Tíminn - 01.09.1917, Qupperneq 3

TÍ MINN
99
jafnframt sé gerð tilraun til þess
að bæta úr sliku.
Þá má og líta á hitt, að eigi er
það ólíklegt að hækkun þessi
mundi að einhverju draga úr póst-
sendingum og óbeina tjónið sem
af því gæti leitt, mundi naumast
metið til peninga.
lugleiðinpr n Snæfellsnes.
IV.
Sjávarútvegur er mikið stundaður
á miklum hluta Snæfellsness bæði
af opnum bátum, vélbátum og
þilskipum. Eru í sumar 8 þilskip
gerð út í Stykkishólmi. Fiskur sein
á land kemur er því allmikill.
Þilskipaútvegurinn er allur í hönd-
um kaupmanna og vélbátaútveg-
urinn að nokkru leyti líka. Sama
er að segja um tiskverlzunina. Út-
vega þeir mönuum sallið gegn því,
að fá aftur fiskinn.
Til hagsmuna sjáarútveginum
má auðvitað ýmislegt gera t. d.
bæta lendingar, gera hafnir, reisa
vita o. fl. Hafnleysið á Snæfells-
nesi er víða til mikils tjóns, hefir
það alveg útilokað vélbátaútveginn
sumstaðar.
Til að bæta úr þessu þarf til-
styrk fjárveitingarvaldsins. — En
það er eitt sérstakt hagnaðarmál,
sem ekki þarf að leita til þess með,
en sem einstaklingarnir sjálfir eiga
að hrinda í framkvæmd. Það er
myndun samvinnufélags er sjái um
fiskverzlunina i stað kaupmanna.
Slík samvinnufélög þurfa nauðsyn-
lega að rísa upp við sjávarsíðuna.
Kauptúnin á landi hér hafa lítið
starfað í samvinnuáttina, en þó
virðist verkefnið nægt þar, ekki
síður en til sveita. En full ástæða
fyrir kaupstaðabúa að fara að at-
huga, hvort ekki væri betra fyrir
þá líka, að fylkja sér saman um
framkvæmdirnar. Kaupfélögin eiga
fult erindi til þeirra sem annara,
eða hvers vegna ættu þau ekki að
annast um sölu á afurðum sjávar-
bænda eins og landbænda? En
það hefir ekki orðið enn, og má
það furðu gegna að nær þvi öll
fiskverzlun landsins skuli vera í
höndum kaupmanna. Á því sviði
er ónumið land fyrir kaupfélöngin.
Gætu sjávarmenn sameinað sig um
fiskverzlunina, efast eg ekki um,
að það yrði þeim stórkostlegur
hagnaður bæði í fjárhagslegu og
menningarlegu tilliti. Um þetta ætti
að gilda hið sama og samvinnu-
sláturfélög bænda, en allir vita að
þau hafa orðið til ómetanlegs
gagns. Hve mikill gróði kaup-
manna er á fiskverzluninni er auð-
vitað ekki hægt að sýna með töl-
um, um það vantar skilríki, en
víst er að hann er mikill, líklega
meiri en flestir halda, ef-til vill er
gróði þeirra á henni meiri en á
nokkurri annari einstakri vöruteg-
und. Sá gróði á auðvitað að lenda
hjá framleiðandanum, því honum
ber i raun réttri það sem fyrir
framleiðslu hans fæst á sölustaðn-
urn, að frádregnum öllum kostn-
aði, en hitt er óþarfi fyrir hann
að ala önn fyrir jafn dýrum milli-
liðum og kaupmenn oftast eru.
Þetta fiskverzlunarfélag sem eg
stakk upp á hér að framan aétti
að vera með kaupfélagssniði. Það
keypti fiskinn af bændum og borg-
aði hann i peningum þegar i stað,
því verði, sem væri álíka hátt óg
kaupmenn gæfu. Ágóðinn sem
kynni að verða við reikningslok,
ætti síðan að skiftast hlutfallslega
meðal félagsmanna miðað við fisk-
innlegg þeirra. Þetta félag gæti náð
yfir allan ytri hluta nessins að
meðtalinni Eyrarsveit; ef til vill
ætti Stykkishólmur að vera með.
Bækistöð sina yrði það að hafa
einhverstaðar á félagssvæðinu, má-
ske helzt í Grundarfirði, eða á
öðrum slað, ef heppilegri væri. Eg
ætlast til að félagið hefði vélbát i
förum milli aðalverstöðvanna á
nesinu til að sækja fiskinn og flytja
til aðalstöðvar félagsins. Geri eg
ráð fyrir að hann væri lagður inn
upp úr salti. Á aðalstöðvunum yrði
að verka hann að fullu. Jafnframt
þvi að fiskverzlunin kæmist í hend-
ur félagsins, yrði það að annast
um útvegun á salti lianda félags-
mönnum. Gæli þá flutningabátur-
inn flutt það á alla viðkomustaði.
Þegar fram í sækti mundi félag-
ið takast á hendur útvegun þess
varnings, sem félagsmenn þyrftu
— yrði það þá fullkomið kaupfé-
lag, vitanlega færi það alt eftir
ástæðum félagsins og vilja félags-
manna.
Hvar sem aðalstöðvar félagsins
væru yrði að vera gott lægi fyrir
skip og sæmilega góð lending, en
hvar hún væri færi auðvitað eftir
stærð félagssvæðisins, en yrði það
eins og fyr er nefnt, myndi Grund-
arfjörður einna heppilegastur, því
vestar á nesinu baka hafnleysur.
Það kann að vera svo, að ýmsir
erfiðleikar séu á framkvæmd þess-
arar hugmyndar, en fyrir mínum
sjónum er þetta eitt hið mesta
framfaramál Snæfellinga, og eg hefi
þá trú, að framkvæmdir verði í
þessu efni í einhverri mynd í þá
átt sem að framan greitiir, en það
kann að þurfa nokkur ár til at-
hugana og undirbúnings, enda er
málið svo umfangsmikið, að ekki
er hrápandi að því, og nú gerir
styrjöldin mikla flest óframkvæm-
anlegt í bili.
Um Yikutíma nú fyrir skemstu
var eldur uppi í Svínahrauni og
Iogaði þar í mosanum, lagði reykj-
armökkinn upp af stóru svæði og
því allstórt svæði brunnið senni-
lega. Vita menn eigi hvernig eldur-
inn er undir kominn, en getið er
þess til, að hann muni hafi verið
kveiktur í gletni. Væri slíkt sízt
til eftirbreytni, því landspjöll mikil
eru að, þólt eigi sé nema um mosa-
gróður einan að ræða. Landsverk-
fræðingur kvaðhafa látið vegavinnu-
menn rífa upp mosa og. afhólma
eldinn, og mun hann nú útdauður.
ísafold i skuggsjánni.
iii.
ísafold hefir, að því er virðist,
hætt við að senda Tímanum meira
en þrjá pistla samstæða. Ef til vill
ekki langað til að fá alla æfisög-
una út í einu. Enda skal nú tölu-
vert geymt til seinni tíma, svo sem
það, hve mögnuð ógæfa fylgir vin-
fengi ísafoldar. Hafa þeir H. Haf-
stein, S. Hjörleifsson, E. Arnórsson
o. m. fl. góðvinir hennar fengið
að kenna á því.
í næst siðasta blaði reyndi ísa-
fold að sanna það, að samvinnu-
hreyfingin myndi uppræta frjálsa
bændastétt hér á landi. Tilgangur-
inn sá, að gera samvinnustefnuna
að grýlu i augum þeirrar stéttar,
sem líklegust er til að bera hana
fram til sigurs. Þá meiri von til
að milliliðagróðinn færi ekki ut-
an hjá vösum þeirra degi lengur.
En í lokagreininni kemur fram
móðurleg umhyggja fyrir samvinnu-
stefnunni. Sú ágæta hreyfing sé að
dragast inn í landsmáladeilur sér
til skaða. Það sé Tímanum að
kenna. Og blað Garðars harmar
þetta — vegna samvinnunnar!
Bannstefnan er ópólitisk, eins og
samvinnuhreyfingin. Samt barðist
B. J. fyrir banninu í pólitisku blaði,
ísafold. Samt varð bannið ekki
meira flokksmál en það, að margir
helztu forkólfar bannstefnunnar
voru eindregnix Heimastjórnar-
menn.
Nei, ísafold vill annað. Hún vill
að samvinnan eigi sér hvergi griða-
stað. Sjálf reynir hún eftir föngum
að útiloka samvinnugreinar, en
opnar hliðið til fulls fyrir kaup-
mönnum. Ef nokkuð dregur sam-
vinnumenn í heild sinni að Tím-
anum, verður það fjandskapur
hinna blaðanna, einkum ísafoldar,
við hugsjón sem þeir unna. Veg-
urinn til þess að halda samvinnu-
stefnunni utan við flokkapólitík, er
það, að öll blöð og allir fíokkar
unni samvinnunni fullkomins jafn-
rétlis. En með því að láta G. G.
og hans nóta fylla málgagn sitt
með blekkingum og árásum á sam-
vinnumenn, er varla nema eðlilegt,
þótt fáir þeirra fylli flóttamanna-
hóp langsummanna.
Það var minst á bann. Það er
veikur bleltur í sögu ísafoldar. Á
veldisdögum sínum átli blaðið mik-
inn þátt í því að bannlögin kom-
ust á. Og verður B. J. lengst minst
fyrir afskifti af stjórnmálum fyrir
það að koma á bannlögunum. Þau
verða óbrotgjarnasti bautasteinninn
yfir stofnanda ísafoldar.
En því að eins verða þau það,
að lögunum sé haldið í heiðri. Og
þar sem sonur B. J. tók við blað-
inu eftir fráfall hans mátli búasl
við því, að sonarmetnaðinum væri
helzt fulluægt með því að halda
við leiðinu. Láta ísafold vera höfuð-
virki bannslefnunnar. En það hefir
snúist á annan veg. Blaðið vinnur
nú bannlögunum alt það ógagn,
sem það rná (nema þegar hr. Sv.
B. nýtur við). Meira að segja geng- |
ur ræktarleysið svo langt, að rit-
stjórinn falast eftir greinum móti
banninu, pantar andstæðinga föður
síns til vígs gegn helgasta áliuga-
máli hans.
Ræktarleysið við nánustu vanda-
menn hefir ekki þótt gæfuvegur.
Fleira vil fylgja með. Þess vegna
sekkur ísafold dýpra og dýpra. Og
þess vegna er horft með öfundsýki
verfeðrungsins í áttina til manna
og málefna, þar sem sannfæringin
er ekki borin á lorgið.
„lögpr sá er hllta skyldi."
í þingbyrjun ritaði Jón Þorláks-
son nafnlausa grein í Lögréttu og
réði þar til að steypa bóndanum
úr stjórninni, en taka kaupmann í
staðinn. Menn furðuðu sig á þeirri
ósérplægni, að nefna ekki heldur
yerlcfræðing til að taka við vand-
ánum. Nú kemur önnur grein í
sama blaði, sem mjög fer í sömu
átt. Er þar liarmað að Framsókn-
arflokkurinn og Sjálfstæðismenn
skuli ekki leita sér að ráðherraefn-
um utanþings. Menn gizka á að
Lögrélta hafi að minsta kosti einn
kandídat á boðstólum, hvort sem
áðurnefndir flokkar vilja þiggja
gjöíina eða ekki.
Þar að auki áfellir Lögrétta stjórn-
ina fyrir að hafa sett ungan mann
yfir landsverzlunina. Vill hafa kaup-
mann. Býst við að þessi ráðstöðun
geti orðið S. J. hættuleg.
Hér er um hreina og beina blekk-
ingu að ræða. Landsverzlunin kem-
ur jafnt við öllum ráðherrunum, er
falin urnsjá þeirra allra. Og í þessu
sambandi má geta þess, að for-
sætisráðherran mun hafa átt frum-
kvæði bæði að því að hr. H. V.
kynti sér sérstaklega dýrtíðarráð-
stafanir Dana, og síðan að hinu,
að honum var fengin í hendur
umrædd forstjórnarslaða. Er það
sagt hr. J. M. til maklegs lofs, að
velja jöfnum höndum unga rnenn
og roskna til trúnaðarstarfanna.
Þó að Lögréttu þyki það ef til vill
leiðinlegt, þá eru meiri líkur til að
foringi Heimastjórnarinnar hafi af
þessu máli sæmd en ekki minkunn.
Lögrétta hefir þagað um óreið-
una í landsreikningunum, og um
þriggja ára óransakaða verzlunar-
reikninginn. Rétllætistilfinningin
ekki alveg glaðvakandi þá. Svo
mann grunar, að hér liggi sá fisk-
ur undir steini, að nú muni þykja
óhægara að mismuna samábyrgðinni
reykvísku við stallinn. Það hafi ekki
verið tízka að láta hið sama ganga
yfir alla. Lögrétta er annars óþarf-
lega veiðibráð. Gæti ef til vill beð-
ið ineð áfellisdóminn þangað til
hr. H. V. er tekinn við starfinu. '
Að minsta kosti stingur það illa í
stúf við hina frábæru þolinmæði
blaðsins við E. A. og O. Friðgeirs-
son.
Annars er allur liávaðinn um að
kaupmenn þurfi við landsverzluina
tónx fjarstæða. Stjórnin annast sjálf