Tíminn - 20.07.1918, Side 1

Timm
kemur út einu sinni i
mku og kostar 4 kr.
árgangurinn.
AFGREIÐSLA
i Regkjavik Laugaveg
18, simi 286, út um
land i Lau/ási, simi 91.
II. ár.
Reykjavík, 20. júlí 1918.
30. blað.
fjármnnaleg innllmnn.
Fyr á öldura var enginn vandi
að sjá hvort þjóð væri frjáls eða
nndirokuð. Áþjánarböndin voru
sýnileg. Allir vissu um þau og
engum kom til hugar að leyna
þeim.
En á síðustu árum hafa þjóð-
irnar fengið annað innlimunarvopn,
næstum enn hættulegra en her-
valdið. Það er hin friðsama Qár-
hagslega innlimun, sem sterkari
þjóð beitir við veikari. þar kemur
til greina aflsmunur fjárafla og
menningar.
Saga Tyrkja hin síðustu ár
sannar þetta. þjóðin er hraust,
herská og djörf, en fátæk og illa
ment. Hún Vill rétta við og sækir
fé og kunnáttu til Þýzkalands,
öðrum löndum fremur. Það fæst
með góðu móti. Járnbrautir eru
lagðar, bankar stofnaðir, iðnaður
keinur á fót í ýmsum greinum. En
sjálf þjóðin sem í landinu bjTr er
eins og utan við þetta, á ekki þetta,
skilur það ekki og ræður ekki við
framþróum þá sem gerist í hennar
eigin landi. Og fyr en varir er
þjóðin orðin þjónn í sínu eigin
húsi. Auðsuppsprettur landsins og
afltaugar þjóðfélagsins eru komnar
í hendur hinnar sterkur erlendu
þjóðar. Þannig hafa Þjóðverjar inn-
iimaðTyrkjaveldi, ekki með Krúpps-
byssum heldur með Qárafla sínum
og andlegu yfirburðum. Á sama
hátt hafa Bretar fyr meir innlimað
mikinn hluta Indlands. í höndum
þeirra fer aðferðin mjúklegast. Þeir
hafa haft mestan auð og mest af
þeirri stjórnkænsku, sem þar þurfti
að beita — til að landvinningur-
irin yrðj sársaukalítill þeirri þjóð
sem fyrir varð.
Fram á síðustu ár hafa íslend-
ingar varla látið sig dreyma um
aðra innlimun en þá sem skýrt
kann að vera ákveðin í skrifuðum
samningijm þjóða á milli. En þar
er varla hálf hættan. Þjóðinni
stendur miklu meiri hætta af fjár-
munalegum fjötrum, heldur en
hinni eldri innlimunarhættu.
Ritstj. YÍSÍ8, Jakob Möller, fór
þess á leit við neðri deild alþingis
að fá að höfða mál gegn forsætis-
ráðherra fyrir ummæli hans í
þingræðu um blaðið. Lét forsætis-
ráðherra þá ósk í ljósi að beiðnin
yrði samþykt. Fyrir þá sök veitti
deildin leyfið með 15 atkv. gegn 5.
Neðanjarðarsíraa er verið að
leggja nú víða um Reykjavíkurbæ.
Samningar takast.
Friður út á við.
Alþingi hefir verið slitið. Dönsku
samningamennirnir eru farnir heim
á leið. Á miðvikudagskvöldið var
komu samningarnir undir atkvæði
sameinaðs þings á lokuðum fundi
og hefir verið skýrt frá því opin-
berlega, að 38 atkv. voru greidd
með þeim, ekkert á móti, en tveir
þingmenn greiddu ekki atkvæði.
Dönsku nefndarmennirnir voru og
allir samþykkir samningunum.
Samningurinn vei’ður ekki birtur
nú og ekki fyr en dönsku nefndar-
mennirnir eru komnir heim. Verð-
ur hann þá birtur í báðum lönd-
unurn jafn snemma. Um einstök
atriði hans, verður því ekki rætt
opinberlega nú.
En það er óhætt að fullyrða það
að úr því að allir nefndarmenn-
irnir íslenzku og 38 þingmenn
voru honum samþ^'kkir og enginn
á móti, þá sé hann á þá leið að
sjálfstæðiskröfur okkar séu viður-
kendar og við megum hið bezta
við una. Samningurinn verði báð-
um þjóðunum til hags og sóma.
Sigur saraheldninnar.
Mannkynssagan hefir þá sögu
að segja að ein af smáþjóðum
Norðurálfunnar, Svisslendingar, gat
varið frelsi öldum saman fyrir
voldugum og drotnunargjörnum
nábúum. Henni tókst það með
hinni frábæru samheldni að sigra
ofureflið.
Nú bætist við nýr þáttur um
aðra smáþjóð álfunnar, sem fékk
aftur fulla viðurkenning sjáifstæðis
sins, af því að hún bar gæfu til
að breyta um bardagaaðferð, láta
niður falla sundrungina út á víð
og standa sem einn maður.
Saga þjóða og einslaklinga hefir
marga slíka sögu að segja um
mátt samheldninnar. Nú hefir sá
sannleikur sannast á íslenzlu þjóð-
inni. Við höfum borið úr býtum
sigur í sjálfstæðisbaráttunni með
samheldni.
Nú eigum við að nema af þvi
þann mikla lærdóm, að ávalt eftir-
leiðis, þegar mætast hagsmunir
ættlands okkar og erlendra ein-
stalvfinga eða stofnana, þá eigum
við að standa saman einhuga um
að verja hagsmuni ættlandsins.
Eru þess ærin dæmi hvílík hætta
smáþjóðunum er búin af erlendu
valdi í mörgum myndum. Það er
ekki nóg að sjálfstæði þeirra sé
viðurkent á pappírnum.
Má þá ekkert viðnám veita, ef
ekki reisir rönd við einhuga sam-
heldni heildarinnar.
Ósigur hægrimenskunnar.
Það er sem betur fer ekki óal-
gengt í skiftum einstaklinganna, að
sá sem er meiri máttar komi fylli-
lega réttlátlega fram við þann sem
minni máttar er. En í viðskiftum
milli þjóða er það óalgengt. Það
þekkist varla að voldugri þjóð,
sem náð hefir kúgunartaki og yfir-
drotnun yfir annari minni, að hún
viðurkenni óréttinn og sleppi tak-
inu af frjálsum vilja. Það hefir
langoftast reynst svo að það sið-
gæðis og réttlætislögmál, sem gildir
milli einstaklinga, fær ekki að
gilda milli þjóða.
Og hver er orsök þess?
Orsöltin er ,sú, að enn ráða með
flestum þjóðum þeir menn stefnu
stjórnanna, sem eru beinlinis og
óbeinlínis háðir ofjörlum og hægri-
mönnum, sem meta það mest af
öllu að aukíK auðsafn sitt á þrælk-
un eigin landa sinna og annara
þjóða.
Þessvegna er það — að þótt í
sjálfu sér eigi aldrei að þurfa að
þakka það sem rétt er gert, því
að úr því að það er rétt þá er
slcylda að gera það — að okkur
íslendingum er það skylt að þakka
dönsku þjóðinni, að hún sem er
meiri máttar, hefir breytt rétt við
okkur, þótt það sé enn nálega al-
heimsvenja, að sterkari þjóð breyt-
ir ranglega við hina sem er minni
máttar.
Og hver er orsökin til þess aði
Danir hafa brotið þessa alheims-
venju?
Hún er sú að í Danmörku ráða
ofjarlar og hægrimenn ekki lögum
og lofum. Hún er sú að hægri-
mennirnir dönsku fengu ekki
hindrað samningana, ekki einu
sinni með því að neita að taka
þátt í þeim. Því að þeir eru þar í
svo miklum minni hluta, að frjáls-
lyndu flokkarnir gátu látið sér í
léltu rúmi liggja hvoru megin
hryggjar hinir lágu í þessu máli.
Hinni frjálslyndu Danmörku,
vinstrimannaflokkunum og jafn-
aðarmönnum, hinni frjálslyndu
dönsku stjórn, eigum við íslend-
ingar að þakka hina frjálslyndu
og drengilegu framkomu gagnvart
okkur.
Allar góðar afleiðingar af þessum
samningum eru að þakka full-
komnum ósigri hægrimenskunnar
í Danmörku. —
Það er enginn vafi á því að þessi
framkoma Danmerkur gagnvart ís-
landi vekur atbygli um heim all-
an. Ekki sízt eins og ástandið er
í heiminum. Og meðal allra frjáls-
lyndra manna mun framkoma
Dana lofuð að verðleikum. Og
hún mun gefa hinni frjálslyndu
stefnu í heimspólitíkinni byr í
seglin.
Því að það er nú auglýst fyrir
öllum heiminum, hvernig stærri
þjóð kemur fram við minni þjóð,
þegar oíjarlarnir og hægrimennirn-
ir fá ekki að ráða. Geta allir dregið
af því ályktunina, hversu stórfeld
breyting yrði á heimspólitíkinni
yrði þeim velt úr veldistóli allra
stórveldanna.
Afleiðingar.
Það er ekki ofmælt að þessi at-
burður sé merkasti atburðurinn í
stjórnmálasögu íslands. Síðan ís-
lendingar gengu Noregskonungi á
hönd hefir enginn atburður gerst
merkari. Er hann hliðstæður verzl-
unarfrelsinu á því sviði.
Undanfarin ár hefir deilan um
málin út á við legið eins og mara
á þjóðinni. Lá við að hún gerði
landinu viðlíka mikla bölvun og
verzlunareinokunin. Hún hefir drep-
ið niður öllu heilbrigðu stjórnmála-
Ufi innanlands. íslendingar hafa
ekki getað snúið sér að því ein-
huga að mynda heilbrigða flokka-
skifting um innanlandsmálin vegna
hennar. Af því hefir leitt beinlínis
og óbeinlínis hin pólitiska spilling,
óheilindi og óhreinar línur.
En þjóðin var orðin þreytt á
því. Og um leið og fyrsta byijun-
in var hafin til þess að stofna til
heilbrigðrar innlendrar flokkaskift-
ingar, bar þjóðin gæfu til að sam-
einast um utanrikismálin. Og nú
er þeim ráðið til lykta og vegur-
inn opinn fyrir nýtt tímabil í
stjórnmálasögunni.
Með friðnum útávið eru gömlu
stjórnmálaflokkarnir endanlega úr
sögunni. Þeir voru að syngja sitt
síðasta og nýtt að koma í staðinn.
Nýr klofningur út á við hefði ef
til vill blá'sið einhverju lífi í þá.
Nú er sú hætta liðin hjá. Og
gömlu flokkarnir eru þar með
endanlega dauðir.
Stjórnarskrárbreyting í samræmi
við hinn nýja samning verður
vafalaust samþykt á alþingi næsta
sumar. Þá má gera ráð fyrir kosn-
ingum haustið 1919. Þá verður í
fyrsta sinni kosið um stefnur í
innanlandsmálum á íslandi. Tím-
ann þangað til þá hefir þjóðin til
að átta sig á því að skipast í
flokka á hinum nýja grundvelli.
Liggur nú við framtíð landsins,
óvist um hve langan tíma, að
þjóðin noti þann tíma vel, til þess
að skipa hið nýja þing hæfum og
eindregnum meirihluta frjálslyndra,
samtaka manna. — —