Alþýðublaðið - 05.08.1939, Blaðsíða 3

LArGARDAGINN 5. Afi. 1939
ALÞYÐUBLAÐIÐ
♦-------------------------•
ALÞÝÐUBLAÐIÐ
RITSHrÓRI:
F. R. VALDEMARSSON.
í fjarveru hans:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÚSINU
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
£902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálms (heima).
4905: Alþýðuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021: Stefán Pétursson (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
♦-------------------------♦
Sjúkratrygging-
arnar.
"0 YRIR skömmu birtist hér í
blaðinu tilkynning frá
Tiyggingarstofnun ríkisins um
fiutninga á milli sjúkrasamiaga.
Reglur þessar eru talsvert eftir-
tektarvert skref í þróun sjúkra-
trygginganna íslenzku og skulu
því gerðar að nokkru umtalsefni
um leið og því er beint til með-
lima sjúkrasamlaganna að kynna
sér efni þeirra sem bezt.
Forsaga þessa máls er sú, að
íyrsti fulltruafundur sjúkrasam-
laganna, sem haldinn var á Ak-
ureyri, samþykkti áskorun til
Tryggingarstofnunarinnar um að
undirbúa það skipulag, að hver
tryggður samlagsmaður sé ávallt
'jafntryggður, hvar á landinu sem
er, þar sem sjúkrasamlag starfar.
Á þinginu 1937 var síðan sett á-
kvæði í lögin um alþyðutrygg-
ingar, sem heimilar samlögunum
að gera samninga innbyrðis um
að meðlimir þeirra njóti fullra
meðlimsréttinda, þegar þeir
dvelja á samlagssvæði annars
samlags.
Tryggingarstofnun ríkisins hef-
ir síðan undirbúið flutningaregl-
urnar.ogvoru þær einróma sam-
þykktar af 2. fulltrúafundi sjúkra
samlaganna, sem haldinn var hér
í Reykjavík í sumar og staöfest-
ar af Tryggingarráði skömmu
síðar.
Reglurnar hafa inni að halda
tvenns konar ákvæði: í fyrsta
lagi hvað snertir þá, sem flytja
búferlum, í öðru lagi hvað við-
vikur þeim, sem dvelja um stund
arsakir á samlagssvæði annars
sjúkrasamlags, í atvinnuleit, i
beimsókn eða á ferðalagi.
Þeir sem flytja búferlum á ann
að samlagssvæði skulu snúa sér
til samlags síns og fá hjá því
flutningavottorð. Vottorðinu frani-
visa þeir svo hjá samlaginu á
þeim stað, er þeir flytja til og
öðlast þá full réttindi strax án
biðtíma eða læknisskoðunar.
Þess má og geta, að sams konar
flutningareglum hefir verið kom-
ið á milli Danmerkur og íslands,
þannig að þeir íslend-
lingar, sem flytja búferlum
tíl Danmörku geta án biðtíma
og læknisskoðunar, orðið með-
fímir dönsku samlaganna, þegar
þeir framvísa flutningsvottorðinu.
En það, sem fyrst og fremst
ier nýtt i flutningareglunum eru
ákvæðin um dvöl um stundar-
sakir á samlagssvæði annars sam
lags. Með þeim eru í raun og
veru uppfylltar þær óskir, að
hver samlagsmaður sé jafntrygð-
ur hvar sem er á landinu, ef
sjúkrasamlag er þar starfandi.
Þeir sem dvelja utan síns sam-
lagssvæðis og þurfa á læknis-
hjálp eða sjúkrahússvist að
halda, geta framvegis snúið sér
til sjúkrasamlagsins á staðnum
og fengið hjá því tilvísun til
læknis eða sjúkrahúss. Vitanlega
þuria þeir að ítanda í skilum
með iðgjaldagreiðslu til samlags
síns.
Þessi ákvæði ættu að geta orð-
ið til mikils hagræðis fyrir með-
limi sjúkrasamlaganna, sérstak-
lega þá tíma ársins, þégar margir
þeirra fara til annarra lands-
hluta í atvinnuleit, t. d. um
vetrarvertíðina eða síldveiðitím-
ann. Er því ekki að efa, að þess-
um nýju ákvæÖum um flutninga
á milli samlaganna verður vel
tekið af öllum meðlimum þeirra.
Sjúkiasamlögin hafa nú starfað
á þriðja ár. 1 fyrstu áttu þau 6-
heitanlega mjög í vök áð verjast;
ekki síz't vegna vantandi skiln-
ings almennings á gagnsemi og
nauðsyn þeirra og andstöðu og
undirróðurs þeirra stjórnmála-
flokka, sem þá voru í stjórnar-
andstöðu. En þetta hefir allt
mjög breytzt. Meginþorri alls al-
mennings hefir nú sannfærzt um
gagnsemi sjúkrasamlaganna, og
þeir munu teljandi af meðlimum
þeirra, sem óska aö starfsemi
þeirra hætti, þótt þeir hins vegar
séu margir, sem myndu kjósa
hana fullkomnari og betri, en að
því mun ótrauðlega stefnt. Af
hálfu Sjálfstæðisflokksins, sem í
fyrstu tók í sama streng gagn-
vart samlögunumtqg konunúnistar
virðist hafa orðið algerð stefnu-
breyting, a. nr. k. er þaöan ekki
framar urn skipulagða andstöðu
að ræða, og samvinna í stjórn-
um sjúkrasamlaganna af þeirra
hálfu hefir yfirleitt verið hin
bezta og flokkspólitík lítiö konr-
izt að í starfi sjúkrasamlaganna.
Kommúnistar hafa að vísu hvað
eftir annað hafið lyga- og blekk-
inga áróður í b'.aðsnepli sínum
til þess að afflytja sjúkrasamlög-
in og alþýðutryggingarnar yfir-
leitt, en jafnvel þeir þora ekki að
sýna sitt rétta innræti gagnvart
tryggingunum, vegna hinna vax-
andi vinsælda þeirra, og hafa því
í öðru orðinu þótzt fullir af vin-
sernd og umhyggju í þeirra garð.
Því skal ekki neitað, að sjúkra-
samlögin eiga enn við mikla erf-
iðleika að etja, sökum hins erfiða
fjárhags þeirra. Munu innan
skamms verða gerðar ýmsar ráð-
stafanir til þess, að koma sam-
lögunum á tryggari fjárhagsleg-
an grundvöll. Reynir þá á vel-
vilja þings og stjórnarvalda
gagnvart samlögunum, og er þess
að vænta, að þessir aðilar bregð-
ist vel við. ,
Gagnsemi sjúkrasamlaganna er
nú svo óumdeild, að þess má
vænta, áð áhrifamenn þjóðarinn-
ar vilji fallast á allar sanngjarn-
ar kröfur, sem miða að því að
tryggja framtíð þeirra.
Sæsvala
hefir nýlega fundizt við Vest-
mannaeyjar. Fréttaritari útvarps-
ins á staðnum skýrir þannig frá
atburðum: Veiðimenn í Elliðaey
fundu nýlega litla stesvölu og
heimkynni hennar þar. Verpir
hún í urðum og hraunhólum þar
og sennilega víðar hér í sams
konar umhverfi. Fugl þessi sést
aldnei að degfi tíl, og er þetta í
fyrsta sinn, svo vitað sé, að fugl
þessi finnist lifandi og heim-
kynni hans á landi — en lengi
hefir verið grunur um, að hann
ætti hér heimkynni og fuglafræð-
ingar erlendir og innlendir hafa
lengi leitað hans án árangurs.
Þrjár gamlar heimildir voru fyr-
ir hendi um tilveru fuglsins hér
en allar vafasamar. Eitt egg
fannst að þessu sinni, og er það
26 sinnum 21 millimetri, en marg-
ir fuglar veiddust. Fuglinn er 15
cm. langur. Þorsteinn Einarsson
kennari við Gagnfræðaskólann
hér var með veiðimönnum og
kom með 8 fugla tíl rannsókn-
ar. F.O.
! Útbreiðið Alþýðublaðið!
Vikulaun fyrir 1 kíló af kjðti!
--- • ♦
Félklð verður að selja húsyögn sin
til þess að geta fengið sér matarbita.
----»■—.
Astandið á Spðní
eftir signr Fiancos.
■j^TÝLEGA HEPPNAÐIST
* ™ spanskri stúlku að flýja
yfir landamærin til Frakklands.
Eftirfarandi grein er viðtal
hennar við frú Carmen Bud-
Lindholm, sem er fulltrúi
sænsku -nefndarinnar til hjálp-
ar spönskum flóttamönnum á
Frakklandi.
— Ég komst með fölsku vega-
bréfi frá heimili mínu til Figue-
ras. Hafi maður ekkert vega-
bréf', þá fær maður nefnilega
ekki farmiða með járnbrautar-
lestum. Tvær konur, sem ég
þekkti eklci, staðfestu það, að
ég væri frá Barcelona. Og ég,
sem aldrei hefi komið til Barce-
lona. Já, stundum hittir maður
almennilegt fólk. Nú höldum
við meira saman en áður og við
heilsum meira að segja með fás-
istakveðjunni: Arriba . . .
Hún réttir hæðnislega upp
handlegginn.
Þannig heilsum við öll nú
orðið, og sá, sem gerir það ekki,
fer beina leið í fangelsi.
Það er hin 18 ára gamla- Do-
lores, sem stendur fyrir framan
mig, sólbrennd og soltin og seg-
ir mér frá því, að hún sé nýkom-
in frá Spáni yfir Pyreneafjöll.
— Ég fór fótgangandi frá
Figueras ásamt tveim konum;
önnur þeirra hafði tekið barn
sitt með sér á flótta. Þegar við
komum upp í fjöllin, villtumst
við, það dimmdi og varð mjög
kalt. Við áttum ekki nema eina
kápu allar. Þegar morgunninn
kom, urðum við að fara ofan í
dalinn og spyrja til vegar, og
svo urðum við að klifra upp
aftur.
— Ég kemst ekki lengra,
sagði önnur konan, sem með
mér var, og settist niður. Við
vissum ekki — hvað til bragðs
skyldi taka, og biðum stundar-
korn.
Allt í einu komu tveir menn
og miðuðu á okkur skammbyss-
unni: — Hvað eruð þið að gera
hér? spurðu þeir. Ég svaraði:
Viljið þið gera svo vel og vísa
okkur veg til Frakklands. Það
er heimskulegt að tala svona,
þegar miðað er á mann tveim
skammbyssum, — en mér
datt ekkert annað í hug. En þá
sagði annar maðurinn glottandi:
— Þið eruð í Frakklandi.
Og svo skiptu þeir sér ekki
af okkur meira. Þetta voru tveir
franskir hermenn, og þeir
höfðu hjartað á réttum stað. —
Hugsið ykkur bara, ef þeir
hefðu nú sent okkur aftur til
Spánar. Þá hefðum við lent í
fangabúðum.
Viknkanplö fyrir kilé
af kjðti.
Og hvernig er nú stjórnarfar
Franco’s?
— í Barcelona er hægt að fá
hálft pund af svörtu brauði á
dag, en enginn hefir peninga til
þess að kaupa fyrir. Og það er
hægt að fá kartöflur. Yfirvöldin
sögðu móður jrtínni, að hún
mætti kaupa 35 kíló af kartöfl-
um. En hún átti ekki nóga pen-
inga fyrir kartöflunum. Við
keyptum 10 kíló, og þegar ég
setiij'r Spánverja sundurskotin
— og þulurinn segir, að hinir
„rauðu“ hafi eyðilagt þau. —
Fólkið brosir í myrkrinu. Því að
hver maður veit, að það voru
fasistarnir, sem köstuðu sprengj-
unum.
Bárið er rakað af „raað-
um“ stúlkum.
Giano greifi, tengdasonur og utanríkismálaráðherra Mussolinis,
lætur ekki hörmungar spönsku þjóðarinnar á sig fá. Hér sést
hann á svölum stjórnarbyggingarinnar í Barcelona, þegar hann
heimsótti skjólstæðinga sína á Spáni fyrir hálfum mánuði.
12 duros (um tvær krónur). Það
var allt og sumt, sem við átt-
um.
Augu Dolores fyllast tárum:
— Mamma er orðin eins og
beinagrind, segir hún, og litlu
systkinin mín svelta í hel. Og
láttu þér ekki detta í hug, að á-
standið sé betra hjá öðrum fjöl-
skyldum. Franco gaf út tilskip-
un um það, að peningar stjórn-
arinnar væru ekki gjaldgengir,
og að við yrðum að láta af hendi
það, sem við ættum. Yfirvöldin
gáfu okkur kvittun fyrir því, að
við hefðum látið af hendi alla
peninga okkar. Fólkið er bláfá-
tækt. Menn selja húsgögn sín til
þess að geta keypt ofurlítið af
svörtu brauði fyrir peningana.
Hún hlær beizkum hlátri:
— Jafnvel þeir, sem hafa
fasta stöðu, fá engin laun. Vin-
stúlka min, sem vinnur í sæl-
gætisverksmiðju, fær 8 peseta á
viku (um 3 krónur). En svo að
það líti út sem það sé meira,
þá tekur hún, við laununum
hálfsmánaðarlega. Eitt kíló af
kjöti er dýrara en vikulaunin
hennar nema — það kostar 12
peseta.
Borgirnar, sem peir skutn
á, eyéilagéar af peim
ranðu!
verða þau aftur að syngja fas-
istasönginn með uppréttum
armi og ganga í takt út á götu.
Ennþá hefir ekkert barn getað
fitnað á þessu,
— En leikhúsin og skemmt-
analífið?
— Maður getur farið í kvik-
myndahús, ef maður vill. Þar
fær maður að sjá menningar-
— En, heldur Dolores áfram
hæðnislega — það er reynt að
byggja upp aftur. Til dæmis
kirkjurnar. Og þar verðum við
ÖIl að hjálpa til. Maður fær boð.
Á morgun eða hinn daginn verð-
ur maður að koma — og bera
grjót.
— Og réttarfarið?
— Réttarfarið? Jú, menn eru
barðir, það er orðið daglegt
brauð. Og menn eru kærðir. —
Útvarpið tekur á móti kærun-
um og útbásúnerar þær. Dag-
lega eru menn dæmdir í 30 til
40 ára fangelsi, það er ekki
verið að skera það við neglur
sér. Og margar konur eru skotn-
i ar, Fasistarnir hafa sérstaklega
horn í síðu kvennanna, Ef það
kemst upp, að ung stúlka hefir
verið „rauð,“ þá er rakað af
henni hárið.
Á götuhornunum eru Márarn-
ir, hermenn Franco’s, frá Mar-
okkó, og selja matvörur, sem
þeir hafa stolið, Alls staðar eru
Márarnir á ferli. Við erum orðin
þe;.m vön. í smáborgunum er
lífið kvalræði. Við höíum lesið
í blöðunum, að í Þýzkalandi
treysti enginn öðrum — og ég
get bara sagt það, að það er
eins á Spáni. Menn læðast á-
fram og hvíslast á. Þetta ástand
er hræðilegt. Ég hélt aldrei, að
þetta gæti komið fyrir á Spáni.
Dolores lítur á fjallgarðinn,
sem skilur Frakkland og Spán.
— Hinum megin við þessi
fjöll eru mamma og systkini
mín. Ég get ekki skilið þau þar
eftir. Ég verð að sækja þau.
Þetta hefir nú Dolores í
hyggju — og maður þorir ekki
að hreyfa mótmælum við þessa
hugprúðu stúlku. Því að eru
það ekki hinir hugprúðu, sem
lyfta heiminum fram á veg?
Fram heflr nnnlð meistara-
keppnlna ellefa sianum.
Viðtal við Jón Hagnússon forra. félagsins.
------4.----
F
991
Aðeins smábörn og sjúklingar
fá mjólk. Það er alveg eins og
meðan stríðið stóð yfir.
Það eru til matstofur fyrir
fátæk börn. En börnin koma
þaðan svangari en þau fóru. —
Áður en þau fá nokkuð að borða,
verða þau að syngja fasista-
sönginn: — Cara al sol, con la
camisa nueva ....... Og svo
verða þau að lesa bænir. Því
næst fá þau vatnsgraut og svart
fór að heiman, áttum við aðeins j brauð með tómat. Að því loknu
YRSTA sigur sinn
vann Knattspyrnufé-
lagið Fram í fyrsta opinbera
kappleiknum, sem háður hef-
ir verið hér á landi, en það
var 17. júní 1911.“
Þetta sagði Jón Magnúss. form.
Fram, þegar Alþýðublaðið átti
viðtal við hann um starfsemi fé-
lagsins og sigra á liðnum árum.
— Hvað hefir Fram þá oft
unnið meistarakeppnina?
„Við skulum sjá“, segir.Jón, og
fer að telja Framskildina á
rneistarabikarnum, sem þeir unnu
nú, „fyrst var það 1913 og síð-
an óslitið tii 1918. Aftur sigrum
við 1921, svo 1922, 1923, 1925 og
núna, en sá skjöldur er ekki
kominn enn á bikarinn.
Alls höfum við því unniÖ meist
arakeppnina eliefu sinnum, og er
það meira en nokkuð annað fé-
lag getur sagt. Næst okkur kemst
K. R. 9 sinnum, þá Valur 6 sinn-
um og loks Víkingur tvisvar.
— Hefir Fram sýslað við
fleira en knattspyrnu?
„Jú, jú“, segir hinn gamli Fram
ari Arreboe Clausen, þegar hann
heyrir þessa spurningu.
„Frá árinu 1912,“ heldur hann
áfram, „stunduðum við alls kon-
ar frjálsar íþróttir af miklu kappi
og gerðum það í mörg ár. En
nú eru allir strákarnir, sem þá
voru, orðnir prestar, læknar og
hver veit hvað.“
■— Hefir Frarn oft haft erlend-
an þjálfara?
„Það hefir nú verið frekar lítið
um þá hjá okkur, og fengum við
þann fyrsta í fyrra, þá dansk-
an þjálfara að nafni Peder Ped-
ersen, og eins og þú veist, þá
fen,gum við okkar ágæta þýzka
þjálfara Hermann Lindemann nú
í apríl s. I., og fór hann einnig
með okkur til Danmerkur — Á
Lindemann miklar þakkir skildar
fyrir allt hans óeigingjarna starf
fyrir okkur í Fram, og það er
eftirtektarvert, að þegar
hann kemur hin,gað i vor, þá er-
um við þeir fjórðu í Reykjavík-
urkeppninni, en nú þegar hann
kveður okkur, þá kveður hann
okkur sem lslandsmeistara“.
— Þakkið þið honum þá sig-
urinn . núna?
„Já, fyrst og fremst honum,
Frh. á 4. síðu,