Tíminn - 28.04.1917, Blaðsíða 3

T í MI N N
27
una stundum í þeim efnum sjá
sér eins góðan leik á borði og
þarna var um að ræða.
. Annars eru líkur til þess að ein-
hverjir séu meira »smart« en Iir.
Garðar Gíslason, ef það er satt
sem sagan segir, að honum liafi
verið att út í þessa ritdeilu af
keppinautunum, þeir sérstaklega
getað unnað honum afleiðinganna
af hlutskiftinu.
Margt er það enn þá í grein-
inni, sem vakið getur ýmislegar
verzlunarhugleiðingar og visast að
það geri það á sínum tíma, en úr
því að það gelur ekki, rúmsins
vegna, orðið að þessu sinni, lang-
ar mig til að klykkja út með því,
að gera hr. Garðari Gíslasyni það
tilboð, úr því að það leynir sér
ekki, að við höfum báðir áhuga á
islenzkum verzlunarumbótum, að
þá gefum við í sameiningu út
þessar ritsmíðar okkar um verzl-
unina og sendum þær ókeypis inn á
hvert einasta heimili í landinu. En
að sjálfsögðu þó eigi fyr en við
höfum »talað út« hvor um sig.
Eg var rétt búinn að gleyma
þvil
Útlendíngur einn hér í bænum
sem les og skilur íslenzku, sagði
við ritstjóra þessa blaðs er hann
hafði lesið grein hr. Garðars Gísla-
sonar í ísafold: »Sá fer illa með
Timanam!«
Vonandi er þetta ekki forspá
móðurmálsins!
Qræiður stórkaupmaður.
Garðar Gislason hefir nú nýverið
ráðist með brigzlum og illyrðum á
samvinnustefnúna. Grein hans er
bæði að efni og formi mjög léleg.
Höf. mun hún áreiðanlega skaða
drjúgum, bæði fjárhagslega og á
annan hátt. Aftur á móti getur
hún ekki annað en eflt samvinnu-
hreyfinguna. Fyrir Timann eru á-
rásir G. G. vafalaust á við nokkur
hundruð króna gjöf í reiðum pen-
ingum. Munum við eigendurnir
einhvern tíma láta G. G. njóta þess
stuðnings, hins eina sem þeginn
mundi frá hans hendi.
Þessi ritsmíð G. G. er mjög ein-
kennileg að því leyti, að i henni er
enginn Ijós punktur, ekkert nema
villukenningar og blekkingar. Frá
því sjónarmiði, og líka að því er
höf. sjálfan snertir, hefði hún vel
mátt falla i ævarandi gleymsku.
fó er alls ekki líklegt að svo fari,
heldur að greinin verði oft og
mörgum sinnum tekin til meðferð-
ar í blöðum og timaritum. Og það
er af því hún sýnir svo áþreifan-
lega fram á nauðsijn samvinnunnar.
Greinin er eins og skuggsjá, þar
sem glögglega sjást innviðir gall-
aðrar kaupmensku, ofsinn, ágirndin,
peningadýrkunin, fyrirlitningin á
fátæklingunum og umfram alt
hrœðsla við verulegar umbcetur, sem
miða til almennings heilla.
G. G. byrjar með því að gefast
upp á höfuð-vigvellinum. Með engu
orði reynir hann að hrekja það, að
samvinnufélögin hafi stórbœtt ís-
lenzka framleiðslu (kjöt, ull, smjör
o. fl.), og með því eflt almenna
velmegun. Ekki reynir hann heldur
að hrekja þá margsönnuðu stað-
reynd, að heilbrigð1) kaupfélög og
pöntunarfélög spara viðskiftamönn-
um sinum að jafnaði um 10°/o ár-
lega á smásöluverzluninni einni.
Engar likur, enn síður sannanir,
færir hann fram gegn þvi, að
samvinnumönnum muni gróði að
því að eiga sína eigin heildsölu
sjálfir. Meðan ofantöldum atriðum
er ósvarað, verða stóryrði G. G.
að eins máttlaust fálm.
En stórkaupmaðurinn er i einu
bæði reiður og hrœddur. Allur
»tónninn« í grein hans sannar hið
fyrra. En tilvitnanir hans í rit-
gerðir samvinnumanna hið síðara.
Hann tilfærir eftir »Tímariti kaup-
félaganna« orð, um það að sam-
vinnufélögin þurfi að hafa sum
blöðin á sinu bandi. Þetta á að vera
goðgá. Eh þar eiga kaupmenn þó
fyrirleikinn, því að þeir hafa lagt
auglýsinga-fjötra á flest blöðin. En
G. G. slendur bersýnilega stuggur
af þvi, að samvinnumenn hafi ráð
á sömu varnar- og sóknarvopnum
eins og kaupmenn. Vanþekkingu
sina opinberar höf., er hann stimpl-
ar það sem undirferli að auglýsa
með blaðagreinum. Ef G. G. vill
líta inn á lestrarsal Landsbóka-
safnsins, getur hann sannfærst um,
að eitt hið frægasta verzlunarhús
í London auglýsir þannig í West-
minster Gazette. Væri vel farið, ef
sumar »Júðabúðirnar« hefðu ekki
á sér meira undirferlisorð en það
verzlunarhús. En ástæðan er auð-
sæ: Hræðslan við auglýsingaúrræði
sem gæti átt við islenzka staðhætti
og komið samvinnunni að liði.
Þriðja tilvitnunin er um það, að
samvinnuinenn vilja hafa sérstak-
an skóla, til að menta starfsmenn
sína. Náttúrlega á það að vera
áfellisvert. Hvers vegna? Af því að
þá standa kaupfélögin eins vel að
vígi eins og kaupmenn, að þvi er
snertir sérmentun starfsmannanna.
Kaupmenn hafa nú i nokkur ár
haft sinn skóla, og til hans mik-
inn styrk úr landssjóði. Ekki álel-
ur G. G. það, en sýtir yfir þeim
litla styrk, sem samvinnufélögin
hafa fengið til námsskeiðs og fyrir-
lestraferða. Fjórða hræðslukastið
fær höf. sökum þess, að rök hafa
verið íeidd að þvi, að íslenzka
þjóðin verði að borga smásölu-
stéttinni töluvert á aðra miljón ár-
lega í óþarft milliliðagjald (sbr.
reynslu Kaupfélaga Eyfirðinga og
Þingeyinga), fram yfir það sem
verða mundi, ef sú starfsemi væri
rekin af samvinnufélögum. Að vísu
ann G. G. smákaupmönnunum
mikið (og þeir honum?), en þó fer
fyrst alvarlegur hrollur um hann
1) Viö pau eiga samvinnumenn i
daglegu tali, er peir tala um kaupfé-
lög, en ekki við meinagemlinga pá, sem
vissir heildsalar, skapa og viöhalda á
ævarandi skuldaklafa, að eins til að
auka viðskiftavellu sina — á ólöglegan
hátt pó. J. J.
við íimlu tilvitnunina: að sam-
vinnufélögin œttu að stofna til heild-
sölu i Rvík.
Maður getur skilið, að G. G. þyki
skörin færast upp í bekkinn. En
sumir aðrir heildsalar, sem eru vitr-
ari og eiga staðbetri vinsældum að
fagna, skilja að þessi hreyfing er
eðlileg. Þeim er óblandin ánægja
að fá heildsölu samvinnufélaganná
fyrir keppinaut, i stað sumra grunn-
færnu forhleypismannanna, sem
hafa aflað sléttinni vafasamrar
frægðar á síðustu árum. Þeir eru
líklegastir til að »gufa fyrst upp«.
Víkjum nú aftur að óttaefni G. G.
Það er nokkuð margþætt. Hann
veit að margir smákaupmenn og
smákaupfélög hafa skift við hann
á undanförnum árum, án þess að
vera bundin sérlega traustum vin-
semdarböndum. Jafnskjótt og sam-
vinnu-heildsalan er komin á, má
gera ráð fyrir að öll þau kaupfélög,
sem nokkurt mannsmót er að,
hyrfu þangað með alla sína verzlun.
Vera má að honum sé það og
kunnugt, að á undanförnum miss-
erum, og einkum í vetur, hefir
magnast fáþykkja með mörgum
smákaupmönnum i garð þeirra
stórsala sem harðleiknaslir þykja
vera. Ef þessir kaupmenn fara að
dæmi G. G., og lesa »Tímarit kaup-
félaganna« mjög vandlega, munu
þeir fræðast um, að samvinnu-
hcildsala Skota t. d. veitir hlulhöfum
(samvinnufélögum) fullan arð, en
utanfélagsmönnum hluta af ársarði.
Fyrir mjög marga smákaupmenn,
sem ekki eru fyrirfram bundnir
með skuldahlekkjum við »Gyðing-
dóminn«, mundi samvinnuheild-
salan koma eins og himinsend
blessun, bæði halda heildsöluverð-
inu á skaplegum grundvelli, og
þar að auki veita þátt í ágóða,
sem þeir eru ekki vanir að kom-
ast í kynni við.
Þegar G. G. litur óreiður yfir
»alt sem hann hefir gert« í þessu
verzlunarmáli, er ekki vist að hon-
um finnist það »harla gott«. Hann
hefir afklæðst r>gœrunni« frammi
fyrir kaupfélögum og Sláturfélagi,
gert þau sér að visum óvinum með
stóryrðum og fruntaskap. Hins veg-
ar þjappað samvinnumönnum sam-
an, eflt blöð þeirra og timarit, flýtt
fyrir heildsölu þeirra og gefið smá-
kaupmönnunum vonir um, að þeir
geti, áður en Iangt Iíður »verið án
hans«. En minsta gleði fær hann
þó væntanlega af meðaumkunar-
brosum keppinautanna, sem að
sögn hafa espað hann til að skrifa,
vel vitandi að hann mundi »út-
skrifa« sig — úr verzluninni.
»Gullkorn« G. G. verða eigi öll
lögð á skurðarborðið að þessu
sinni, enda vinst siðar tími til að
athuga þau nánar í »Tímarili kaup-
félaganna«. En á eitt skal þó bent
að síðustu. »Milliliðirnir« eru eng-
inn þyrnir i augum hans. Margar
hendur eiga að vinna verkið. Senni-
lega þrír að vinna verk, sem einn
getur afkastað. Manni dettur i hug
spakmælið fræga eftir einn stéttar-
bróður G. G. á Norðurlandi:
y>Akva, Dúi! Prjálíu menn eru
ekki lengi að riða norður í Asbgrgi!«
Jónas Jónsson.
fitM Conrmont.
Fyrir nokkrum vikum barst sú
fregn hingað og þótti góð tíðindi,
að Frakkastjórn hefði skipað
A. Courmont ræðismann sinn hér á
landi. Hann hafði áður dvalið tvö
ár hér á íslandi, verið fyrsti út-
lendingurinn, sem kendi inóður-
mál sitt við háskólann okkar. Á
þessum áruin hafði Courmont
numið svo vel íslenzku, að hann
mun í þeirri grein engan jafnoka
átt hafa siðan Rask var uppi.
Hann hafði ferðast uin mikinn
hluta landsins, stundum aleinn,
og kynst staðháttum og inönnum
óvenjulega vel. Hvar sem hann
kom, stóðu honum allir vegir opn-
ir. Gáfur hans, yfirlætisleysi, og
einlæg velvild til landsins og þjóð-
arinnar, voru sá töfralykill sem
opnaði allar dyr. Það er meira að
segja mjög mikið efamál, hvort
það eru nema mjög fáir íslend-
ingar sem eru eins kunnugir innri
hlið *islenzka þjóðlífsins og hann.
Þegar Courmont fór héðan sum-
arið 1913, gekk hann í herinn til
að inna af hendi herskyldu sina.
Ári síðar braust heimsstyrjöldin út.
Courmont varð þá foringi í hern-
uin og tók þátt í ótal bardögum
og mannraunum næsiu tvö árin.
En i hinni miklu sókn Frakka
haustið 1915 særðist hann hættu-
lega, lá lengi í sjúkrahúsi, en rétti
furðanlega við. Sár á höfðinu greru,
svo að þeirra sjást engin merki, en
sjónina hefir hann mist á öðru
auga. Samt telja læknar nokkra von
um að það mein muni batna. Ivúlu-
brot fór í gegn um hægri hönd
hans, og eru tveir fingur á hægri
hönd afllitlir.
Síðasta árið hefir Courmont unn-
ið í hermálaráðuneytinu franska.
Hafði hann yfirumsjón með Qöl-
mörgum mönnum, sem daglega
söfnuðu í eina heild aðal-inntaki úr
öllum helztu dagblöðuin um viða
veröld. Hafði hann þar fyrir sér
skoðanir og dóma allra þjóða um
voðaviðburði þá, sem nú eru að
gerast. Courmont hefir alla tíð
verið tungumálagarpur hinn mesti,
og í þessu starfi mun hann hafa
numið flest þau Norðurálfumál
sem hann ’ ekki kunni áður, svo
sem rúmensku, ný-grisku og kelt-
nesku.
. íslendingar munu lengi minnast
með þakklæti þeirrar stundar, er
Courmont var gerður hér að ræðis-
manni. Engan mann gálu Frakkar
valið sem betur var fær til að vera
trúnaðarmaður þeirra liér á landi.
Eru þeir menn sjaldfengnir, sem í
þeim kringumstæðum njóta og
verðskulda fylsta traust beggja
málsaðila. Fyrir islenzku þjóðina
er koma Courmonts mikið happ,
einmilt nú á þessari voðaöld. Eng-
inn veit hvaða hættur morgun-