Tíminn - 21.03.1918, Blaðsíða 2

54
TÍMINN
hvörf sem eru að verða í þjóð-
málum íslendinga. Gamla gaspurs-
pólitíkin er dauð. Gömlu pólitisku
flokkarnir eru sumpart dauðir,
sumpart á grafarbakkanuin. í stað
þeirra rísa þrír nýjir flokkar —
vinstri nienn, hægri menn og jafn-
aðarmenn — í samræmi við lífs-
kjör og andlegar ástæður þjóðar-
innar. Blöðin hafa þegar skipast í
flokka á þennan hátt. Þjóðin er
að gera það og þingið gerir það i
verki fyr en varir.
— í þessu stutta yfirliti er ekki
getið annara mála en deilumála.
Mætti auk þess minna á það t. d.
að »Tíminn« hefir rætt landbún-
aðarmálin miklu rækilegar en
nokkurt blað annað, og er eiiía
blaðið sem nú nýlega hélt ein-
dregið fram hinum sjálfsögðu
kröfum um verðhækkun afurða í
sambandi við sendiförina til Eng-
lands.
Yfirlitið sýnir það ljóslega hví-
líkt hamingjuleysi það væri fyrir
þjóðina, ef hún ætti ekkert blað
sem er óbáð íhaldsstéttinni, og er
á verði um heill almennings. Og
á hinn bóginn sýnir það og, að
gott málefni verður stundum þyngra
á metaskálum sigurgyðjunnar en
þungir fjársjóðir.
jjretar í vorn garð.
Svo er nú dýrtiðin orðin mikil
hér á landi að heita má að það
sé hættuspil framleiðendum að haf-
ast nokkuð að. Bjargræðisvegirnir
íslenzku, landbúnaður og sjávarút-
vegur, eru komnir í það öngþveiti
að eigi er annað sýnna, en að þeir
verði fljótvirkari að því að féfletta
þá sem hlut eiga að, en jafnvel
sjálft aðgerðarleysið. En þegar svo
ér komið, er þjóðarháskipn auð-
sær. Þegar þessir atvinnuvegir eru
orðnir það dýrir í rekstri, að eigi
svarar kostnaði, þá er þjóðin á
flæðiskeri stödd, þá er ekkert til
bjargar. Allar aðrar atvinnugreinar
í landinu eiga sitt undir þessum
tveim aðalatvinnuvegum. Það væri
leikur einn að fást við dýrtíðina ef
afurðir lands og sjávar hækkuðu
ámóta í verði á erlendum markaði
og það sem við þurfum að kaupa
til reksturs hvorutveggja, þá væri
dýrtíðarvandinn sá einn að breyta
kaupgjaldi og launum í landinu
eftir því sem hlutföll röskuðust.
Öllum almenningi liggja dýrtíð-
armálin þungt á hjarta sem von
er, enda ekki um annað fremur
rætt né ritað. Þing er árlega kvatt
saman til úrlausnar á þessum vanda,
en landstjórnin vitt hafl hún ekki
ráð undir hverju rifi til þess að
létta þessari martröð af þjóðinni.
Með drengilegri stjórnarfyrir-
hyggju, almennri sparsemi og við-
leitni um að bjarga sér eins og
bezt gengur, má höggva nokkuð
skarð í hættuna sem yfir vofir, en
fullkomna úrlausn í þessum mál-
um eigum við ekki undir sjálfum
okkur. Hana eigum við undir Bret-
um. Undir brezku samningunum
um verð á helztu framleiðslu af-
urðum vorum er það komið, hvort
íslenzka þjóðin getur vænst þess
að hafa í sig og á, meðan þeir
gilda og ófriðurinn varir.
Úrlausn dýrtíðarmálanna er því
aðallega .undir því komin hvernig
brezku samningarnir takast í hvert
sinn.
Einhvernveginn legst nú sá grun-
ur á, að af hálfu íslendinga hafi
ekki verið staðið að þessum samn-
ingum með þeim skörungsskap
sem skyldi. Manni finnst það ó-
hugsandi að heimsveldið mikla,
Bretland, geri það af ásetningi að
láta litla og fátæka hlutlausa þjóð,
verða svo fyrir hattbarðinu á dýr-
tíðinni, að hún fái ekki af borið,
þjóð, sem aðstöðunnar vegna, eins
og nú standa sakir, á mest undir
drenglund þess.
Að verðlag brezku samninganna
hefir hingað til eigi hrokkið til að
standa straum af þeirri verðhækk-
un sem orðið hefir á tilkostnaðar-
vörumaðalatvinnuvegannaislenzku,
virðist hljóta að eiga rót sína í því,
að eigi hafi verið rökstuddar kröf-
urnar af íslands hálfu um hæfi-
legt verðlag.
En eins og það er fullkomlega
rétt, að engin hlutlaus þjóð geti
átt heimting á því að auðgast á
ófriði annara þjóða, þá þykjumst
vér hins vissir, að sú þjóð sem
ber fyrir brjósti rétt smáþjóða og
þjóð sem daglega kostar 130 milj-
ónum króna til hernaðar i þágu
frelsishugsjóna sinna, að einmitt
þessi þjóð horfi ekki í eina eða
tvær miljónir þegar um er að ræða
verðlag á aðalframleiðslu heillar
þjóðar árlangt, séu á annað borð
leidd skýr og góð rök að því að
slíkrar hækkunar sé þörf.
Tímamót.
(Frh.)
„Höfum við gengið til góðs
götuna fram eftir vegl“
Það er eins og einhver óskiljan-
legur hraði og asi sé á öllu —
undanfari nýrra tíma. Framfarirn-
ar hafa orðið svo stórfeldar, að
ekki væri nema eðlilegt að gert
væri ráð fyrir, að mennirnir ættu
að geta orðið sýnu ánægðari með
lífið, að af öllum þessum miklu
framförum ætti að leiða, að heim-
urinn yrði eitthvað vistlegri og lífið
í honum stórum fegra og betra en
áður. En vér þurfum ekki að virða
heiminn lengi fyrir oss til þess að
sjá þess all ótvíræðan vott, að það
er síður en svo að mennirnir séu
ánægðari með lífið nú en áður.
Aldrei hefir þessi jörð, sem vér
byggjum átt fremur skilið að heita
»eymdadalur« en einmitt nú. Og
aldrei munu þjóðirnar liafa fundið
það betur en nú, að þær eru sein
hjálparvana og villuráfandi sauðir.
Þær sýnast hafa mist að mestu
leyti sjónar á því, sem gefur líf-
inu gildi og veitir þeim frið.
Því verður samt ekki neitað
að mannlífið hefir orðið yfirleitt
auðugra að lifsreynslu, og hefir
jafn vel öllu meiri ginnandi áhrif
á ýmsa menn, en á meðan meiri
kyrð var yfir rás viðburðanna. En
ætli það hafi meira af sannri ham-
ingju á boðstólum? Maðurinn hefir
orðið sigurvegari hinna ýmsu nátt-
úruafla og tekið þau í þjónustu
sína, en hefir honum tekist að
sigrast á hinum sífeldu örðugleik-
um lífsins, sem aldrei gefa grið?
Síður en svo. Það munu engar
ýkjur þótt sagt sé, að aldrei hafi
örðugleikarnir verið meiri, aldrei
meiri eymd og böl í heiminum, og
mennirnir þar af leiðandi aldrei
eins óánægðir með lífið og einmitt
nú. Og nú örvænta meira að segja
margfalt fleiri en nokkru sinni
áður, að unt sé að finna sannan
frið og sanna hamingju og gleði í
lífinu.
Er ekki baráttan fyrir lífinu að
verða æ harðari og harðari? Hefir
stéttarígurinn og stétlabaráttan ver-
ið nokkru sinni meiri meðal þjóð-
anna en hún er einmitt nú á
vorum tímum? Og hvenær ætli
skoðanir manna hafi verið eins
skiftar um tilgang lífsins og ein-
mitt nú?
Þessar og þvílíkar spurningar
eru mörgum hugsandi manni á-
hyggjuefni nú á tímum. Mönnum
getur ekki dulist, að hinir miklu
sigrar, sem talið er að menningar-
frömuðir vorra tíma hafa unnið,
hafi verið helzt til dýru verði
keyptir. Það lætur nær sanni að
segja, að með hverju framfaraspori
sem þjóðinrar hafa stigið, hafi
gleði, nægjusemi, heilbrigði og
starfsþol einstaklinganna dvinað
og lífið orðið mörgum þúsundum
manna öinurlegra eftir en áður.
Iðnaðnrinn blómgast. —
Örbigðin vex. ,
Vér skulum nú til dæmis virða
fyrir oss iðnaðinn eins og hann er
rekinn á vorum tímum. Það væri
synd að segja að vöxtur og við-
gangur blasi ekki við oss, að kalla
má hvert sem litið er. Iðnaðurinn
hefir lagt út á framfarabrautina og
stikað stórum. En hver er svo
árangurinn? Hann er sá, að iðn-
aðurinn hefir hlaðið auðlegð á
hendur tiltölulega fáum mönnum,
svo þeir vita bókstaflega ekki
aura sinna tal. Hann hefir gert
menn að miljónamæringum, sem
ætla að sligast undir áhyggjum
þeim, sem auðæfin valda. Hins
vegar hefir hann og alið af sér
margfalt ineiri örbirgð en áður
hefir þekst. Öreiga má telja milj-
ónum saman, þessa menn sem
slíta sér út sýnkt og heilagt, frá því
er þeir komast á legg og þangað
til þeir veslast upp úr hor pg
hungri, illum aðbúnaði og sífeldri
ofreynslu. Úr skauti þessarar iðn-
menningar hafa risið jötunvaxnar
borgir með hin hræðilegu hverfi,
þar sem fátækt og eymd, andleg
og líkamleg óhollusta fær að þríf-
ast og dafna í næði. Og hefir ekki
hin marglofaða iðnmenning vor
haft helzt til oft spillandi áhrif á
siðgæðishugmyndir manna? Eru
þau dæmin ekki belzt til mörg,
að valdhafar og auðkýfingar hafi
bæði ljóst og leynt fórnað velferð
eða hagsmunum þjóðanna á hlaut-
stalla sinnar eigin auðs- eða valda-
græðgi?
Vér höfum fundið upp alveg ó-
trúlegan grúa af alls lconar vélum,
til þess að geta fullnægt hinum sí-
vaxandi viðskiftakröfum. Og það
verður eklci annað sagt, en að vér
höfum komist svo langt í þeim
efnum að furðu gegnir. En hverjar
hafa svo aíleiðingarnar orðið? Með
fjölgun véla hefir atvinnuleysið
aukist með þjóðunum. Hinn ýmsi
handverksiðnaður hefir farið for-
görðum og með honum listnæmi
og fegurðar þrá hinna ýmsu stétta.
Framleiðslan hefir að vísu marg-
faldast á ýmsum stöðum, en vöru-
gæðin hafa gengið úr sér til muna.
Og nú dylst engum, að haldist það
fyrirkomulag á iðnaðinum eins hér
eftir sem hingað til, þá hlýtur það
að leiða af sér hina mestu ógæfu
og ef til vill algera tortíming fyrir
mikinn hluta þjóðfélagsins. — Um
vélaturna á vígskipi einu var með-
al annars sagt í blaðagein ekki
alls fyrir löngu, að þeir væru allir
eitt hið furðulegasta og flóknasta
vélakerfi í heimi. Ef til 'vill mætti
segja hið sama um vélamenning
vorra tíma, eins og hún er nú
orðin. (Frh.)
Sig. Kristöfer Pétursson.
Eftirmælí.
Mánudaginn 28. jan. þ. á. and-
aðist á sjúkrahúsinu á Sauðár-
króki Gisli bóndi Daníelsson á
Steinstöðum í Skagafirði af blæð-
andi magasári. Hann var fæddur
á Steinstöðum 20. ágúst 1893 og
ólst þar upp. Faðir hans var Daní-
el bóndi Sigurðsson á Steinstöð-
um, sem kunnur mun um alt
land undir nafninu Daníel póstur,
en móðir hans var Sigríður dóttir
Sigurðar eldra á Víðivöllum.
Gísli var fjörmaður sem faðir
hans, óvenjulega kappsamur og
duglegur og áhugamaður, hafði
bjargfasta trú á landbúnaðinum
og framtíð hans, ekkert lá honum
ríkara á hjarta en að bæta og
utnskapa svo föðurleyfð sina, að
hún bæri hans lengi menjar. Þvi
miður auðnaðist honum ekki að
reisa sér þann minnisvarða, starfs-
timinn var svo stuttur, að eins
rúm 3 ár, en vinir hans munu
lengi muna glaðlynda áhugamann-
inn.
Skagfirðingar eiga þar á bak að
sjá einum af sinum yngstu bænd-
um frá nýbyrjuðu slarfi.
J. S.
Útibú Landsbankans er nú á-
kveðið að stofnað verði austan-
fjalls, samkvæmt samþykt alþingis
síðasta. Á það að vera á Selfossi.