Tíminn - 26.10.1918, Blaðsíða 4

220
TlMINN
heyrðust enn niiklir dynkir austur
í Öræfum.
Ef askan fýkur ekki bráðlega
eða þvæst af, er auðsjáanlegt að
eyða verður miklu af fénaði í Vest-
ur-Skaftafellssýslu, með því að
heyfengur var lítill í sumar. Bjarg-
ráða hefir verið óskað í skeylum
frá hreppsnefndum Vestur-Skafta-
fellssýslu.
í nótt hefir faliið aska hér lítið
eitt og mistur mikið í lofti. —
Samgöngur við Vík eru að sjálf-
sögðu alveg teptar. Höfðu bændur
í Vesturskaftafellssýslu ekki rekið
nema lílið af sláturfé þangað og
nú er sjáanlegt að farga verður
miklu meira en áður, Að tilblutun
stjórnarráðsíns fór björgunarskipið
Geir áleiðis austur í fyrradag.
Hafði meðferðis 400 kjöttunnur,
þar af 100 fullar af salti og auk
þess nokkuð af matvæluin. Er til-
ætlunin að reyna að athafna sig
við Skaftárós. —
Dagaskifti hafa verið að þvi síð-
ustu viku hve gosið hetir verið
magnað. Regn hefir verið töluvert
og bætt jörð og öskufall lítið vest-
an gossins. Var svo sagt t. d. í
símtali frá Holti undir Eyjafjöllum
í fyrradag, að þar hafði engin ný
aska koinið og gamla askan var
alveg horfin.
Suður-Afríka.
i.
Sextán ár eru liðin síðan Eng-
lendingar sömdu frið við Búa og
lögðu land þeirra undir sig. Mun
flestum í minrji hin frækiíega vörn
Búanna. En við svo mikið ofurefli
var að eiga að ekki varð rönd við
reist.
Ræður að likindum að Búar
undu illa hag sínum, er þeir létu
frelsi sitt. En Englendingar hafa
lagt alt kapp á að græða sárin og
tryggja friðinn i landinu.
Árið 1909 gáfu þeir Suður-Afríku
sjálfstjórn heiina tyrir. Eru nú sam-
einuð undir einni stjórn: Búaríkin
gömlu, Transvaal og Óranía, og
hinar gömlu nýlendur Englendinga
þar syðra.
Er það vafaiaust að Englending-
ar hafa með þessu unnið mikið á
um að tryggja sér landið. Ekki sízt
þar er samkomulag varð um það
að Botha, einn af frægustu her-
foringum Búa, tókst á hendur
stjórnarforystuna.
Regar stríðið hófst reyndi á, hve
traust væru yfirráð Englendinga i
Suður-Afríku. Uppreist var hafln
þar. Var sumpart um kent undir-
róðri úr þýzku nýlendunni sem
liggur þar norður af. Ýmsir af
Búum tóku þátt í uppreislinni. En
Botha og herinn stóðu fast á móti
og uppreistin var gersamlega bæld
niður.
Til þess að sýna það enn betur
hve traust bandið væri milli Eng-
lands og Suður-Afríku var enn
meira gert en það að friða landið
til fullnustu heimafyrir. Töluverð-
ur her kom þaðan til hjálpar Eng-
lendingum i viðureigninni við Þjóð-
verja á Norður-Frakklandi. Og enn
hefir Englendingum komið lið úr
Suður-Afríku til þess að leggja
undir sig nýlendur Þjóðverja í
Afríku. 0
það væri algerlega einsdæmi í
veraldarsögunni ef ástandið innan-
lands í Suður-Afríku, væri i alla
staði svo glæsilegt, sem virðist
mega ráða af því sem hér á und-
an er sagt. En svo er það ekki.
Stór stökk koma ekki fyrir í sög-
unni. Sigruð þjóð bindur ekki í
heild sinni fullkomið vinfengi við
sigurvegarana, áður en einn manns-
aldur er liðinn.
II.
Stjónmálaflokkar eru þrir í Suð-
ur-Afríku: Unionistar, Natíonalist-
ar og Suður-Afrikuflokkurinn. f
Uníonistaflokknum eru eingöngu
Englendingar, sem allir vilja á-
framhaldandi og sem nánasta sam-
vinnu við England. í hinum tveim
flokkunuin eru eingöngu Búar.
Suður-Afríkuflokkurinn er flokkur
Botha sljórnarforseta. Sá ílokkur
vill halda áfram Suður-Afríku
bandalaginu í einu ríki, sem sé
hluti hins enska heimsveldis. Nat-
íonalistaflokkurinn vill losna und-
an valdi Englendinga og stofna
sjálfslætt Búaríki i Suður-Afríku.
f neðri málstofu þingsins — og
hún ræður rnestu — standa nú
sakir svo að Uníonistar og Suður-
Afríkuflokkurinn ráða þar öllu og
eru sameinaðir um að halda sam-
bandinu við England, meðan stríð-
ið er. Ráða þeir flokkar um 100
atkvæðum. Natíonalistar eru ekki
íleiri en 27 eða 28. Verkamenn og
óháðir hafa hvorlr um sig tvö til
þrjú atkvæði.
Botha situr því fastur í sessi sem
stendur og stefnubreyting verður
engin um stjórnina að sinni. En
það er á allra vitorði að Natíonal-
istum vex óðíluga fylgi. Almennar
kosningar eiga að fara fram 1920.
Og þá er ekki talið ólíklegt að
Natíonalistar nái meirihluta, eink-
anlega ef fylgi þeirra vex jafn óð-
fluga þangað til og verið hefir.
Hvort sem af þvi leiddi að þegar
yrðu gerðar tilraunir til að skilja
við England.
Hvítir menn í Suður-Afríku eru
1 milj. og 400 þúsund. Af þeim
eru nú um 40°/o Englendingar en
60% Búar. Fyrir tjórtán árum var
hlulfailið svo að Englendingar
voru jafn margir og Búar. Hlut-
fallið raskaðist af því tvennu, að
niargir Englendingar hafa farið
heim, og fleiri börn fæðast hjá
Búum. Eru allar líkur til að í það
horfið sæki áfram.
Ágreiningur milli stjórnmála-
flokkanna út af þessu virðist óum-
flýjanlegur. Uníonistar vilja íta
undir innflutning frá Englandi. En
á móti standa báðir Búa-flokkarn-
ir. Getur svo farið, að samvinna
fari út um þúfur milli Unionista
og Suður-Afríkuflokksins út af
þessu.
Óánægjan með sambandið við
England er að sjálfsögðu ríkust í
gömlu Búaríkjunum. Það er þó
ekki af þeim ásfæðum að Búar
sæti nokkurri kúgun eða misrétti.
Búar rijóta allra hinna sömu rétt-
inda og Englendingar. Og tungu
þeirra, holllenzku, er gert alveg
jafnt undir höfði og enskunni. Blað
stjórnarinnar er t. d. gefir út á
báðum málunum.
»Við komum hingað fyr og þess-
vegna eigum við landið«. það er
slagorð Búanna. Sjá þeir ekki,
frekar en flestir aðrir hvítir menn,
á hverju þetta er bygt. þeim dettur
ekki i hug að frumbyggjarnir eigi
neinn rétt.
III.
það reynist svo nálega undan-
tekningarlaust, að sambúð hvítra
manna og svartra verður báðum
til bölvunar. Hviti maðurinn legst
í leti og úrkynjast, þar eð hann
lætur hinn svarta vinna fyrir sig.
Svarti maðurinn þolir heldur ekki
sambúðina. Karlmennirnir verða
óráðvandir og glata flestum góðum
eiginleikum sínum. Siðferði kvenn-
anna verður mjög bágborið.
þessi hefir reynslan orðið í Suð-
ur-Afríku. Hvítu bændurnir þar
leggja miklu minna á sig af lík-
amlegri vinnu, en t. d. bændurnir
í Canada.
Mönnum hefir flogið í hug að
skifta Suður-Afríku í fylki og láta
hvíta menn búa eina i sumum,
og svarta menn eina í sumum.
En það er óframkvæmanlegt. Hvítn
mennirnir vilja ekki leggja það á
sig.
Framtíð Suður-Afríku, er enn
meir undir því komið, hvernig
sambúðin verður milli hvítra
manna og svartra, en hinu sem
áður var að vikið, sambúðinni
milli hvítu mannanna innbyrðis,
Englendinga og Búa.
Svörtu mönnunum vex svo stór-
kosllega fiskur um hrygg síðuslu
árin.
þeir eru flestir. Og þeim fjölgar
tiltölulega langmest. Og deilurnar
sem verið hafa milli hvítra vinnu-
veitenda og hvítra verkamanna
hafa mjög eflt svertingjana. þeir
eru farnir að bindast i félagsskap
og vakna til meðvitundar um mátt
sinn.
Dregur að því meir og meir að
öll líkamleg vinna sé leyst af hendi
af svörtum mönnum — í borgun-
um a. m. k.
Fyrir tíu árum dirfðust svertingj-
ar ékki að ganga á gangstéttunum
í stórborgunum. Þeir voru í vagna
og hestaumferðinni á rniðjum göt-
unum. Frá þeim sið hafa þeir nú
horfið með öllu. Má af litlu marka.
Er það spá fróðra manna, að
úrslitaglíman um yfirráðin í Suður-
Afríku, verði ekki háð milli hvítra
manna innbyrðis, heldur milli
hvítra manna og svartra. — En
þess getur orðið langt að bíða.
Fréttir.
Tíðin hefir verið góð þessa viku.
Frostlaust flestar nætur og úrkoma
mikil.
Skipaferðir. Botnía kom frá
Kaupmannahöfn 19. þ. m. og fór
aftur 24. þ. m. Forsætisráðherra
fór utan með henni. — Wille-
moes kom frá Ameríku 19. þ. m.
og fór 23. þ. m. í bringferð —
Borg kom 20. þ. m. frá Englandi
og er farin norður um land.
Sambandsmálið. Fregnir uin at-
kvæðagreiðsluna eru komnar úr
þessum kjördæmum:
f Reykjavík . . . 2398 já, 243 nei
á ísafirði 248 — 95 —
- Akureyri .... 248 — 17 —
- Seyðisfirði . . . 204 — 2 —
í Vestmannaeyjum 457 — 4 —
- Strandasýslu. . 385 — 8 —
- Rangárv.sýslu . 441 — 13 —
- A.-Skaftaf.sýslu 297 — 2 —
- Dalasýslu . . . 335 — 13 —
- Árnessýslu . . . 556 — 138 —
- Gullbr. Kjósars. 903 — 26 —
- Borgarfjarðars. 386 — 18 —
- Mýrasýslu . . . 330 — 27] —
- Skagafjarðars. . 640 — 13 —
- Suður-Múlas. . 667 — 35 —
- Húnavatnssýslu 550 — 10 —
- Vestur-ísafj.sýslu 294 — 52 —
Slys. Hinn 18. þ. m. fórst bátur
á Skerjafirði. Var að koma úr
beitifjöru. Voru fjórir menn á bátn-
um: Þorsteinn Gamalíelsson frá
Kvöldroðanum á Grímsstaðaholti,
Sveinn Jónsson tengdason hans,
Þorkell Þorkelson úr Reykjavík og
Jóhannes Sveinsson frá Skildinga-
nesi.
Dómur er nýlega fallinn í hæsta-
rétti í máli því sem vínsalarnir
höfðuðu gegn landsstjórninni út af
því að þeir voru sviftir vínsölu-
leyfinu, er bannlögin gengu í giidi.
Var stjórnin sýknuð af öllum kröf-
um, en vínsalarnir dæmdir í 500
kr. málskostnað.
Kjötsalan. Útflutningsnefnd mun
vera að leggja síðustu hönd á
skýrsluna um kjötsöluna og verð-
ur væntanlega gefinn kostur á að
birta hana. — Meinleg prentvilla
var i síðasta blaði í grein um
kjötsöluna. Talað er um að hækk-
un kjötverðsins nemi á fimtu milj-
ón krónu, en átti að vera á þriðju
miljón króna. Var þá giskað á að
út flyttust rúmar 40 þús. tunnur.
Friðarvonirnar komu mörgu til
leiðar. Má eitt fyrirbrigði telja
meðal margra að alt í einu berst
á markaðinn í Reykjavík inikið af
neftóbaki og munnlóbaki, sem
sumpart hefur verið ófáanlegt, sum-
part selt áður margföldu verði.
Menn munu skilja hálfkveðna vísu.
Ritstjóri:
Tryggvl JÞórhnllsson
Laufási. Sírai 91.
Preutstniöjan Gutenberg.