Helgarpósturinn - 12.03.1982, Blaðsíða 16

........................................... Fostudagur 12. mars 1982 he>//JFirpri^tl irinn
Bílar knúnir álorku frá Straumsvík innan fárra ára?
Kafmagn framleitt úr áli og súrefni gæti
oröiú aðal orkugjafi bila innan fárra ára.
Upplýsingar um tilraunir bandariska rann-
sóknafyrirtækisins Lawrence l.ivermore
National Laboratory með nýja gerð raf-
geyma, svonefnda ál-loft rafgcyma ,,láku" i
þarlent timarit um rafmagnsbila á siöasta
ári.
Þcssi nýjung er ekki sist áhugaverð fyrir
Islendinga fyrir þær sakir, aö allt sem þarf
til þessarar orkuframleiðslu er tiltækilegt
hérá landi. Framleiðslukostnaður ætti ekki
aö vera hár, vegna tiltölulega lágs raforku-
verðs hér.
ltafgeymar þessir eru scttir saman úr
sex til tólf millimetra þykkum álplötum,
sein liggja i raflausn úr natriumsódium.
Við efnahvörf af svipuöu tagi og verða i
venjulegum sýrurafgcymum losnar raf-
orka, en við það myndast annarsvegar
hrein vatnsgufa en hinsvcgar veröur til ál-
hýdroxið, mcð öðrum oröum súrál. Og það
má nota aftur til að framleiða plötur i raf-
geyminn.
— Orkuframleiðsla með þessu móti er
einfaldlega hið gagnstæða við það sem gcr-
ist i álverinu hér i Straumsvik. Við fram-
leiðum ál úr súráli; þarna er álinu aftur
breytt i súrál. Og það ætti ekki að vera
miklum vandamálum bundið né vera mjög
— hleðslan endist
allt að 4800 KM,
EYÐSLAN 1,85
kg á hundraðið
dýrt, hvorki að framleiöa þessar álplötur
né laka við úrganginum, súrálinu, og
endurvinna það, segir Jón Hjaltalin
Stefánsson rafeölisfræðingur hjá tsal við
llelgarpóstinn.
— Þessi álrafgeymir sýnist mér vera full-
komlega raunhæfur möguleiki, samkvæmt
þeint upplýsingunt um það sem ég hef séð,
og hunn virðist vera alveg samkeppnisfær
við rafgeyma eins og þeir þekkjast núna,
hvað orkunýtingu snertir, er mat Gisla
Jónssonar prófessors i rafmagnsverkfræöi
við Háskóla islands. Hann hefur kynnt sér
rafmagnsbila og notkun þeirra manna
mest hér á landi, og rekur einn slikan
sjálfur i tilraunaskyni eins og kunnugt er.
Þessi ál-loft rafgeymir er það sem á
ensku nefnist „Primary battery”, en það
þýðir að ekki er hægt að endurhlaða hann
með rafstraum. Þess i staö er efnisorkunni,
i þessu tilfelli efnisorku álsins, breytt beint
i rafstraum með hjálp raflausnarinnar.
Þegar þessi þrjú efni, álið, súrefni loftsins
og raflausnin, ganga i samband, losnar
orkan. Við þau efnahvörf sem þá verða
rýrnar álið að sjálfsögðu — samkvæmt til-
raunum bandarisku rannsóknastofunnar
þynnast þær um 0,02 mm á klukkustund. En
hraða þessara efnahvarfa, og þá hversu
mikil orka losnar, má stjórna, og er það að
sjálfsögöu grundvöllur þess að hægt sé að
nota rafgeyminntil að framleiða orku sem
hægt er að láta knýja bilmótora.
Tilbúið 1985?
Súrálið, sem myndast i stað útblásturs
frá sprengihreyflum, þarf að fjarlægja, og
álplöturnar þarf að endurnýja. I timarits-
greininni er fullyrt, að það taki ekki lengri
tima en nú tekur að fylla bensingeymi á
venjulegum bil. Það krefst hins vegar þjón-
ustustöðva hliðstæöra bensinstöðvunum, og
þeim þarf að sjá fyrir álplötum en flytja
súrálið til baka i álverið.
Samkvæmt heimildum Helgarpóstsins er
áætlað, að þegar árið 1985 verði tilbúin
70-100 kilówattstunda rafgeymir (40-60 kW)
og fjórum árum seinna tilrauna rafmagns-
bill, knúinn þesskonar rafgeymi. Þess er
jafnvel vænst, að sá árangur náist þegar
árið 1985.
Stærsti kostur ál-loft rafgeymisins er tal-
inn vera sá, að hann skipar rafbilum á bekk
meö bilum sem knúnir eru sprengihreyfl-
um, sem ekki hefur tekist með þeim raf-
geymum sem hafa verið notaðir til þessa.
Al-loft rafgeymirinn gerir það að verk-
um, að endurfylling orkunnar tekur
skamman tima, viðbragð og akstur milli
áfyllinga eru sambærileg við bila með
sprengihreyflum og orkukostnaður er sam-
bærilegur.
Sú vegalengd sem hægt er að aka án þess
að endurnýja orkuna i rafgeyminum er
kannski það sem er forvitnilegast. A þvi
stigi sem hann er nú þarf að fjarlægja úr-
ganginn (súrálið) eftir hverja 4-600 kiló-
metra, en álplöturnar endast allt upp i
1600-4800 km.
Orkunýtingin er lika næsta ótrúleg. Eins
og sjá má af skýringarmyndinni nægja 14
kg af áli og 23 litrar af vatni til að knýja 1260
kg bil 400 km vegalengd. Til samanburðar
má geta þess, að jafn þungur bill hefði þurft
38 litra af bensini til að komast sömu vega-
lengd.
1,8 kg á hundraðiö
Ef miðað er við, að með venjulegri
bensinvél þurfi 7,2 litra af bensini til að
flytja hvert tonn um 100 km hefur verið
reiknað út, að af ál-rafgeyminum eyðist
ekki nema 3,23 kg áls. A þvi stigi samsvar-
ar 0,43 kg af áli einum litra af bensini.
Markmiöið er þó að ná orkunýtingunni nið-
ur i að 2,8 kg af áli þurfi til að flytja hvert
tonn um 100 km, en þá samsvarar 0,37 kg af
áli einum litra af bensini. Þaö er þó ekki
endanlegt markmið, þvi þeir sem vinna við
þennan rafgeymi gera sér vonir um að
nýtingin náist niður i 1,85 kg á tonn fyrir
hverja 100 km.
Lítrinn á 5,19
Að sjálfsögðu er ómögulegt að slá nokkru
föstu um „álkostnaöinn” við hina nýju gerð
rafgeyma. I Bandarikjunum hefur þó verið
reiknað út, að orka sem er sambærileg við
einn litra af bensini, muni kosta 53 cent, eða
5,19 islenskar krónur. Þetta er að sjálf-
sögðu miðað við bandariskar aðstæður, og
álverð frá árinu 1979. Auk þess vantar inn i
þessa tölu þungaskattinn sem hér er
greiddur — og öll önnur gjöld sem renna til
rikisins. Sjálfsagt verða islensk stjórnvöld
ekki i miklum vandræðum með að skrúfa
upp álverðið ef einhverntimann kemur að
þvi, að við tökum „álorkuna” i okkar þjón-
ustu.
Það verður ekki „á morgun eða hinn”
sem við fáum ál-loft rafgeyminn til að
knýja bilana okkar. Auk þeirrar tregðu sem
til þessa hefur gætt hjá stjórnvöldum gagn-
vart rafmagnsbilum og tilraunir með þá
eru ýmis tæknileg vandamál við rafgeym-
inn ennþá óleyst. Það eru sérstaklega
vandamál varðandi fyrirkomulag á ein-
stökum hlutum, þol þeirra við þær aðstæður
sem bilar verða að þola i akstri og endanleg
útfærsla á fyrirkomulagi geymisins i bil.
En ýmis stór fyrirtæki i Bandarikjunum
vinna að lausn þessara vandamála. Þar má
nefna Continental Group Inc., Lockheed
Missiles and Space Company, Aluminum
Company of America, Reynolds Aluminum
Company og The Diamond Shamrock
Corporation.
Ekki er að efa, að þessi vandamál verða
leyst, og ál-loft rafgeymirinn verði kominn
i almenna notkun áöur en þessi áratugur er
á enda.
En hvað gera islensk stjórnvöld? Fylgj-
ast þau með þessari tækniþróun, sem á að
gera okkur kleii't aö aka á innlendri orku
innan skamms? Kannski munar rikissjóð
svo mikið um skattana af bensininu, að
stjórnvöldum þyki ekki borga sig aö leggja
i þann kostnað sem þessu mundi fylgja.
Bílljósin eyða bensíni
Orka kostar peninga. Um það þarf vist
ekki að hafa fleiri orð. En það eru líklega
ekki margir sem hafa hugleitt, að þegar
þeir kveikja á billjósunum eykst bensin-
eyðslan. Þegar ljósin loga eykst álagið á
rafal bflsins.það verður þyngra fyrir vélina
að snúa honum — og bensineyðslan eykst.
Tæknimennirnir hjá Volkswagen hafá
reiknað út. að þegar kveikt er á öllum raf-
knúnum hlutum bilsins eykst bensineyðslan
um heilan litra á klukkustund. Það þýðir
semsé, að maður þarf lika að hugsa dálitið
um rafmagnseyðsluna i bílnum, þveröfugt
við það sem oft er haldið fram.
Tæknimennimir hjá VW tóku sem dæmi
Golf með70hestafla vél,og útreikningarnir
lita þannig Ut:
Venjuleg ökuljós, tvær halogenluktir,
taka 60 Wött hvor = 120 W. Tvö stöðuljós, 4
Whvort = 8W, tvö afturljós, 5W hvort = 10
W. Tvö ljós við skráningarskilti, 5 W hvort
= 10 W. Tiu Ijós i' mælaborði, 1,2 W hvert =
12 W. Alls: 160 W.
í þoku er a uk þess kveikt á tveimur halo-
gen þokuljósum.sem taka 55 W hvort = 110
W og tveimur halogen afturljósum, sem
takal5Whvort = 40 W. Samtals 140 W.
Nú er samanlögð rafmagnseyðsla komin
upp i 300 Wötl, en það þýðir aukna bensin-
eyðslu upp á 0,8 litra á klukkustund.
Auk ljósanna er siðan kveikt á ýmsum
öðrum rafmagnstækjum i rigningu eða
frosti. Þar er fyrst að nefna þurrkumótor,
sem tekur 80 W, miðstöð, sem tekur 20 W,
hita i afturrúðu, sem tekur 80 W, og svo má
ekki gleyma útvarpinu, en það tekur 20 W,
þannig að eyðsla þessara tækja verður
samanlagt 200 Wött.
Og þar með hefur sá 14 Volta og 45 amp-
era riðstraumsrafallinn náð hámarks af-
köstum, sem eru 500 wött, en það þýðir sem
fyrr segir aukna bensineyðslu upp á einn
litra á klukkustund.
Það getur þvi borgað sig að hugsa sig um
áður en kveikt er á miðstöðinni, hitinn sett-
ur á afturrúðuna eða kveikt á Ijósunum. En
þess ber lika að gæta, að það borgar sig
ekki heldurað spara of m ikið, hvorki ljós né
annað. Það gæti nefnilega orðið ennþá dýr-
ara.
Rúðuþurrkur 80 W
2 halogen framljós 120 W
Hiti i afturrúðu 80 W
10 Ijós í mælaborði 12 W
i
2 númeraljós 10 W
2 þokuljós 110 W
2 stöðuljós 8 W Miðstöð 20 W 2 þokuljós að aftan 30 W
L
A teikningunni er sýnt hvað hvert rafknúið tæki i bilnum eyöir miklu rafmagni.