Tíminn - 25.08.1917, Blaðsíða 3

T1 MIN N
95
Garðar og Kaupfél.
Borgarfjarðar.
Úr bréfi frá
hr. Sigurði Runólfssyni
Kaupféiagrstjóra.
Öllum kunnugum kemur sainan
um að Borgarfjörðurinn sé ein af
blómlegustu bygðum þessa lands,
framfarir eru þar miklar og efna-
hagur bænda með langbezta móti
eftir því sem gerist hér á landi,
enda ber fólkið á sér menningar-
brag.
Séu bændur spurðir að því
hverju þetta sé að þaklca, stendur
ekki á svarinu:
Petta er að þakka góðri sam-
vinnu í verzlunarmálum. Við eig-
um þetta Kaup/élaginu og Slátur-
félaginu aðallega að þakka.
Einn meginþátturinn í ritgerðum
hr. Garðars Gíslasonar er að sýna
fram á að kaupfélögin græði lítið,
og í 42. tbl. ísafoldar á að sanna
þetta með lölum hjá nokkrum fé-
lögum, og þar á meðal hjá Kaup-
félagi Borgarfjarðar. Tilgangurinn
auðsjáanlega sá, að gera sem minst
úr nytsemi kaupfélaganna, úr því
þau sýni ekki meiri gróða en
þetta i reikningum sínum, og
ismeygilega unnið að því að menn
álykti að í raun og veru eigi kaup-
félögin eltki tilverurélt, stjórn þeirra
sé ábótavant, kaupfélagsstjórarnir
gerðir tortryggilegir. Verzluninni
aftur á móti bezt komið í hönd-
um kaupmanna, þar séu hæíileika-
mennirnir, mennirnir sem kunni
að græða.
En mjög er það varhugaverð á-
lyktun að dæma það kaupfélagið
verst sem minst græðir miðað við
verzlunarumsetningu. Hér á landi
er samvinnan lítil milli kaupfélag-
anna enn sem komið er, og má
heita að hvert einstakt félag haíi
sína starfræksluaðferð, og svo er
það um útsöluverð á vörum. Kaup-
félag Borgarfjarðar liefir ætíð fylgt
þeirri reglunni að selja lágu verði,
hugsað minna um beina en óbeina
hagnaðinn.
Að ætla sér að sanna hugsandi
mönnum að kaupfélögin nái ekki
tilgangi sinum af því að þau sýni
ekki geipiháar gróðatölur, er ekki
til nokkurs hlutar. Til þess er ó-
beinn gróði hvers bygðarlags altof
mikill og áþreifanlegur, þar sem
kaupfélag er og hefir hemil á verð-
laginu, þótt ekki verði hann hins-
vegar tölum talinn.
Blað yðar hefir nú undanfarið
flutt greinar um verzluninaí Stykkis-
hólmi og Borgarnesi árið 1916. Fari
maður að rannsaka mismuninn
1915, mundi niðurstaðan verða lík,
þar er um gífurleg fjárútlát að ræða
fyrir stórt hérað.
Kaupfélag Borgarfjarðar gæti
með hægu móti grætt mikið meir
en það gerir. Til þess að sýna
þetta vil eg leyfa mér að tilfæra
verð á vörum okkar í júlímánuði
þ. á. Nýútkomin Hagtíðindi bera
með sér verðið í Reykjavík á sama
tíma, sjálfum höfuðstað landsins,
þar sem samkeppnin er í almætti
sínu.
O O O O O O O
o o o o o o o
o o o o o o cT
O co O O rH »0 O
co o (m o cq o
co vH co <M
r—1 1 1 1 1 1 1
W 1 1 1 1 1 1
u
u fl fl fl fl I 1 1 1 1 j 1
fl g «
fl CO | 1 1 1 1 i 1
fl ‘S
M cn M
• rH riSÍ tb 1 1 1 I
s Qh 1 1 1 1
*o r-t <M <M
o o o o o* o"
<D O o o o o LQ O
> o o o o o o
00 o co
vH M iH
O
o
(M
fl
■o
u
fcej
cd '

I
í
I

rH o o o
o o oq cq oo
o o o" o" o" o o
o co o o o o O
iq 00 00 o cq r*
o o o o o o O
1 1 1 l 1 |
W ! 1 1 1 1 1
CQ , . u
. 1 CÖ
w : ro cQ CÖ
xo S Q rQ ú
u <D > io3 S ttD s • l—s s ÍH •o ’<5 05 fl ‘O fcO u • rH >o ct$ co fl o *o
—< > a 13 a
tó E CQ sc >
Eg hefi ekki tekið fleiri vöruteg-
undir en að ofan er tilfært, og
mætti þó taka æðimargt sem þolir
samanburð, vörur með meiri og
minni mismun, með hærra verði í
Reykjavík. Af vörum þessum eru
svo gefin 4 til 5°/0 í verðlækkun,
og mjög mikið meir en helmingur
er flutt milli Borgarness og Reykja-
víkur með öllum þeim feikna
kostnaði sem það hefir í för með
sér. Þetta verð var einnig í júní.
Er þetta lil þess að sanna að gróð-
inn liggur ekki altaf allur í tölum
á pappír, og sjá allir hvar hann
lendir.
Enginn kaupmaður mundi hafa
selt hér í vor við þessu verði,
hefði ekkert Kaupfélag verið á
staðnum, og minkar ekki óbeinn
hagur almennings af kaupfélögunum
við það. Er það því liálf-óviðfeldið
að lesa langa dálka sem eiga að
sanna gróða landsmanna á kaup-
mönnum en hið gagnstæða um
kaupfélögin, eins og kaupmenn
séu öðruvísi en aðrir menn, einu
óeigingjörnu mennirnir í heiminum.
Þess ber að gæta að kaupfé-
lögin fylgja ákveðnum reglum i
verzlunarrekstri sínum, þau hoppa
ekki yfir á hverja hugsanlega leið
til þess að græða fé. Nú á tímum
gerast stórsalar smásalar og smá-
salar stórsalar, ef um hag er að
ræða, og mætti nefna margt fleira
sem kaupmenn nota sér til gróða,
en sem kaupfélögin eiga ekkert við,
enda kæmi það beinlínis í bága
við grundvallarhugsun þá sem
kaupfélagsmenn byggja á.
Nei. Slíkar greinar sem hér um
ræðir hafa enginn álirif á kaup-
félagsmenn, og hér í Borgarfirði
mundu meðlimir Kaupfélagsins
vera fúsir til að gefa yfirlýsingu
um að þeir græddu ekki einungis
stórfé á kaupfélaginu sínu, öll árin,
heldur að þeir mundu vera annað
Snæfellsnes hefðu þeir aldrei átt
Kaupfélag Borgarfjarðar.
Eg skal játa það að skoðanir
gela verið skiftar um hvort heppi-
legra er fyrir kaupfélög að fylgja
háu verði og skila miklum bein-
um gróða, eða sú aðferð er við
höfum í Kaupfélagi Borgarfjarðar,
að selja með litlurn hagnaði. Ann-
ars get eg ekki kallað þrjátíu þús-
und krónur lítinn hagnað þegar
tekið er tillit til verðlagsins síðast
liðið ár, en þá fjárhæð færði
Kaupfélag Borgarfjarðar meðlimum
sínum í beinan arð það ár.
Árið 1915 var starfrækt sam-
kvæmt ákvörðun aðalfundar hvað
verðlag snerti, þar sem samþykt
var að það skyldi vera svo lágt
sem frekast vœri unt. Gat því eng-
inn búist við miklum beinum gróða
einmitt það árið.
Tveir þingmenn, sem mjög eru
taldir jafnir til vígs, bæði í ræðu
og riti, þeir Einar á Geldingalæk
og Gísli Sveinsson, notuðu eldhús-
daginn til þess að segja álit sitt
um blaðamensku. Sveigðu þar á
meðal að Tímanum. Hann væri
stjórnarblað, en leyfði sér þó að
finna að ýmsu í stjórnarfari lands-
ins.
Ræður þessara manna voru að
mörgu leyti einkennilegar. Þeir
víttu stjórnina fyrir rnarga hluti
og virtust álíta hana ærið ófull-
komna. En samt var ekki annað
hægt að skilja en að þeim þætti
vítavert af blöðunum, að fylgja
ekki stjórninni, vera ekki hennar
bergmál.
Ef til vill hafa þessir stjórnvitr-
ingar, ekki gerhugsað málið —
jafnvel Gísli ekki notað að þessu
sinni hinn þjóðfræga »lrugsana-
gang« sinn. Og þess vegna er
meinlokan komin inn í mál þeirra.
Þeir virðast hugsa sér að öll
blöð séu annaðhvort með eða móti
hverri stjórn. Annaðhvort afsaki
þau alt sem stjórnin gerir, það séu
stjórnarblöð; eða þau níði alt sem
stjórninni við kemur, og það séu
andófsblöð. Og því verður varla
neitað, að svona hefir það gengið
hér á landi með sum nafnkend-
ustu blöðin. 0g þekking Einars á
Geldingalæk og Gisla Sveinssonar
nær líklega ekki langt út yfir
Lögrélln og ísafold, að því er
blaðamensku snertir.
En samt hefir þeim skjátlast.
Þeir hafa gleymt að til eru þjóð-
blöð, blöð sem berjast fyrir hags-
munum þjóðarinnar í heild sinni,
en ekki fyrir völdum til handa
einstökum manni eða »klíku«.
Slík blöð geta unt manni eða stjórn
sannmælis fyrir það sem hún hefir
vel gert jafnframt því að það vítir
það sem miður fer í fari hennar
sjálfrar eða lægri starfsmanna.
Þetta hefir Timinn gert. Og af
því að hann hefir stungið á ein-
staka meinsemdum sem þjóðhætla
stafaði af, þá verða þeir sem sár-
ast finna til, að veina — líka inn-
an vébanda þinghelginnar.
Almenningur hér á landi en ekki
fleipur Einars á Geldingalæk eða
Gísla Sveinssonar, mun fella úr-
slitadóminn um það, hvort full-
trúi íslands í Ameríku á að hafa
það starf í hjáverkum. Ekki ein-
ungis að hafa leyfi til að starfa að
sínum eigin »spekulationum« þar
vestra, heldur og að láta eitt ein-
stakt félag þar ofan í kaupið sitja
í fyrirrúmi fyrir hag allrar þjóðar-
innar. Sömuleiðis um það livort
miljónaverzlun landsins þur/i að
vera i óreiðu, hvort hún megi lil
að vera undirlægja einstakra kaup-
manna. Hvort reikningsskil og frá-
gangur allur þurfi að vera með
sleifarlagi og forstaðan í höndum
manns, sem eftir verkum sínum
að dæma, virðist ekki kunna aðra
bókfærslu en þá, sem nútíðin er
búin að glegma.
Vonandi lagast »hugsanagangur«
þeirra stallbræðra fram að næsta
eldhúsdegi. Tíminn mun gera sér
far um að athuga muninn — ef
vart verður framfara.
Lögrétta
segir framsóknarflokksmennina
hafa verið á báðum áttum þegar
fossamálið var borið fram i efri
deild á dögunum og fer fúkyrðum
um flokkinn og Sigurð Jónsson
ráðherra í því sambandi. Ekki
mun Lögrétta verða talin óhlut-
drægur dómari í þessu máli. Mun
það sannast á sínum tíma að hér
ber að þakka en eigi vanþakka.
Sannleikurinn er sá, að hvorugur
flokkanna, heimastjórnarmenn eða
sjálfstæðismenn, voru líklegir til
að taka stórmáli þessu með þeirri
varlegu athugun sem sjálfsögð var.
En aðstaða framsóknarflokks-
manna hins vegar sú, að þeir höfðu
í hendi sér hvernig færi. Þeir varna
frávísun málsins, en kjósa síðan
með þeim flokknum í nefndina
sem þeim hefir þótt líklegri til
gætilegrar yfirvegunar málsins, þeg-
ar alt kæmi til alls.
\ ' v \ .
Fjölgun peningabúðanna.
Guðmundur Björnson landlækn-
ir hélt nýlega snjalla ræðu í efri-
deild um það hve mikla nauðsyn
bæri til að Landsbankinn fjölgaði
útibúum. Eftir 30 ár væru deildir
hans utan Reykjavíkur ekki nema
tvær. Not bankans væru þess vegna
alt of staðbundin við Reykjavík og
nágrenni hennar,
Þessu þjóðnauðsjmjamáli er mik-
ill fengur að hverjum áhrifamanni,
sem styður það af alhug.