Helgarpósturinn - 18.08.1983, Side 6

6
íslenskur iðnaður:
Enginn grátur
Iðnsýningin ’83 verður opnuð í Laugardals-
höll á föstudag. Sýningin er haldin í tilefni 50
ára afmælis Félags íslenskra iðnrekenda og er
hún sú viðamesta, sem hefur verið haldin hér
til þessa. Á annað hundrað íslensk iðnfyrir-
tæki munu sýna þar framleiðslu sína og hvers
þau eru megnug.
Iðnsýningin kemur á einkar heppilegum
tíma því að íslenskur iðnaður stendur nú á
tímamótum. Á dögunum bárust þær fréttir
að tilteknar innlendar iðnaðarvörur hefðu
hækkað minna í verði að undanförnu en sam-
svarandi innfluttar vörur.
Jlír íslenskur iðnaður þá eitthvað farinn að
braggast?
Olafur Davíðsson, framkvæmdastjóri
Félags íslenskra iðnrekenda telur að svo sé:
„Samkeppnisstaða iðnaðarins gagnvart inn-
flutningi og staða hans á erlendum markaði,
hefur batnað verulega frá þvi um eða eftir
mitt ár í fyrra“, segir hann.
Staða iðnaðarins versnaði frá árinu 1981 og
fram á mitt síðasta ár, en þá tók hann stefn-
una upp á við vegna gengislækkana og
annarra efnahagsaðgerða, sem hafa miðað að
því að draga úr innlendum kostnaði, m.a.
vegna launahækkana.
Fyrir hálfum mánuði skeði fáheyrður at-
burður í Moskvu. Erlendum fréttamönnum
barst í hendur eintak af trúnaðarskjali, sem
lagt hafði verið fram á fundi áhrifamanna í
embættiskerfum flokks og ríkis. Þetta var út-
tekt hagfræðinga í iðnaðar- og vísindamið-
stöðinni Novosibrisk á stjórnkerfi Sovétríkj-
anna. Var þar sýnt fram á, hvílíkur fjötur um
fót framfara í hagkerfi landsins felst í stjórn-
kerfinu sem Kommúnistaflokkur Sovétríkj-
anna notar til að tryggja yfirráð sín á öllum
sviðum þjóðlífsins.
Ov
fvægin gagnrýni hagfræðinganna í Novos-
ibrisk á undirstöðuatriðum miðstýringarinn-
ar í sovésku þjóðfélagi, hafði verið lögð fram
í 70 tölusettum eintökum á fundi í apríl, þar
sem saman voru komnir fulltrúar sovésku vís-
indaakademíunnar, hagstjórnarsveitar
Kommúnistaflokks Sovétríkjanna og yfir-
Júrí Andrópoff
Áætlunarbúskapur á leið
að kyrkja sjálfan sig
stjórnar áætlunarbúskaparins, Gosplan.
Ekki er á annarra færi í Sovétríkjunum en
þeirra sem mikið eiga undir sér, að koma slíku
skjali á framfæri við erlenda fréttamenn. Að-
gangur að ljósritunarvélum er undir óhemju
sterku eftirliti þar í landi og heyrir til mestu
forréttinda.
Eftir fundahöld í miðstjórn Kommúnista-
flokks Sovétríkjanna i þessari viku, þykir
sýnt, hverjir það voru sem létu bandarískum
fréttamönnum í té skjalið frá Novosibrisk.
Sömuleiðis hvað fyrir þeim vakti.
Á mánudaginn flutti Júrí Andrópoff
flokksforingi ræðu á miðstjórnarfundi, þar
sem hann í öðru orðinu kvað upp áfellisdóm
yfir ástandinu í sovésku atvinnulífi og hag-
stjórn, en í hinu orðinu fullvissaði hann mið-
stjórnarmenn um að farið yrði að öllu með
gát í stjórnkerfisbreytingum og forðasi að
hagga við slíkum snillingum og saman væru
komnir á þessum miðstjórnarfundi.
í fyrradag var svo bætt um betur. Nikolas
Babaikoff, sá sem Andrópoff hefur sett yfir
Gosplan, hélt fund með fréttamönnum í
Moskvu að miðstjórnarfundinum loknum.
Þar lagði hann megináherslu á, að ráðstafanir
til að bæta úr vanköntum á sovésku atvinnu-
lífi og hagstjórn fælu síður en svo í sér, að frá-
hvarf frá miðstýrðum áætlunarbúskap kæmi
til greina. Þvert á móti kvað Babaikoff
Kommúnistaflokk Sovétríkjanna skuldbund-
inn til að efla miðstýringu atvinnulífsins.
ICommúnistaflokkurinn einsetur sér sem
sagt að hlúa að meininu, sem að dómi hag-
fræðinganna í Novosibrisk veldur kyrkingi í
sovésku atvinnulífi. Af því sem komið hefur
fram um miðstjórnarfundinn þykir ljóst, að
uppljóstrun leyniskýrslunnar frá Novosibrisk
sé verk íhaldsaflanna í sovésku flokksforust-
unni, sem með því að koma plagginu á fram-
Fimmtudagur 18. ágúst 1983
hfelgai----1
zpðsturinn
Þessi batnandi staða á við um iðnaðinn
almennt, en hitt er svo annað mál að verulegur
samdráttur í kaupmætti, eins og hefur orðið
á þessu ári, kemur misjafnlega niður á iðn-
greinum, en einkum er þó talið að hann bitni
á þeim, sem framleiða svokallaða varanlega
vöru, eins og húsgögn. Einnig hefur erfið
staða útgerðarinnar líka áhrif á fyrirtæki, sem
framleiða vörur fyrir sjávarútveginn.
Erkifjandi iðnaðarins, svo og annarra
atvinnuvega er sem fyrr verðbólgan. Hún
rauk upp úr öllu valdi á fyrri hluta ársins og
því gátu fyrirtækin ekki nýtt sér batnandi
samkeppnisstöðu sem skyldi, þar sem þau
réðu ekki við að fjármagna verðbólguna.
Síðustu verðbólguspár benda þó til þess að
þar séu hlutirnir á réttri leið.
egar litið er hins vegar til lengri tíma,
kreppir helst að í fjárhagslegri uppbyggingu
fyrirtækjanna. Félag íslenskra iðnrekenda
hefur lagt áherslu á að sköpuð verði skilyrði til
þess að fyrirtækin geti byggt sig meira upp
sjálf, þ.e. að þau geti staðið undir fjárfesting-
um af eigin rammleik. Til þess að þetta megi
verða, verður að breyta skattlagningu fyrir-
tækja á þann hátt að skattalögin örvi menn til
að leggja fé í atvinnurekstur.
þannig að hann geti eignast stærri hlutdeild í
markaðinum.
En allar framkvæmdar í skattamálum
iðnaðarins og annarra atvinnuvega eru
dæmdar til að mistakast ef ekki tekst að ráða
niðurlögum veðbólgunnar. Jafnvægi kemst
ekki á fyrr en sá draugur hefur verið kveðinn
í kútinn.
„Við verðum að stemma stigu við þessum
eilífu sveiflum í þjóðfélaginu og ná meira
jafnvægi ög kyrrð yfir vötnin, annars gefast
menn jafnóðum upp“, segir Sverrir Her-
mannsson iðnaðarráðherra.
Ef þær opðinberu aðgerðir sem talað er um
til styrktar og eflingar iðnaðarins verða að
veruleika og ef verðbólgan lækkar jafnframt
eins og stefnt er að, eru möguleikar á því að
íslenskur iðnvarningur verði fluttur út í veru-
legum mæli á komandi árum. En útflutnings-
starfsemi tekur tíma og kostar töluverða
þrautseigju, en þá þrautseigju hafa menn ekki
þegar þeir berjast við verðbólguna frá degi til
dags og öll orka þeirra fer í að halda sér á floti.
En það er mikill hugur i iðnrekendum og
eins og aðrir bíða þeir eftir því hver framvind-
an verður eftir aðgerðir ríkisstjórnarinnar í
sumar.
í málefnasamningi ríkisstjórnarinnar segir
að meðal þeirra leiða sem verði farnar til að
bæta starfsskilyrði iðnaðarins séu bætt skil-
yrði til eiginfjármyndunar, greiðari aðgangur
að rekstrarlánum og fjármagni til fjárfesting-
ar og endurbætur í skatta- og tollamálum.
Sverrir Hermannsson iðnaðarráðherra segir
að breytingar á löggjöf um arðgjöf, hlutafjár-
eign og skattlagningu arðgjafar verði að auka
fjárfestingar almennings í atvinnurekstrinum
og að framkvæmdir og fjárfestingar í fram-
tíðinni hljóti að beinast til iðnaðarins. Sverrir
segir ennfremur að islenskum iðnaði verði
best gerður greiði með því að opna augu
almennings fyrir því að hann er fullkomlega
samkeppnisfær við erlendan innflutning
Einkunnarorð iðnsýningarinnar í Laugar-
dalshöllinni eru „íslensk framtíð á iðnaði
byggð“, segir Ólafur Davíðsson að iðnrekend-
ur séu sannfærðir um að svo sé.
„Þetta er meira en slagorð", sagir hann. „Við
vitum að lífskjör okkar byggjast á því að við
getum framleitt vörur, sem við annað hvort
flytjum úr landi eða sem geta keppt við inn-
fluttar vörur. Ef við ætlum að búa áfram við
þessi lífskjör eða auka þau, verðum við að’
auka framleiðslu okkar sem annað hvort
skapar eða sparar gjaldeyri. Við höldum að
það séu gild efnahagsleg rök fyrir að segja
þetta“, segir Ólafur Davíðsson.
1IMIML.EIMO
VFIRSVINI
ERLEND
færi við erlenda fréttamenn vilji girða fyrir að
hugmyndirnar sem þar er að finna nái að hafa
áhrif á stefnumótun sovésku flokksforust-
unnar.
Ljóst hefur verið frá því Júrí Andrópoff
tók við forustu fyrir Kommúnistaflokki Sov-
étríkjanna, að hann hefur sett sér það megin-
markmið að ráða bót á ófremdarástandinu
sem ríkir í sovésku atvinnulífi og lýsir sér í
þrálátum skorti á nauðsynjum, sóun verð-
mæta, þverrandi hagvexti og svartamarkaðs-
braski. Þetta viðfangsefni hefur verið megin-
inntak í ræðum hans. En jafnframt er greini-
legt, að flokksforinginn hyggst láta sér að
kenningu verða reynslu fyrirrennara sinna,
sem máttu horfa upp á að valdakerfi flokksins
gerði umbótaáform þeirra að engu.
Niðurstaðan hefur orðið sú hjá Andrópoff,
að setja fram áætlun um takmarkaða tilraun
með nýbreytni, sem felur í sér aukið vald
stjórnenda og starfsmanna fyrirtækja yfir
starfsemi þeirra, en boða jafnframt yfirgrips-
mikla herferð til að koma hörðum aga yfir ó-
breyttan vinnulýð.
í síðasta mánuði voru kunngerð áform um
„hagstjórnartilraun“ í fyrirtækjum sem lúta
alríkisráðuneytum þungaiðnaðar, flutninga-
tækjaiðnaðar og raftækniiðnaðar, svo og
matvælaiðnaðarráðuneytinu í Úkraínu, Iétt-
iðnaðarráðuneytinu í Hvita-Rússlandi og
smáiðnarðarráðuneytinu í Litháen. Fyrirtæki
í þessum greinum eru leyst undan miðstýr-
ingarreglum varðandi umbun til starfsmanna
fyrir góða frammistöðu, upptöku tæknibún-
aðar til að spara vinnuafi og fjárfestingu á-
góða í framleiðslunni.
I þessum mánuði var svo gefin út í Moskvu
tilskipun um vinnuaga, sem nær til landsins
alls. Þar eru boðuð hörð viðurlög við slæp-
ingshætti og drykkjuskap, þannig að vald
stjórnenda fyrirtækja yfir starfsliðinu er auk-
ið stórlega. Hver sá verkamaður, sem er fjar-
verandi án gildrár ástæðu, skal fyrirgera or-
lofsdegi fyrir fjarvistardag. Þriggja stunda
fjarvist reiknast heill fjarvistardagur. Sl'æp-
ingja og drykkfellda verkamenn má færa nið-
ur um launaflokka í þrjá mánuði; og þann
tíma er þeim óheimilt að segja upp starfi.
Brottrekstur þegar í stað liggur við drykkju á
vinnustað, og spjöll sem verkamenn valda í öl-
æði skulu þeir bæta að fullu. Þeir verkamenn,
sem með kæruleysi eða vanrækslu valda fram-
leiðslutapi, skulu hýrudregnir um þriðjung
þann mánuðinn.
unginn af hertri stjórn Andrópoffs bitnar
því á hinum óbreytta ívan á sovéskum vinnu-
stöðum, en tekið er með silkihönskum á
stjórnkerfinu. En einmitt í því er að finna
dragbítinn á efnahagslegar framfarir, segja
hagfræðingarnir í Novosibrisk í úttekt sinni.
Sovéskt hagkerfi er að þeirra dómi þjakað af
miðstýringu, sem hindrar vöxt þess og við-
gang. Umbótaáform, sem ekki taka tillit til
þess að ýmsar viðteknar hugmyndafræðilegar
forsendur eru orðnar úreltar og að engu haf-
andi, eru dæmd til að mistakast.
Sérstaka áherslu leggja hagfræðingarnir í
Novosibrisk á að ekki megi loka augunum
fyrir að endurskipulagning atvinnulífsins, til
að gera það afkastameira og skilvirkara, hljóti
að koma við hagsmuni tiltekinna þjóðfélags-
hópa, þannig að þeir snúist öndverðir við
breytingum. Sérstaklega benda hagfræðing-
arnir á tvöfalt skriffinnskukerfi flokks og rík-
is. Sumir embættismenn óttast umbætur,
vegna þess að þá skortir menntun til að takast
á við aukin og erfið verkefni. Þeir óttast því
breytingar, enda þótt þær færðu þeim aukna
ábyrgð og umbun.
Annar hópur situr eins og málum er nú
háttað í þægilegum stöðum, þar sem verkefni
eru lítt skilgreind og jafnvel ófinnanleg. Þessir
embættismenn vita, að stjórnkerfisbreyting
yrði til þess að vel launaðar stöður þeirra yrðu
lagðar niður.
Og ekki spá hagfræðingarnir miklum á-
rangri af hertum vinnuaga án kerfisbreyting-
ar. Slíkt bjástur dregur úr framleiðni, þegar á
heildina er litið, vegna þess að koma þarf upp
nýjum eftirlitsstofnunum til að fylgja agan-
um eftir, og við það fjölgar enn í yfirbyggingu
sem ekki framleiðir neitt.