Tíminn - 10.11.1917, Blaðsíða 2

142
TIMINN
þegar eftir að full loforð eru feng-
in um sykurinn. Væri þá ekki von-
laust um að jafnvel tækist það
sem að er unnið, að skip fengjust
á sínum tíma heim með sykurinn
sem eigi þyrftu að leggja leið sína
um hættusvæðið. En yrði eigi hjá
hættusvæðinu komist, mætti ef til
vill varna fjártjóni með hlutfallslega
hárri tryggingu, þótt nokkurt tap
hlytist af því ef alt færi vel um
heimflulninginn.
Landsyerzlua -- Landsútgerð.
Bágt á almenningur liér í Reykja-
vik með að gera sér Ijósa grein
fyrir þvi hversu mikið hann sjálf-
ur og þjóðin í heild sinni á lands-
verzluninni að þakka. Eða a. m. k.
verður ekki annað ráðið af öllum
þeim óhróðri sem út er borinn um
þessa stofnun. Að vísu eru þeir
margir sem telja sig ver farna fyr-
ir það að verzlað er með þessum
hætti, telja það að hér sé verið að
heyja á þeirra eigin engi, og er
liér átt við kaupmennina. En hinir
eru þó fleiri sem mundu hafa átt
við ineira harðræði að búa í verzl-
un og beinan skort ef eigi hefði
manndáð verið í landi til þess að
grípa til þessara sjálfsögðu bjargc
ráða.
En vansalaust er það ekki nein-
um heilvita manni að láta hafa sig
að ginnungarfífli skammsýnnar eig-
ingirni einstöku manna, sem að
eins hugsa um sjálfs síns stundar-
hagnað en ekki um brýna þörf og
velferð heildarinnar.
Og áhrif þessara manna koma
ekki fram í því einu, að fjöldi
manna virðist eigi skilja það enn
þann dag í dag hver lífsnauðsyn
landsverzlunin er íslenzku þjóðinni
eins og sakirnar standa, heldur eru
undan sömu rifjum runnin áhrifin
þau, sem örðugust hafa verið við-
ureignar um umbætur og þroska
þessa þjóðnytjafyrirtækis.
Hverjum er um að kenna að
landsverzlunin er að eins varaskeifa
um verzlun.
Hverjir hafa spyrnt í móti þvi
að upp risi öflug verzlun, eign allrar
þjóðarinnar, sem neytti bolmagns
síns til þess að gera verzlunina
sem hagstæðasta landsmönnum á
þessum nauðungartímum.
Og hversu mikið tjón ætli sé
ekki orðið við að landsverzlunin
er að eins notuð sem varaforði
þegar kaupmenn ekki geta eða sjá
sér hag í verzlun. Mun það tjón al-
menningi ósmátt.
Og hvaðan munu áhrifin þau
hve örðuglega heíir gengið að fá
komið í verk nauðsynlegustu um-
bótum svo sem um skifting vör-
unnar milli landsmanna, afskiftum
af álagning þeirra sem úthlutun-
ina önnuðust, og jafnvel þótt mað-
ur nefni ekki ósjálfsagðari umbætur
en vörutalning og nokkurnvegin
sómasamlegt bókfærslufyrirkomu-
lag.
r
Með því að hlutafé það, sem boðið var út 16. des.
1916 er nú nærfelt fengið, og með því að ekki er
unt sem stendur að auka skipastól félagsins, höfum
vér ákveðið að taka eigi að svo stöddu við áskrift-
um að nýju hlutafé og innborgunum lengur en til
1. desewiliei* 1917.
Reykjavik, 3. nóv. 1917.
Almenningur ætti að geta skilið
hvaðan þessi áhrif eru komin. Og
hann ætti að geta skilið meira.
Hann ætti að gela skilið þáð, að
honum er nú öll þörf á því að
landsverzlunin fari í sem beztu lagi.
í sjálfu sér er líka rekstur lands-
verzlunar minstur vandinn úr þvi
sem komið er. Auðunnar allar um-
bæturnar á því sviði héðan af.
• Hitt er meiri vandinn að sjá út-
gerð landssjóðs borgið.
Skipin þurfti að kaupa, það játa
allir. Og skip þurfti að taka á leigu
til þess að sjá aðdráttunum borgið.
En hvorutveggja, keyptu skipin
og leigðu skipin eru þjóðinni svo
dýr, að í engu má ofan á bætast
neinn sá kostnaður á flutningana
sem stafað gæti af handvömm eða
þekkingarskorti.
Útgerðinni og landsverzluninni er
ruglað saman. Landsverzlunin á að
borga öll skakkaföll sem af útgerð-
inni hljótast. hað er meinið.
Nú er fullvíst um það að engin
stendur betur að vígi um útgerð
skipanna en Eimskipafélag íslands.
Stjórn þess og framkvæmdarstjóri
hafa þar mesta og bezta þekkingu.
Þessvegna á næsta sporið sem
stigið verður að vera það, að fá
Eiraskipafélaginu yflrstjórn þeirra
skipn, sem í siglingum ern á veg-
um Iands8jóðs og en standa ut-
an við yflrráð félagsins.
Þótt ekki mundu nú með þessum
hætti útilokuð öll skakkaföll, þá
yrði ekki lengur því um að kenna,
að því væri ekki tjaldað sem til
er, og meira verður aldrei heimtað.
cTélagssfjórnin.
Kaupmenn og sykurveröiö.
'Mær brá vana sínum. g||||r
Hið hækkaða verð á sykurbirgð-
um landssjóðs er efst á dagskrá
allra mála i Reykjavík um þessar
mundir. Margir eru reiðir og kynda
hver undir öðrum eins og gengur.
Ymisleg fyrirbrigði hafa komið
fram í þessu sykurmáli og ótal
sögur eru við það knýttar. Eitt
fyrirbrigðið ber af öllum. Það er
einstakt í sögu landsins. ísafold og
Morgunblaðið fundu til þess hve
fyrirbrigðið var einstakt í sinni
róð og sendu út fregnmiða um
fyrirbrigðið. Fyrirbrigðið vakti
mikla eftirtekt um bæinn gjörvall-
an. Það heflr vafalaust verið sím-
að um það á allar símastöðvar
landsins. Ef til vill hafa fréttarit-
arar útlendra blaða símað um það
út fyrir pollinn. Því að fyrirbrigðið
er harla merkilegt. /
Fyrirbrigðið er þetta: Allmargir
kaupmenn í Reykjavík komu sam-
an á fund. Á fundinum samþyktu
þeir i einu hljóði að lýsa megnri
óánægju yíir aðferð þeirri bjá
verzlun landssjóðs, að setja upp
verð á sykurbirgðum sínum og í
annan stað leyfir fundurinn sér
að skora á verzlunarráð íslands
að reyna hvað mögulegt er við
stjórnarráð íslands að fá verð
sykurs lækkað niður í það sem
áður var.
Fyrir nokkurum árum vakti það
hlátur um alla Norðurálfu, að
stjórnin í Serbiu lýsti »megnri
óánægju« yfir konungsmorðinu í
Portúgal, það þótti því líkast sem
kettir væru að lýsa »megnri
óánægju« yfir þeim dýrum sem
ætu mýs. Það vekur svipaðan
hlátur að heyra nú kaupmenn lýsa
megnri óánægju yfir hækkun á
vöruverði og sainþykkja áskorun
um að lækka vöruverð, allra helzt
þegar þeir velja einmitt þennan
tíma til þess.
»Sjaldan bregður inær vana sín-
um« stendur í þjóðsögunni. Sjald-
an — en ekki aldrei.
Enginn bað þig orð til hncigja.
Sykurverðið er of hátt og það
verður að lækka. Er að því vikið
.á öðrum stað bér í blaðinu. Það
má ekki verða nema bráðabirgðaráð-
stöfun að hækka verðið. Verðhækk-
unin er þörf áminning um að rann-
saka til hlýtar það sem rétllætir
hana og bæla þegar úr göllunum.
Það er skiljanlegt og sjálfsagt að
alþýða manna bregðist kynlega við
og heimti skýringar, er verðið
hækkar svo mikið. En — þegar
kaupmenn setja á sig lieilagleikans
svip, vilja gera sig að oddvitum
aiþýðunnar um bætt vöruverð —
þá eru þær athafnir hvorttveggja
í senn: hlægilegar og óþolandi.
Og þegar þeir skýra opinberlega
frá þeim samtökum sínum að
selja »slattana«, sem þeir eiga eftir
með lægra verði en landsstjórnin,,
þá veit hver lieilvita maður, að
einhver fiskur liggur undir steini,.
að hér er verið að vinna eitthvað
annað en það sem kemur fram í
dagsbirtuna.
Það er sem sé kunnugt um kaup-
menn, að síðan stríðið byrjaði hefir
látið einkar vel í ári hjá þeim,
vegna þess að þeim hafa boðist
svo mörg tækifæri til þess að hækka
vörur. Þau tækifæri hafa þeir not-
að eftir fremsta megni. Fyrirliggj-
andi vörur hafa þeir oft óðara
hækkað og dýrari vörur komu.
Undir eins og lítið hefir orðið eftir
af einhverri vöru hafa þeir hækk-
að verðið á því sem eftir var. Er
það skemst frá að segja, að stjórnin
og nefndir hafa orðið að heyja lát-
lausa baráttu, til þess að verjast
þessum gróðabrallstilraunum kaup-
manna. Hér eru undantekningar,
eins og altaf. En um marga kaup-
menn eiga þessi ummæli heima i
ríkum mæli.
Þá er það og kunnugt um suma
kaupmenn, að þegar sykurverðið
var hækkað, utan Reykjavíkur,
fyrir hálfum mánuði síðan, voru
þeir mjög vonbitnir er það náði
ekki til Reykjavíkar fyrst í stað,
því að á meðan gátu þeir ekki
sjálfir hækkað verðið. Þá var oft
hringt og spurst fyrir um, hvort
nú ætti ekki að fara að hækka
verðið. Óþreyjan var mikil.
Loks er það kunnugt um kaup-
menn að þeir hafa nú um langa
hrið nálega ekkert keypt af sykri
ytra. Og það af þeirri einföldu á-
stæðu, að þeim mun ekki hafa
þótt það gróðavænlegt að kaupa
sykur. Þess vegna varð lands-
stjórnin að gera það.
Ofan á alt þetla dirfast kaup-
menn að koma svo fram, sem