim.
Þettai -stafar -atf því, að það æti-
ár sér að halda völdunuim, þó að
rökin gangi á mótá þvi og vilji
alþjóðar.
Þessi stæfna er og ráðandi hjá
því í þeirri kosnángaibaráttu, sem
nú er að hefjast.
Allir, sem unna lýðfrelsi, raenn-
ingu og framförum, verða því að
standa á verði. Þeir verða að
mæta lýginni með rökum. Þeir
veröa að nota hvert tækifæri tii
að sanna sitt mái og sína stefnu.
Ef baridagaaðferð íhaldsins
heldur áfram að bera sama ár-
angur og hún bar-í vor, þá eru
örlög þjóðarinnar ákveÖ-in — þá
verður hún leiksoppur pólátískra
stigamanna og niennámgarsnauðra
gasprara.
Átökin eru að hefjast. Allár Al-
þýðuflokksmenn verða að hefja
baráttuna þegar í stað og vinna
sem einn maður gegn spáltíngu
íhaldsins, kyrstöðu þess og at-
hafnaleysi og skapa hér bæjar-
félag framkvæmda og framfara.
Rngvélar i stað far-
gegaskipanna.
LONDON í gærkveldi. FÚ.
Peel skipstjóri á risaskipinu
„Queen M.ary“ lét af störfum nú
um nýárið.
Hann Jét svo ummælt í við-
tali vlð blaðamiönin * feæ-r að liann
væri ekki í nokkrum vafa um,
að flugvélar myndu -eftir nokk-
ur ár verða meira notaðar til far-
þegaflutninga yfir Atlantshaf en
skip.
Merktir danskur kaup
sýslnmaðHr lðtinn.
—o—
H. N. ANDERSEN.
KALUNDBORG á gamlárskv. FÚ.
H. N. Andersen stofnandi og
stjórnandi A u s tu r- Asíufé 1 agsins
tíanska, andaðist í Kaupmahna-
höfn í dag. Hann var ein-n af
merkustu kaupsýslumönnum og
iðjurekendum sem uppi hafa v-er-
ið í Danmörku.
Hann var kvæntur konu af is-
lenzkri ætt, hinni svokölluðu
Bogaætt.
Andstæðingar naz-
ista haida leyni-
legt ping i Berlin.
—O—
Fulltrúar bvaðanæva úr land-
Inu voru inættir.
LONDON í gærkveidi. FÚ.
RÉTTARITARA Riuters i
Berlín birst í gær bréf, þar
sem honum var tilkynt, að and-
stæSlngar þýzku nazisi astjórnar-
innar hefðtu nýlega lokið hinu
fyrsta ríkisþingi sínu, er farið
hefði fram leynilega i Berlín og
staðið í tvo d-ag-a.
I bréfinu er sagt, ad 37 fuli-
trúar hafi sótt þingid frá öllum
héruðnm Þýzkalands, nema Aust-
ur-PrússIandi.
RAFSUÐA.
Nokkrar leiðbeiningar um notkun rafmagnseldavéla
svo og upplýsingar um verð á rafmagni til almennrar
heimiiisnotkunar, fást ókeypis á skritstofu Rafmagns-
veitunnar.
Hafmagnsveita Reykjavikur.
FramtHl til tekju~ og
eignarskatts
eiga að vera komin til skattanefndar
fyrir 1. febrúar. Framtölunum verður
veitt móttaka á Skattstofunni Suðurgötu
15 alia virka daga frá 5. janúar íii 1.
febrúar ki. 6--10 e. m. og geta þeir
sem þess óska fengið aðstoð til að fylla
út framtöl sín. Eftir 1. febrúar verður.
ekki tekið á móti framtölum nema frá
peim, sem frest hafa samkvæmt lögum.
Er þeim áætlaður skattur, sem ekki
telja fram.
Hafnarfirði 4. jan. 1938.
Skattanefndin.
Reykjavíkur.
Bæjarstjórnarkosningarnar:
UversB lengi á að pola
ilaltinn athafnaleysi og
kjirsíððn i ðllnm málum?