Helgarpósturinn - 24.04.1980, Side 2

2
Föstudagur 25. apríl 1980
helgarpósturinn
Jóhann Sævar fyrrverandi fangi og hefur
gist öll þrjú helstu fangelsi landsins. Hér
sést hann viö Siöumúlafangelsiö sem
hann segir alræmdasta fangelsiö I hugum
fanga, og styöur sig viö lögreglubfl.kyrfi-
lega merktan einkunnaroröum rét
ins.
á»Ciii '
BAK VIÐ
LÁS OG SLÁ
„SELLAN ER ÞAÐ
SEM ALLIR ÓTTAST’
„Sæll elsku vinur
Þaö heyrist bara ekkert i bér, hvernig sem á þvf stendur. Skólafélög-
um tveim, vestan af Reykjan ;si tókst aö mynda samstööu meöal fanga,
og lá þaö nærri uppreisn hér á föstudaginn langa. Var I sellu vegna
lyfjaáts og fóru fangar fram á aö hann fengi aö fara upp á klefa sinn.
Var þetta aöallega útaf hreinlætisaöstööunni niöri og útaf kamrinum.
Menn söfnuöust saman inni sjónvarpssal rétt fyrir lokun og neituöu
harölega aö fara inn á klefa sina fyrr en kröfum þeirra yröi fulinægt.
Þaö voru yfir tuttugu fangar sem tóku þátt i þessu, en enginn lang-
dómamaöur. Frimann kom á vettvang, en ekkert skeöi þrátt fyrir hót-
anir yfirmannsins. Þeir voru á vakt, Magnús Ingi, Einar varöstjóri,
Sigurjón Bjarnason, Baldur, Björgvin, Eirikur, Jón Ólafs, Emil og ein-
hverjir tveir aörir. Klukkan eitt drógu X og Z (fangaveröir; nöfn þeirra
felld niöur af HP) upp rafmagnskylfur og fór þá aö æsast leikurinn. Var
nú fariö aöbera menn inn á klefa sina. Jú Y var á vakt, ber aö ofan, til-
búinn islaginn. Þaö var fariö mjög þjösnalega meö höfuöpaurana, þaö
er ekki hægt aö segja annaö. G. blauti, E. frá Sviþjóö, K. frá Sviþjóö, T.
S. frá Sviþjóö, E, litli, S og G. Þeir fjórir fyrstnefndu eru I sellu, hinir
eru inni I Siöumúla og þrir I innilokun inn á klefa. Eftir aö þaö var búiö
aö færa strákana inn á klefa var fariö aö velja úr hverjir færu i sellu.
Menn höföu i smekklás. Þeir komu meö kúbein. Þaö var allt vitlaust
þegar þeir tóku þann fyrsta, Þaögall i öllum huröum og þaö var eins og
húsiö væri aö springa.
Menn hömuöust á huröum og kýldu fram slagoröum. Þetta er eina
skiptiösem ég man til aö eöli fangavaröa hafi komiö I ljós, Y ber aö of-
an, X glottir úti vinstra meö rafmagnskvifu I hendi og Z sagöi, Viltu fá
hana I þig? Viltu? Á ég aö láta hana I þig?
Jæja burtséö frá þessu, þeir eru allir enn I innilokun og þeir sem voru
fluttir i járnum i bæinn eru ókomnir...
Blessi þig”
■ Þannig lýs:r fangi á Litla
Hrauni atburöum föstudagsins
langa þar, I bréfi sem smyglaö
var út úr fangelsinu. Fjölmiölar
hafa aö undanförnu gert atburö-
unum á Litla Hrauni talsverö skil,
og birt frásögn fangelsisyfirvalda
af atburöunum. Bréfiö hér að
framan er lýsing manns sem sér
atburðina frá talsvert ööru
sjónarhorni en yfirvöldin, og sýn-
ir glögglega hve stundum er langt
á milli þessara andstæöu hliöa.
Bréfiö sendi fanginn félaga sin-
um, og þaö var ekki ætlaö til opin-
berrar birtingar. Þar eru þvf eng-
ar tilbúnar ýkjur til styrktar mál-
staönum.
óróinn á föstudaginn langa á
sér fáar eöa engar hliöstæöur á
Litla Hrauni. Tilefniö, innilokun.
fanga vegna lyfjanotkunar, er
^ Helgarpósturinn ræðir við Jóhann
Sævar, fyrrverandi fanga, um lifið i
helstu fangelsum landsins og þá
einkum Litla Hrauni þar sem mikil
ólga hefur verið meðal fanga út af
notkun fangelsisyfirvalda á
einangrunarklefum fyrir agabrot.
viku ISiöumúlanum fyrir innbrot.
t apríl 1976 lenti hann i Hegn-
ingarhúsinu viö Skólavöröustíg,
þar sem hann var i þrjá mánuöi.
Og síöar á þvi sama ári fór hann I
Slöumúlann aftur, var þar i fjóra
mánuði, og þaöan beint á Litla
Hraun meö um fimm ára dóm.
Jóhann er annar mannanna sem
brutust inn i Sportval á sinum
tima og skutu búöina i tætlur.
Afbrotaunglingur
,,Ég var afbrotaunglingur, þaö
er aö segja, ég braust inn meö
öörum og stal peningum.
Ég liföi hátt, eöa Imyndaði
mér þaö aö minnsta kosti
— drakk óeölilega mikiö og
kynntist dópi. Ég var á leið-
inlegum aldri, ef hægt er aö
talaum leiðinlegan aldur, 18 ára,
búinn aö gera margt af mér. Ég
var aö bföa eftir dómi, var
kannski ekki mjög þroskaöur og
argur, úti samfélagið, andþjóöfé-
lagslegur, svo maöur noti hátíö-
legt orðalag. Þessi atburöur i
Sportval var einhverskonar upp-
gjöf, sambland af fyllerii, kæru-
aftur á móti ekkert einsdæmi.
Þaö er ekki óalgengt aö slikt komi
fyrir. En hvaö varö til þess að
milli 20 og 30 fangar mótmæltu
skyndilega?
Lffiö innan fangelsisveggjanna
er kannski ekki eins einfalt og i
fljótu bragöi viröist. Tilbreyting-
in er aö vfsu ekki mikil í hinu dag-
lega amstri, en fangelsiö er samt
sem áöur nokkurskonar ríki i rik-
inu, þar sem hver einstaklingur
gegnir sinni stööu. í viðtalinu hér
i opnunni er gerö tilraun til að
lýsa lifi og viöhorfum fanga á
fslandi. Þau sjónarmiö sem þar
koma fram hafa hingaö til ekki
fariö hátt. Fyrrverandi fangar
hafa yfirleitt fariö meö veggjum.
Astæöuna sem Jóhann Sævar gef-
ur fyrir því aö breyta útaf þeirri
venju, er m.a. aö finna i siöustu
setningunni I viötalinu.
■Jóhann Sævar kom út af Litla
Hrauni I janúar siöastliönum,
eftir aö hafa setiö inni I þrjú ár.
Hann lenti fyrst i fangelsi áriö
1975,17 ára gamall. Þá var hann i
leysi og lifsflótta. Þetta var ekki
auögunarbrot, bara einhver vit-
leysa. Ég vil ekkert vera að af-
saka mig — ég hef samviskubit aö
vissu leyti og samúð meö þvi fólki
sem varð fyrir manni — en þetta
var eiginlega of eðlilegur hluti af
minu lifi til aö ég finni fyrir veru-
legu samviskubiti.En þaö er eöli-
legtaömaðursélokaður inni eftir
svona lagaö”.
Jóhann var handtekinn og úr-
skuröaöur I 90 daga gæsluvarö-
hals i Siðumúlanum. „Fyrstu
dagana er maöur á talsverðu
flakki i sambandi viö yfirheyrsl-
ur, en siöan kyrr i Siöumúlanum.
Þar hafa þeir sérstakt herbergi
fyrir slikt. Siðumúlinn er lang-
verstur af þessum þ'emur stöö-
um sem ég hef kynnst. Eftir aö
hafa verið þar 1 fjóra mánuöi skil
ég ekki hvernig þeir sem hafa
veriö þar kannski i tvö ár, hafa
lifaö þaö af. Þeir hljóta aö bera
varaiúegan andlegan skaöa af
þvf. Andrúmsloftið i Siöumúlan-
um er kaltog stressandi. Matnum
var nánast fleygt i mig og huröum
skellt aftur. Til aö kóróna þaö
ienti ég I agabroti þar, ég skrifaöi
öörum fanga bréf og þaö komst
upp. Ég var settur á 16 daga
straff i klefa númer 18 sem þá var
notaöur fyrir straffaöa fanga.
Þar f ær maöur ekki bækur, ekki
tóbak, ekki lök, sem gerir þaö aö
verkum aö maöur veröuraösofa f
fötunum. Siöumúlinn er verstur
þessara staöa.
1 Hegningarhúsinu viö Skóla-
vöröustig er ööruvisi fyrirkomu-
lag, og rólegri mórall. En þaö er
auövitað fangelsi lika og mönnum
liöur aldrei vel i fangelsi. En þaö
er skárra en Síðumúlinn.”
Erfið ár
Jóhann var f fjóra mánuöi f
Siöumúlanum, áöur en hann var
fluttur á Hrauniö. Hann var fyrst
dæmdur i 90daga gæsluvaröhald,
og eftir tvo mánuöi voru öll skjöl
— lögregluskýrslur og læknis-
skýrslur — tilbúin aö hans sögn.
Samt var hann aftur úrskuröaöur