Alþýðublaðið - 11.11.1938, Side 3

FÖSTUDAG 11. NÓV. 1938
ALÞVÐUBUtÐIÐ
grautrvðjendnr aftnrhaidsiis
og fasismans m alla Evrópn.
Ummæli norska lafnaðarmannaforingj-
ans Tranmæls um starf semi kommif nista
ALÞVÐUBLAÐIB
RITSTÍÓRI:
W. R. VALDEMARSSON.
AFORBIÐSLA:
ALÞÝÐFltfglNÐ
(Inagangur Crá Hverfiagötu).
SÍMAR: A@ee—«»•«.
4900: Afgreiðsla, auglýsingar,
4901: Ritstjórn (inrSenHar fróttlr),
®Ö2: RTtstTóri.
4903: Vilhj. S.VilhjálmsBon(helma)
4904: F. R. Valdemarsson (hefma|
4905: AlpÝðuprentsmiðjan.
4900.; AfgrefðsÍa.
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
liýðræisgrínmnni
svift anhðldinu.
SÍÐAN síðustu kosningar'
fóru fram, hafa íhalds-
blöðin skrifað ákaflega margar
greinar, sem sérstaklega munu
haía verið ætláðar sveitafólk-
inu, um þá hættu, sem þjóðinni
stafaði af sambandi Framsókn-
arflokksins við kommúnista. —
Hafa þau fullyrt að ýmsir af
þingmönnum Framsóknar séu
kosnir með atkvæðum kom-
múnista, og eigi þingsetu sína
atkvæðum þeirra að þakka.
Þetta samband framsóknar
við fjendur iýðræðisins hefir að
dómi íhaldsblaðanna beinlínis
verið sönnun þess, að Fram-
sóknarflokkurinn sæti á svikráð
um við lýðræðið og að í raun
og veru vséri Sjálfstæðisflokk-
urinn hinn- eini og sanni- lýð-
ræðisflokkur í landinu.
Fullyrðingar íhaldsblaðanna
um ást sína á lýðræðinu hefir
að vísu verið erfitt að taka al-
varlega, þegar þess er gætt, —
hversu mjög íhaldsblöðin sjálf
hafa tileinkað sér hugsunarhátt
og starfsaðferðir nazismans upp
á síðkastið og gert gælur við
oíbeldisstefnurnar úti í heimi.
Það hefir oftar en einu sinni
komið fyrir, að íhaldið hefir
boðað þjóðinni „óvenjulega at-
burði“ og haft í hótunum um
að' Sjálfstæðismenn myndu
grípa til örþrifaráða, ef þeir
flokkar, sem nú hafa þingræðis-
iegan meirihluta, slepptu ekki
völdunum í hendur íhaldsins.
En þrátt fyrir þetta hefir það
verið almenn skoðun að meiri
hluti Sjálfstæðisflokksins væri
lýðræðissinnaður og vildi stuðla
að rólegri og friðsamlegri þró-
im í þjóðfélaginu. Þrátt fyrir
það þó Sjálfstæðisflokkurinn
hafi látið yfirlýsta nazista vera
1 framboði fyrir flokkinn, teflt
þeim fram á mannfundum sem
ræðumönnum og gefið þeim ó-
takmarkaðan aðgang að blöðum
sínum, til þess a,ð túlka of-
stækiskenningar sínar, þá hafa
þó margir látið blekkjast af yf-
irlýsingum íhaldsblaðanna um
einlægt fylgi íhaldsins við hug-
sjónir lýðræðisins og af skrifum
þeirra um hina þjóðhættulegu
starfsemi kommúnista, sem að
þeirra dómi miðaði að því að
afnema lýðræðið.
Allsherjaratkvæðagreiðslan í
Dagsbrún sanhaði það hinsveg-
ar svo greinilega, að ekki verður
lengur um það deilt, að naz-
istarnir í íhaldsflokknum eru
þar alls ráðandi sem stendur.
Héðan af þýðir íhaldinu ekk-
ert að skreyta sig með fjöðrum
lýðræðisins. Það hefir gert op-
inbert bandalag við „erindreka
Stalins", „landráðamennina“,
sem það sjálft kallar svo, menn
— sem vitað er um að sitja á
svikráðum við lýðræðið og
bíða eftir fyrsta tækifæri til
þess að kollvarpi því og koma
á einræði, menn, sem nýlega
hafa orðið uppvísir að því, að
ÞEIRRI blindu, ábyrgð-
arlausu baráttu, sem
kommúnistar hafa nú, án
nokkurs skýnsamlegs tillits
til hins alvarlega ástands í
T.eiminum, hafið innan verka
lýðshreyfingarinnar hér á
landi til þess að nota sér
sem bezt svik Héðins Valdi-
marssonar við Alþýðu-
flokkinn hinum nýja grímu-
klædda kommúnistaflokki
til framdráttar, þykir Al-
þýðublaðinu rétt, að birta
eftirfarandi aðvörunarorð
eftir Martin Tranmæl, hinn
þekkta og stefnufasta for-
vígismann jafnaðarstefnunn-
ar í Noregi.
Þau eru tekin upp úr „Ar-
beiderbladet“ í Oslo frá 29.
október þ. á. og sýna í ljósi
nokkurra örlagaríkustu stað-
reyndanna úr sögu verkalýðs-
hreyfingarinnar á undanförnum
árum, hvaða afleiðingar klofn-
ingsstarfsemi kommúnista hefir
haft fyrir verkalýðinn alls
staðar þar, sem þeir hafa mátt
sín nokkurs.
En þessi ummæli hins viður-
kennda norska Alþýðuflokks-
foringja sýna einnig í einkar
skýru ljósi heiðarleik Héðins
Valdimarssonar, sem fram á
síðustu stundu reyndi að véla
gamla samherja sína í Alþýðu-
flokknum yfir í herbúðir kom-
múnista undir því yfirskyni, að
makk hans við þá hefði það
markmið að stöfna hér „sósíal-
istískan lýðræðisflokk á sama
grundvelli og norski Alþýðu-
flokkurinn11!!
Geta lesendurnir, eftir að
þeir hafa lesið álit Tranmæls
á starfsemi kommúnista, séð
hve mikið mark er takandi á
orðum Héðins Valdimarsson-
ar.
Ummæli Tranmæls.
—o—
„Klofning verður ekki aðeins
til þess að veikja verkalýðs-
hreyfinguna. Hún hefir einnig
margskonar önnur áhrif, sem
eru ákaflega hættuleg. í kjölfar
hennar fara óhjákvæmilega
vilja safna vopnabirgðum í
landinu og koma á víðtækri
njósnarstarfsemi um andstæð-
ingana eftir rússneskri fyrir-
mynd.
Þessum mönnum vill íhaldið
gefa yfirráðin yfir íslenzku al-
þýðusamtökunum, það vill
nota þá til þess að brjóta niður
lýðræðisöflin í landinu til þess
síðan að koma á nazistaeinræði.
Héðan af þýðir íhaldinu ekki
lengur að berja sér á brjóst og
gorta af umhyggju sinni fyrir
lýðræðinu. íslenzka þjóðin hef-
ir nú fengið að sjá hið sanna
innræti þeirrar klíku, sem
stjórnar Sjálfstæðisflokknum,
hún veit nú hvers er að vænta,
ef íhaldið nær völdum. Sem
betur fer má fyllilega treysta
því að mikill meirihluti þjóðar-
innar er fylgjandi lýðræðinu og
mun aldrei gefa sig undir ein-
ræðisstjórn, það er trygging
þess, að íhaldið muni aldrei ná
meirihluta né völdum á ís-
landi.
eilíf herbrögð, stælur og stefnu-
leysi. Kommúnistar hafa gert
kofninguna að hreinu og beinu
markmiði bæði í pólitísku og
skipulagslegu tilliti. Flokkur,
sem ekki hefir verið klofinn og
„hreinsaður“ er hrein og bein
hætta í þeirra augum! Þannig
var alþjóðasamband kommún-
ista ekki í rónni fýrr en það
var búið að kljúfa ítölsku
verkalýðshreyfinguna, fyrst í
tvo flokka og síðan í þrjá. Þá
fyrst var innbyrðis ófriðurinn
búinn að taka á sig þau form,
háður með öllum þeim spek-
úlasjónum og herbrögðum, sem
einkenna kommúnistahreyfing-
una. En þá leið heldur ekki
nema örstuttur tími þangað til
ítalska verkalýðshreyfingin lá
varnarlaus fyrir afturhaldinu
og fasismanum.
Sömu söguna er að segja
frá Þýzkalandi. Óháði jafnað-
armannaflokkurinn þar var í
3ann veginn að sameina þýzka
verkalýðinn aftur eftir hin
mörgu og hættulegu axarsköpt,
sem gerð höfðu verið í heims-
styrjöldinni. En kommúnistar
ögðu einmitt aðaláherzluna á
að kljúfa þennan flokk. Það
tókst líka á flokksþingi hans í
Halle haustið 1920. Sinovjev
var sjálfur kominn þangað til
þess að stjórna áhlaupi kom-
múnistanna. Eftir þá hetjudáð
var þýzka verkalýðshreyfingin
í stöðugri hnignun. Öll slagorð
og herbrögð þýzku kommúnist-
anna voru ein óslitin keðja af
kjaftæði og skilningsleysi á á-
standinu. Og afleiðingarnar létu
ekki á sér standa. Þegar búið
var að kljúfa og lama verka-
lýðshreyfinguna nógu mikið, og
hún hafði tapað því trausti með
al þjóðarinnar, sem er svo
þýðingarmikið, létu afturhaldið
og nazisminn til skarar skríða
hagræddu sér síðan þannig í
valdasessinum eins og þau
helzt óskuðu.
Verkalýðshreyfingin hér í
Noregi varð fyrir svipaðri 1-
hlutun frá ■ alþjóðasambandi
kommúnista, ekki aðeins flokk-
urinn, heldur og verkalýðsfé-
lögin. En hún tók þannig á móti
— og það undir eins — að allri
samvinnu var slitið við alþjóða-
samband kommúnisía. Okkur
tókst þess vegna að mestu leyti
að varðveita einingu verka-
lýðshreyfingarinnar og ■ sam-
hengið í þróun hennar. Og það
var það, serxi bjargaði okkur.
Hvernig (hefði ástandið verið
hjá okkur í dag, ef kommúnist-
ar hefðu náð hér álíka áhrifum
og þeir náðu á sínum tíma á
ítalíu og Þýzkalandi? Það get-
ur víst hver og einn gert sér 1
hugarlund.
Það er margt búið að gerast
á síðustu árum. En spekúlasjón-
unum og herbrögðunum með
öllu því moldviðri, sem óhjá-
kvæmilega fylgir þeim, er enn
haldið áfram. Þegar búið var að
kljúfa verkalýðinn nógu mik-
ið, átti að skapa samfylkingu!
Það átti með öðrum orðum að
staðfesta klofninguna. Það var
engin lausn möguleg 'önnur en
skipulagsleg sameining. Og
skilyrðið fyrir henni er full-
komin einlægni og samábyrgð.
Martin Tranmæl.
En sameining var ósamrýman-
leg bardagaaðferðum kommún-
ista. Og nú hefir samfylkingar-
slagorðið verið gefið út í nýrri
og aukinni útgáfu.
Nú er það þjóðfylking, sem
krafizt er. Jafnaðarmannaflokk-
arnir hafa ekki í öllum tilfell-
urn vísað hugmyndinni um
þjóðfylkingu á bug. Það getur
skapast slíkt ástand, að þessi
hugmynd væri þess virði að
hún væri rædd og meira að
segja reynd. Það hefir líka ver-
ið gert á Frakklandi. En kom-
múnistar hafa einnig þar hald-
ið herbrögðum sínum og spek-
úlasjónum, flokki sínum til
framdráttar, áfram eftir Isem
áður. Þeir vilja sjálfir ekki taka
neinn þátt í ábyrgðinni á stjórn
landsins. En þeir hafa alltaf
viljað ota jafnaðarmönnum
fram til þess að koma ábyrgð-
inni á þá. Það hefir oft verið
allt annað en létt hlutverk,
sem jafnaðarmenn hafa orðið að
leysa. Kommúnistar héldu á-
fram refskák sinni og reyndu
að færa sér erfiðleika þjóðfylk-
ingarstjórnarinnar í nyt, flokki
sínum til framdráttar. Slík
framkoma getur ekki haft ann-
að en upplausn og ósigur verka-
lýðshreyfingarinnar í för með
sér. Jafnaðarmenn eru þó þrátt
fyrir þessa ömurlegu reynslu,
reiðubúnir til að gera sitt til
þess að halda þjóðfylkingunni
við líði. Tímarnir eru of alvar-
legir til þess að láta aukaatriði
ganga fyrir aðalatriðum. En nú
segir sósíalradíkali flokkurinn
nei, sumpart af pólitískum á-
stæðum, en sumpart líka af
réttlátri reiði yfir bardagaað-
ferðum kommúnista. Daladier
hefir haft kápuna á báðum öxl-
um. Sennilega vill hann þess
vegna einnig reyna að tryggja
sér stuðning frá flokkunum
hægra megin við sig. En með
framkomu sinni hafa kommún-
istar líka gert hægra arminum
í sósíalradíkala flokknum ákaf-
lega auðvelt að kljúfa þjóðfylk-
inguna á flokksþinginu 1 Mar-
seille.
Og hverjar verða svo afleið-
ingarnar? Ennþá sterkari byr
í seglin fyrir afturhaldið og fas-
ismann.
Þannig hefir það farið alls-
staðar í Evrópu, þar sem kom-
múnistar hafa haft bolmagn til
þess að láta yfirleitt nokkuð til
sín taka.“
Haðnr toartar nndan
kommðnista stimpl-
innrn.
Þormóður ögmunds-
SON cand. jur. hefir sent
mér athugasemd út af ummæl-
um mínum um hann í sambandi
við allsherjaratkvæðagreiðsluna
í Dagsbrún.
J þessari athugasemd sfegir
hann, að það sé með öllu til-
hæfulaust, að hann sé komm-
únisti, að hann hafi aldrei ver-
ið í neinum stjórnmálaflokki og
að hann telji sig ekki enn til
neins flokks. Þá segist hann
aldrei hafa talað við Þorstein
Pétursson, og geti því ekki ver-
ið kunningi hans, að hann hafi
ekki skuldað allt árið 1937 auk
gjaldsins 1938 og að Erlendur
Vilhjálmsson hafi aðstoðað sig
við að fá að neyta kosningarétt-
ar síns.
í iatbu|gasiemtíinni erlu mokkuv
illyrði, siem Þ. Ö. gat alveg spat-
að sér.
Ot af athuga e r.tí þessari hefi
ég þiettai að segja.
Mig viarðar það er.jgu/ þó a(ð
lögfræðingui'inn „tielji“ sig efeki
á yfinborðinu eða hafi „talið“ sig
til nieins stjómmálaflokfes. Ég
vei't það, að á hverjum funtíi
siem han,n befir mætt í Dajgsibrún
á und'anföniíum áruim hiefir hann
grieitt atkv. ineð komimúnisituim,
entía oft komið á funtí.ina í Tiópi
þieirra og verið talinn til Tlags-
brúnarliðsins svokallaða. Hins
viegar getur verið, að Þormóður
Ögtnundsson *sé ekki lengur kom- '
múnisti — og mér er kumnugt
um, að h'onum er umhugað um
að hann sé ekki glitinn vera þ,að.
Og óska ég honuim ,til hamingju
af því tiliefni. Ég veit, að Þ'Or-
stein.i Pétuirssyni vaá, eins og
mér, kunniuigt um afstöðu Þ. Ö.
á Dagsbrúnarfuindum — og því
kunnugur honum. Hitt skiftir
engu máli, þó að það sé ef
til vill rétt, að þeir hafi aldrei
mælst við. Það sem skiftir máli
er þietta: Þormóður ögmundsson
var ekki rekinn úr félaginu eins
og þieir Alþýðuflokksmienn, sem
ekki voru verkamienn og skulrl-
uðiu gjaltí sitt til .félagsins fyrir
yfirstantíandi ár 15.' okt. „s. 1.
Hann skuldaði þó ekki aðeins
1938, hieldur og fyrir 1937 „hálft“,
siegir Þ. Ö. sjálfur. Hann fékk
þó að gheiða atkvæði með því að
grieiða 1937, en 1938 þurfti hann
ekki ajð' hoiga., Hiö rétta var,
hiefði hann verið látinn sæta
sömu lögum og þieiir Alþýðiu-
flokks'mienn, sem s.triikaðir voru
út, að strika hann tafarlaust út
úr félaginu. Það var ekki gert
og ég hield því fram, að það hafi
laðieins ekki verið giert vegna þess,
að Þofsteini Pétur&syni var kunn-
!U|g,t urn, að þarna var miaður,
siem hafði fylgt kommúnistum.
Erlendur Vilhjálmsson vísiaði Þor-
móði aðieins til ráðsimanins féiags-
ins og yfirfcjöTstjórnar, og þegar
hann sá, að hann átti áð fá að
kjósa þrátt fyrir það, þó að þaö
ætti að vera b'úið að strifca hann
út úr félaginiu, spurði hann Héð-
inn Valdimarssion hverju það
sœtti, en H. V. svaraði, að þieir
myndu ekki hafa vitaö, að Þ. Ö.
væri ekfci verkamaður. — En eins
og kunnugt ter, voru jafnvel
vierkaimenn strikaðir út af þess-
lum söktom.
Það skal tekið fram, að Mér
er ekki um nieina árás á hend-
!ttr Þ. Ö. að ræða. Þáð var ekki
nerna sjálfsagt fyrir hann að
neyta atkvæðisréttar síns. Stjórn-
máiaskoðianir hains koma mér
ekki við, en það siem ég sýndi
með 'dæminto um lögfræðinginn
var það;, að Þorsteinn Pétursíson
hafði misibeitt valdi síniu, strikað
út Alþýðuflokksmenn', en látið
fiísli Kristjánsson.
Minningarorð.
Gísli Kristjánsson.
Gísli kristjánsson,
Laugavegi 43, er borinn
til grafar í dag. Hann er fæddur
28. ágúst 1867, og var því 71
árs, er hann dó, hinn 5. þessa
mánaöar.
Gísli heitinn var ættaður úr
Görðum hér við Reykjavík,
sonur Kristjáns útvegsbónda
þar. En hann missti foreldra
sína kornungur, og varð þá að
yfirgefa átthaga sína til þess
að sjá sér fa.rborða. Var líf
hans æ síðan slitlaust starf á
sjó og landi, og var honum
fjarri skapi að hlífa sér eða
draga sig í hlé, jafnvel þá er
aldurinn færðist yfir hann.
Lífskjör þeirrar kynslóðar,
sem Gísli heitinn ólst upp með,
voru ólík þeim, sem nú tíðkast.
Lífsþægindin voru minni,
brautirnar óruddari og minna
fengist um örlög einstaklings-
ins og kjör en nú. Það átti ekki
fyrir honum að liggja að njóta
skólamentunar. og varð lífið
sjálft'*' og starfið því hans eini
skóli svo sem margra annara,
er vinna hin almennu þjóð-
nytjastörf í landinu.
Gísli heitinn var stórbrotinn
1 lund og tilfinninganæmur. —
Hann var góður félagi og raun-
góður vinum sínum og í við-
skiftum sínum við aðra menn
mátti hann ekki vamm sitt vita
í neinu.
•Það þykir alment ekki stór-
tíðindum sæta, þó aldraður
sjómaður hnigi í valinn. En við
minnumst þeirra, sem við eig-
um mikið að þakka, og hverj-
um á íslenzk þjóð að færa
þakkir, ef ekki þeim, sem frá
blautu barnsbeini til hárrar elli
— hafa borið raunverulega
þyngstu byrðarnar í þjóðfélag-
inu, staðið þar og starfað, sem
mest hefir verið áveðurs og
aldrei leitað hlés eða hvíldar
fyr en að banabeðnum? Einn
þessara manna var Gísli Kristj-
ánsson, og því er hans minnst
og honum þakkað.
aðra standa á féliaigaskrá, sem
átti að neka, ef sietttoim negluim
hefði verið framfyigt.
V. S. V.
Laitkur
Hvítkál. i j
Gulrætur.
Gulrófur.
Kartöflur.
Sent um allan bæinn.
BBEKKA
Ásvallagötu 1, sími 1678, Berg-
staðastræti 33, sími 3148, og
Njálsgötu 40.