Tíminn - 27.11.1918, Blaðsíða 1

TÍMINN
kemur út einu siitni i
mku og kontar i ke,
árgangurinn.
II. ár.
Reyhjavík, 27. nóveraber 1918.
"V opoahlé.
Fyrir rúmum fimmtíu mánuðum
kveikti Austurríki og Þýzkaland
heimsófriðinn mikla og 11. nóv. síð-
astliðinn var vígum þeim lokið.
Þýzkaland gafst þá upp og vopna-
hlé var samið. Samherjar þess
þrír höfðu gefist upp áður, hinn
veikasti fyrst og hinn sterkasti
síðast.
Þegar Þjóðverjar hófu sóknina
miklu í vor, var það gert að ó-
vilja þings og þjóðar. Herforingj-
arnir eða junkararnir réðu því.
Þeir vonuðu að geta brotist í gegu
að vestan, náð Paris, flætt yfir
Frakkland og kúgað Breta og
Ameríkumenn út á skip sín — og
fengið frið. Á hinu var grunur,
þótt lágt færi, að ef sóknin mis-
hepnaðist, þá væri gersamlega úti
um Miðveldin. Pau þyldu ekki
einn vetur til sultinn og ófriðar-
hörmungarnar.
Sóknin mikla snerist upp í ósig-
ur. — Þjóðverjar urðu að hörfa
undan fyrir ofurefli Bandamanna.
Hindenburg-linan var rofin, og
óvinirnir þokuðust nær sjálfu
Þýzkalandi. Ósigur, hungursneyð
og innrás óvinahers í landið voru
fyrirsjáanlegir atburðir á þessum
vetri.
Svo biluðu samherjarnir. Búlg-
arar gáfust upp. Tyrkir sömuleiðis
og opnuðu Bandamönnum ieið í
gegnum Hellusund. Leiðin austur
i lönd var þá lokuð Þjóðverjum
og draumar junkaranna- um heims-
veldi í Asíu að engu orðnir. Hins-
vegar var Bandamönnum opin leið
inn í Rússland og Rúmeníu sunn-
an að. .
Af öllum þjóðílokkuin Austur-
ríkis voru varla nema tveir, sem
viljað höfðu stríðið. Það voru
Þjóðverjar í héruðunum kringum
Vinarborg og Ungverjar. Hinir allir
dönsuðu nauðugir, og óskuðu
málstað þeim, sem þeir börðust
fyrir, alls ófarnaðar. Þegar alþýða
manna i Austurríki sá hvað verða
vildi, magnaðist sundrungin. Karl
keisari sendi þá Wilson forseta
skeyti, og kvaðst albúinn að gefa
hverjum þjóðflokki í ríkinu heima-
stjórn, en vera skyldu smáríkin
þau öll í einu sambandi undir
krúnu Habsborgar keisara. Vænti
hann að með þessu yrði sér auðið
að fá frið við Bandamenn. Wilson
svaraði þessu svo, að eins og mál-
um væri nú komið yrðu þjóð-
flokkar Apsturrikis að hafa sjálfs-
ákvörðunarrétt um sín mál. ^æ-
heimsbúar og Suðurslavar í Aust-
urríki höfðu hafið uppreist áður
(það voru herforingjar í Rússlandi
sem losnuðu í byltingunni þar) og
gengið í lið með Bandamönnum
og hlotið viðurkenningu þeirra að
launum. Svar Wilsons hlejrpti öllu
í uppnám i Austurriki. Hver kyn-
þátturiun sagði sig úr lögum við
annan. Jafnvel Ungverjar lýstu yfir
vanþóknun á upphafsmönnum
striðsins, en Þjóðverjar i Austur-
ríki kváðust vilja semja um frið i
sambandi við frændur sina í norð-
urátt. Varð alt þetta mjög i sama
mund að Austurríki valt í .sundur,
stjórnin í Vín samdi um uppgjöf
við Bandamenn og Karl keisari
veltist úr völdum. Þar með var
lokið æfidögum Austurríkis.
Meðan þessu fór fram reyndi
Max prins að komast að samn-
ingum við Wilson um vopnahlé.
Jafnframt gerði þingið ýmsar brejd-
ingar á stjórnarfari landsins, sem
benda skjddu í lýðfrelsisáttina. En
Wilson og samherjar hans létu
ekki blekkjast, enda var auðvelt
að sjá, að Þýzkaland var að þrot-
um koinið. Endaði skeytaskiftum
þessum svo, að Þjóðverjum var
ótvírætt gefið í skyn, að ef þeir
vildu fá vopnahlé yrðu þeir að
semja við Foch marskálk og sjó-
liðsstjórn Breta. Jafnframt þessu
var Foch falin yfirstjórn alls land-
liers Bandamanna og ráðgert að
sækja að Þjóðverjum breði vestan
frá og gegnuin Austurríki. Banda-
rikjamenn sendu æ meiri liðsauka
og vígvélar til Frakklands, enda
hörfuðu Þjóðverjar nú undan úr
Belgíu og nálguðust sín eigin
landamerki.
En lieima í Þýzkalaudi voru
sorglegir dagar. Skorturinn afskap-
legur, hungursnej'ð og mannfellir
j'firvofandi, spænska drepsóttin í
algleymingi og friðartilraunir Max
kanslara að engu hafðar. Hinir
sundruðu Pólverjar reistu nú höf-
uðið og lýstu yfir — í nafni hins
volduga Wilsons forseta — að nú
væri þeirra frelsisdagur runninn
að nýju. Jafnvel Danir komu nú
til skjalanna og mintu þýzku
stjórnina á gömul en illa haldin
loforð um Slesvig. Þá kom loks-
ins hin lengi viðbúna uppreist i
Þýzkalandi, bæði í sjóhernum og
flestum hinum stærstu borgum.
Jafnaðarinenn lóku hvarvetna við
völdum. Keisarinn flýði til Hol-
lands með nánasta ættfólki sínu
og lagði niður völd. Herinn beygði
sig fyrir uppreislinni og viður-
kendi hina nýju stjórn. Þá var
samið vopnahlé við herstjórn
Bandamannna. Þjóðverjar skyldu
draga her sinn úr öllum hernumd-
um löndum. Ennfremur úr Elsass
og Lothringen. Skila öllmn her-
föngum. Láta af hendi við Banda-
menn alla kafbátana, þriðjung
herskipastóls síns, Helgolandsvígin
og ógrynni af fallbj'ssum, bílum
og öðrum hernaðartækjum. Skyldu
Bandamenn hafa hluti þessa til
tryggingar því, að Þjóðverjar slitu
ekki vopnahléinu og byrjuðu ófrið
að nýju.
En því þarf varla að kvíða. Því
að svo var þjóðin aðþrengd orðin,
að eitt hið fyrsta sem Bandamenn
verða að gera er að flytja mat-
væli til landsins til að afstýra
hungursneyð. Þjóðverjar hafa geng-
ið mannlega að því að efna skil-
málana, enda sú leiðin vænlegust
til að ná þolanlegum friðarkostum.
Drepsóttin.
Núverandi landstjórn hefir verið
margt til foráttn fundið, og meiri
barátta um hana staðið en nokkra
aðra innlenda stjórn.
En alt það sem stjóninni hefir
verið borið á brýn er smáræði eitt
í samanburði við það, ef hún
lætur nú ekki verjast með oddi og
egg gegn því að drepsótlin geysi
um bjrgðir landsins, leggi langflesta
á sóttarsæng og láti marga að
velli falla, og það einkum þá sem
eru í blóma lífsins og bera nú
hita og þunga dagsins með þjóðinni.
Til þess að knýja heilbrigðis-
stjórnina til þess að taka til hinna
öruggustu ráða, hefir svo fast verið
tekið á þessu máli hér í blaðinu
og verður enn. Af því að ráðstaf-
anir þær sem gerðar hafa verið,
verða að álítast langt frá að vera
fullnægjandi. Og af því að svo
mikið liggur við.
Morgunblaðið hefir daglega flutt
fréttir af því sein gert hefir veríð
af liálfu lreilbrigðisstjórnarinnár.
Stendur í því í gær eftirfarandi
klausa.
»í stjórnarráðinu er verið að
setja upp sérstaka skrifstofu
fyrir hjálparstartsemina út um
land og hefir verið unnið að
undirbiiningi hennar látlaust síð-
an veikin tók að breiðast út
hér. Mun sú skrifstofa daglega
safna saman öllum fregnum frá
sýslumönnum og læknum sótt-
inni viðvíkjandi og láta blöð-
unum í té«.
Meir en þrjár viknr ern liðnar
»siðan veikin tók að breiðast út
hér«. Allan pann tima »hefir verið
unnið látlausUc. að undirbúningi
skrifstofu sem hefði verið hœgt að
setja á stofn á minna en einum
klukkutima.
Það er fjármálaráðherrann — í
AFGREIÐSLA
i Regkjauík Laugaveg
18, simi 286, út am
kmd i Laufási, simi 91.
48. blað.
fjarveru forsætisráðherra — sem
nú hefir heilbrigðismálin í sínum
höndum, með landlækni.
Afstaða landlæknis er kunn.
Hann vildi ekki hindra það að
veikin bærist hingað, áleit það
þýðingarlaust. Og bein afleiðing af
þvi er sú að verja ekki sérstakar
bygðir, því að það er sýnu erfiðara
en hitt að verja landið alt.
Nú hafa augu heilbrigðisráð-
herrans opnast fyrir þvi hvílíkar
hörmungar afleiðingar það hefir
að svo var gert og þá er ekki um
annað að gera en að láta aðra en
landlækni gera þær ráðstafanir sem
gera þarf, sem hann o: landlæknir,
vill ekki gera láta.
Ábyrgðin hvílir á landlækni að
ekkert var gert til þess að bindra
það að veikin bærist hingað. En
þegar raun gaf vitni um afleið-
ingarnar af því að fylgja ráði land-
læknis, færðist skjddan um að taka
til annara ráða og skyldan að
bjarga öðrum landshlutum, yfir á
herðar heilbrigðisráðherra. Hann
ber því ábyrgð á því sem gert
hefir verið og ógert hefir verið lát-
ið, um ráðstafanir út um land.
Sitthvað hefir verið gert að vísu
til bjálpar og varnar út um land,
fengnar fréttir, og menn sendir.
Og eitthvað gert að sóttvörnum.
En það hefir verið fyrst og fremst
hörmulega seint, í annan stað alt
of lítið og loks hefir vantað alt
yfirlit ytir ástandið og samtaka
ráðstafanir á öllum stöðum.
Það stafar alt af því að heil-
brigðisstjórnin heíir ekki falið mál-
in sérstökum mönnum, sem ekki
þyrftu annað að gera og gætu
gengið að því með festu og forsjá.
Var dæmið við hendina í starfi
bjúkrunarnefndarinnar hér í bæn-
um og lá beint við að nota enu
starfskrafta þess manns sem þar
gekk bezt fram og átti uppástung-
una um að það starf var hafið. >
Nú loks á að setja á stofn sér-
staka skrifstotu, eftir þriggja vikna
látlausa vinnu að undirbúning
hennar.(!) Er betra seint en aldrei.
En ef það er satt sem sagt er, að
fyrir þeirri skrifstofu eigi að standa
tveir starfsmenn af fjármálaskrif-
stofunni, menn sem þar eru störf-
um hlaðnir, og þurfa auk þess að
veita aðstoð á atvinnumálaskrif-
slofunni, sem nú sem stendur er
nálega mannlaus — þá er ekki
meiri né röggsamlegri aðgerða að
vænta af starfi skrifstofunnar, en
af hinu þriggja vikna látlausa starfi
um að koma skrifstofunni á fót.
Og má þá getur leiða að því
hvernig fara muni.
Þegar fréttirnar bárust um á-
standið i Skaftafellssýslu eftir gosið,