Tíminn - 25.01.1919, Síða 3

TlMINN
23
Gráðaostagerð,
Umsóknir um nám við Gráða-
ostagerð í Sveinatungu næsta
sumar, óskast sendar sem fyrst
tii
Jóns Á, Guðmundssonar
Gróðrarstöð Reykjavík.
og hversu margir, sem hann drótt-
ar að ósannindum. — En hann
mælist eftii leiðis einn við um þá
hluti.
Eitt einstakt dæmi má nefna af
Vísisrökunum og er það um sem-
entiö. Vísir fullyrðir það 12. jan.
eftir »manni einum hér í bænum«
— heimildir eru allar eflir þessu
— »»ð danskt sement hefði þá
mátt fá hingað komið fyrir 20—30
kr. lægra verð en amerískt«. Þá
kostaði landsverzlunar-sementið
ameriska 42 kr. tunnan. Þessi »mað-
ur einn« Vísis hefði þá getað selt
danskt sement fyrir 12—22 kr.
tunnuna. En farmgjaldið eitt á
tunnu með Botníu var þá 20 kr.
Eftir því hafa Danir í bezta til-
felli borgað 8 kr. með hverri tunnu
sem þeir létu af hendi og auk þess
allan annan kostnað en farmgjald,
allra dýrast var að taka tvær krón-
ur með tunnunni og taka á sig
allan kostnað annan en farmgjald-
ið. — Svona kjör frá Danskinum
fá ekki aðrir en menn Vísis. Ligg-
ur næst að halda að Vísis-vinir
njóti einhverra sérstakra hlunninda
suður þar, njóta að líkindum þeirra
stórlaxanna Berlémes og Asíu-
Andersens, sem eru Vísi svo kær-
komnir.
skikan a fætur öðrum, Fyrst og
fremst ýms þýzk héruð og mikinn
hluta Póllands, og þar næst ýms
smáríki á Ítalíu, sem notuð voru
til að láta smáfursta af Habsborg-
arættinni hafa af þein} uppeldi sitt.
Skömmu eftir miðja siðustu öld
misti Austurríki áhrif sin í Þýzka-
Iandi og lönd sín á Ítalíu. Enn
var það þó stórl og fjölment og
nú var gerð tilraun til þess að
koma föstu skipulagi á stjórnar-
far þess.
Árið 1867 var rikinu skift í tvö
ríki, keisararikið Austurríki og
konungsríkið Ungarn. Þau skyldu
bæði vera jafn rétthá, hafa sam-
eiginlegan þjóðhöfðingja og mið-
stjórn, sem stýrði utanríkismálum,
her- og fjármálum. En ekki var
friður fenginn með þessu. Baráttan
milli þjóðflokkanna fór altaf vax-
andi. Einkunf í Austurríki. í Ung-
arn var meiri festa á stjórninni,
og Ungverjar bældu alla sjálfstæð-
isbaráttú Slava og Rúmena niður
með grimdarhörku. Þingstjórn var
innleidd en ekki batnaði ástandið
við það. í þingsölunum urðu
VajasSm visinðamenska.
í ársriti Fræðafélagsins 1918 er
dálítil klausa eftir Þ. Th., þar sem
hann brígslar Tímanum um að
hafa skýrt rangt frá um stefnu-
mun hægri- og vinstrimanna á
Norðurlöndum. Höf. ber ekki við
að færa nein rök fram máli sinu
til sluðnings. Lætur sér nægja með
stóryrðin.
Pað þarf ekki að taka það fram,
að alt sem Tíminn hefir um þetta
sagt er óhrekjandi sannleikur.
Hefði þessi fráleita meinloka P.
Th. verið lálin óátalin, ef »milli-
liða-málgagnið« á Akureyri hefði
ekki ginið yfir flugunni og bætt
við nýjum rangfærslum.
Ritstj. blaðsins, sem hér er um
ræða, mun telja vísindamanns
nafn P. Th. næga sönnun fyrir
hverju þvi, sem sá maður kann
fram að færa, þótt ekki komi það
hið minsta við fræðigrein þeirri,
sem hann hefir hlotið maklegt lof
fyrir að vinna að.
Sannleikurinn er sá, að yísinda-
maðurinn og stjórnmálamaðurinn
í Þ. Th. eiga ekki alt áf samleið.
Pess vegna er dálítið varhugavert
að taka stóryrði P. Th. um sam-
tíðarmál fyrir vísindalega prófaðan
sannleika. Ennþá er í minnum
höfð mótstaða hans og ofsafengin
framkoma í deilunni út af heim-
llutningi Bókmentafélagsins. Sást
lílið af göfgi hins óhlutdræga vís-
indamanns í breytni hans þá. Enn
verra er þó hitt, að eftir þennan
mann skuli liggja annað eins rit
og æfisaga Péturs biskups. Pað á
að vera strangnákvæmt vísindarit,
en er þó ekkert annað en væmin
vörn fyrir tengdaföður höf. Er
auðséð að honum heíir þótt nauð-
syn á að lyfta þessum manni
hærra í frægðarsligann, heldur en
verðleikarnir leyfðu. Bókin ber
stundum blóðugir bardagar, svo
slíta varð þingfundum með her-
valdi.
Eina ráðið til þess að keisarinn
gæti nokkru ráðið, var að siga
þjóðunum saman og styðja sig við
þá sem sterkust var i svipinn, en
vera jafnframt viðbúinn að geta
sótt traust sitt til hinna undirok-
uðu, ef þær skyldu verða ofaná
að lokum. Petta hefir verið aðal-
þátturinn í stjórnkænsku Habs-
borgara síðastliðin 70 ár.
Petta gat líka gengið vel um
liríð, því margar og sundurlyndar
þjóðir bjuggu i ríkjunum. Árið
1912 var talið að í Austurríki og
Ungarn væri alls 12 milj. Pjóð-
verjar, 10 milj. Ungverjar, 8x/2
milj. Tjekkar, 5 milj. Pólverjar,
4 milj. Rúthenar, 31/? milj. Rúm-
enar, 7 milj. Suður-Slafar og tæp
ein miljón ítala. Engar af þessum
þjóðum voru svo sterkar, að þær
gætu kúgað hinar til lengdar. Pvi
þær veikari tóku þá höndum sam-
an gegn kúgurum sínum.
Þannig var hagur Austurríkis
ekki sem beztur síðuslu áratugina
vott um dugnað höf., en jafnframt
um mikla óvandvirkni í dómum
um menn og inálefni og ótrúlega
mikla hégómagirni. Pessu til sönn-
unar má færa það, að höf. leggur
ritgerðir eftir P. biskup, sem enga
sögulega þýðingu hafa haft, á borð
við Ármann á alþingi, Fjölni og
Ný félagsrit! Pað að læpast undan
ósvífni Dana á þjóðfundinum (eftir
að hafa talað digurt áður) er að
dómi þessa sannleiksleitanda hin
djúpsæasta stjórnkænska af ís-
lenzkum forvigismanni. Sömuleiðis
konungkjörna undanhaldið, sem á
eftir fylgdi. Ekki að tala um að allir
sem andæfðu eitthvað P.biskupi, lífs
eða liðnum, fá ærlega á baukinn,
t. d. Grímur Thomsen, Jón biskup
Helgason, Friðrik Bergmann, Jón
Bjarnason o. m. fl. Miklir atburðir
þykja P. Th. það, að tengdafaðir
hans lenli eitthvert sinn i boði hjá
kónginum, og ein prinsessan gaf
honum mynd af sér! Af vörn P.
Th. má sjá, að hann er hamramur
hægrimaður í skoðunum, án þess
þó að hafa þann kjark, sem þarf
til áð kannast við óvinsæla lífs-
skoðun.
P. Th. verður þvi, eins og aðrir
menn, að færa rök fyrir skoðun-
um sínum, ef honum á að verða
trúað. Um skjaldsvein hans þarf
fátt að segja. Enginn tekur mark
á orðum hans, síðan hann yfirgaf
þann llokk, sem lyfti Sig. Jóns-
syni upp í ráðherrasess og efndi
til landsverzlunarinnar. Skoðana-
skiftin hafa firt hann mætti, eins
og hármissirinn Samson forðum.
Dansinn kringum gullkálfinn er
ekki heilsusamlegur — jafnvel ekki
fyrir dýralækna.
Vinstrimaður.
áður en ófriðurinn mikli hófst.
Hver höndin upp á móti annari
og meiri innanlandsdeilur, en ann-
arstaðar í álfunni, bjuggust menn
alment við því, að rikið leystist
upp þá og þegar. Er það fullsann-
að, að Berchtold utanríkisráðherra
og fleiri af þeim mönnum, sem
mestu réðu um það að Austurríki
hóf ófriðinn við Serbiu, ætluðu sér
að nota stríðið sem meðal til þess
að vekja föðurlandsást, samheldni
og keisaratrygð þjóðaiánnar. Petta
er ekki nýtt dæmi í sögunni. Hin
allra ranglátustu og svívirðilegustu
stríð, hafa oft verið notuð til þess
að græða innri meinsemndir.
Pessi von brást algerlega. Pegar
í stríðsbyrjun neitaði fjöldi manna
einkum Tjekkar og Suðurslavar,
að gegna herþjónustu. Voru þeir
dregnir fyrir herdóm og skotnir
hundruðum saman. Og hinir voru
ekki tryggir allir saman. Ófarir
Austurríkismanna í Galisíu og við
Piave eru því kendar, að nokkrir
af þeirra eigin mönnum svikust
undan merkjum og gengu í lið
með óvinunum og gáfu þeim ýms-
Ur skeytum.
— Við þingkosningar í Pýzka-
landi urðu meirihluta-jafnaðar-
menn í yfirgnæfandi meirihluta.
í hinu nýja þýzka riki verða 8
sérstæð lýðveldi, sem öll til sam-
ans mynda sambandslýðveldi, og
nær það einnig yfir hið þýzka
Austurríki. Verður stjórnað af for-
seta.
— Flugmálaráðuneytið brezka
ællar að gera alt sem í þess valdi
stendur til þess að greiða loftsigl-
ingum veg í framtíðinni og að
komið verði föstum flugferðum
milli allra hafna hins brezka ríkis.
— Síðustu flugskipin sem Bretar
hafa smíðað, geta flogið samfleytt
níu daga og farið 45 mílur (enskar)
á klukkustund. Geta því flogið
34 sinnum lengra en nýjustu flug-
skip Þjóðverja.
Fréttir.
s _____
Tíðio. Muna allir grimdarfrostin
sem voru í fyrra um þetta ieyti.
Nú hefir verið hláka og blíðveður
alla vikuna. — Afli er góður þeg-
ar á sjó gefur.
Hrossasalan. Útflutningsnefnd
útborgar nú 160 kr. uppbót á
hvern hest sem seldur var og
fluttur út.
Fullvoldið. Ákveðið er að kostn-
aður við framkvæmd fullveldisins
í þeim efnum sem sagt verður
verði þessi:
1. Til konungs og konungsættar
var ákveðið að greiða kr. 50 þús.
á ári.
ar mikilvægar upplýsingar. Harð-
sljórn og hervald Pjóðverja og
Ungverja gat lengi vel haldið rík-
inu saman, en þegar ósigrar og
hungursneyð tók að kreppa að,
varð við ekkert ráðið. Ríkið gliðn-
aði sundur, hægt og mótstöðulaust.
Ekki með snöggri byltingu eins
og Rússland. Hin ýmsu þjóðerni
innan ríkisins tóku smátt og smátt
völdin í sínar hendur, og skiftu
sér ekkert af þvi hvað keisarinn
og miðstjórnin sagði. Loksins velt-
ist keisarinn úr hásæti og þá var
ekkert til lengur, sem hindrað gat
upplausn ríkisins. Engin aostur-
rísk menning siðir eða tunga var
til, en aftur á rnóti þýzk, ungversk,
tjekkist og pólsk menning og sið-
ir. Hver þjóð hugsaði að eins um
sig, og flýtti sér nú að skera á öll
hin gömlu bönd, sem haldið höfðu
ríkinu saman.
Á rústum Austurríkis hafa nú
risið upp þrjú sjálfstæð ríki. Böh-
men, Ungarn og hið þýzka Aust-
urriki, sem þó ef til vill, sameinast
hinu þýzka ríki.
Siebenbiirgen hefir sameinast