Tíminn - 12.02.1919, Blaðsíða 3

T í M I N N
39
Við Jóhannes skírara, þótt svo
margt bæri á milli.
Við eigum allir og öll að taka
höndum saman og vinna saman í
hinni kristilegu og þess tyegna rúm-
góðu þjóðkirkju, allir og«öll, sem
viljum gera rétt, ástunda kærleika
og framganga í lítillæti fyrir guði,
allir og öll, sem tilbiðja viljum föð-
urinn í anda og sannleika — þótt
aðferðimar séu ólíkar, þótt trúar-
greinarnar séu ekki hinar sömu,
ef einungis hjartað, andinn, markið
er hið sama.
Af því að Jesús Kristur gerði
það, eigum við að gera það. Af
þvi að uppskeran er mikil, en
verkamennirnir fáir, mega þeir sem'
verkamenn vilja vera, ekki fara i
hár saman um auka-atriðin, ekki
spilla vinnunni hvorir fyrir öðrum,
alandi á tortrygni með dægurþrasi
um trúfræðilegar útlistanir, sem
er ekkert annað en dulklædd helgi-
valdsstefnan gamla.
Fari aðrir aðrar leiðir. Þeir sem
kristnir vilja heita eiga að fylgja
Kristi einum. Hann einan eiga þeir
að velja sér sem fullkomna fyrir-
mjmd, eftir því sem þeir hafa vit
og getu til. Dómsúrskurði hans og
einkis anuars eiga þeir að hlýia
um það, hvað sé sannur kristindóm-
ur, hvað sé kristin kirkja, hvað
sé kristileg sambúð við náungann.
Hann hefir talað það. Það er
úrslitaorðið í þessú sem öðru fyrir
kristna menn.
Grátlega oft og mikillega hafa
lærisveinar hans misskilið hann,
ekki litið nógu hátt. Ekki sízt í
þessu efni. Sporin hræða, hin
voðalega saga trúarofsóknanna og
deilanna. Forði guð okkur frá því
að drýgja áfram syndir feðranna.
Ferðalangur er á ferð um ís-
lenskan heiðarveg að vetrarlagi.
Hann er einn á ferð.
Dagurinn er stuttur. Leiðin er
löng. Vegurinn er seinfarinn. Fátt
veitir auga yndi, því að dimt er í
lofti og myrkur stígnr á grund.
Ferðalangnum verður leiðin löng
og einmanaleg. Ekkert lifandi
verður hann var við — og þó
finst honum hann ekki vera%lveg
einn á ferð. Við hlið sér hefir
hann þögla en örugga förunauta.
Þeir boða honum líf. Þeir eru
honum trygging þess að hann er
á réttri leið, að hann nái fyr eða
síðar til bygða og fái hvíld og
hressing, ef hann fylgir þeim.
Hinir öruggu förunautar ferða-
langsins eru vörðurnar. Og þær
eru svo dýrmætar á islenskum
vetrarferðum, að þ^ð tyrsta sem
ferðalangurinn spyr um, ætli hann
að leggja á ókunnan heiðarveg að
vetrarlagi, er þetta: Er hann varð-
aður?
Vegurinn til guðs er varðaður.
Hinir bestu menn og konur hafa
varðað veginn til guðs með lífi
sínu. Úr hverju landi, borg, dal
og hreysi liggur varðaður vegur til
guðs, til leiðbeiningar hverjum ein-
asta jarðarbúa, um að finna veg-
inn til þess staðar, sem þeir eiga
allir og munu allir ná til, fyr eða
síðar.
Ein gnæfir himinhátt yfir allar
og til hennar stefna allar hinar
vörðurnar, eftir meir og minna
beinum vegi. —
Ferðaíangur er á ferð um
heiðarveg. Dagurinn er stuttur’.
Leiðin er löng. Vegurinn er tor-
sóttur. Myrkur stígur á grund.
Ferðalangurinn fylgir vörðjmum.
Honum er borgið. Hann á það
víst að vera á réttri leið.
Hann er ekki einn á ferð. Hann
sér annan ferðalang ekki langt frá
sér. Er hann að villast, núna und-
ir myrkur? Nei. Hann fylgir líka
vörðunum. En — hann gengur
einungis hinumegin við vörðurnar.
Honum er þá líka borgið, þó að
hann sé ekki alveg~a sömu leið.
Vörðurnar vísa veg til bygða
hvoru rnegin sem gengið er með
þeim — sé einungis gengið með
þeim. Það kann að vera greiðfær-
ari vegur öðru hvoru megin varð-
anna, og það kann að vera fijót-
farnara hérnamegin en hinumegin
— en sé vörðunum fylgt, þá verð-
ur komist til áfangastaðar.
Öteljandi vegu fara mennirnir til
guðs. En ef þeir einungis eru á
leið til guðs, ef þeir einungis eru
í alvöru að leita að guði, þá gerir
það minna til hvoru megin þcir
eru við vörðurnar.
Til þess að lélta sér og öðrum
gönguna, til þess að létta honum,
sem þeir eru að leita að, það að
laða alla á hina réttu íeið, til að
fylgja vörðunum, til að stefna til
liinnar himingnæfandi vörðu sem
allar hinar benda til — til þess
þurfa samferðamennirnir að takast
í hendur og styrkja hverir aðra
með ráðum og dáð og ineð samúð.
Gefi guð okkur ölluin það hug-
arfar umburðarlyndis og víðsýnis
í hinum andlegu málum, sem frels-
arinn Jesús Kristur gaf okkur
fyrirdæmi um er hann hóf hjálp-
ræðisstarf silt á jörðinni — að við
gleymum því ekki að allir sem
eru að leita að guði eru samferða-
menn, þólt hvorir hafi sina aðferð
— þótt þeir gangi sínu megin hvorir
við vörðurnar.
]Xý ljóÖat>óli.
Gestur: Undir ijúfnm
lögum. Rvík. 1918.
Porsteinn Gíslason.
Allmörg ár eru síðan »Óðinn«
og fleiri blöð tóku að birta ein-
kennileg kvæði eftir mann sem
nefndist Gestur. Flestir vissu að
þetta var dularnafn. Kvæðin vöktu
all-mikla eftirtekt og ekki síst er
það vitnaðist hver Gestur þessi var.
•Nú í haust gefur Geslur út
kvæði sín og er það allmikil bók.
En svo hverful er skáldalukkan,
að eilt blaðið (ísafold) sem byrj-
aði með að hæla bókinni á hvert
| reipi, sá sig tilneydda, líklega af
breyttum tíðaranda, að birta ann-
an sem sneri öllum hinum góðu
: fyrirbænum á g@gnstæða leið.
Ljóð Gest eru einslök í íslensk-
um bókmentum. Höf. hefir tekið
| sér til fyrirmynndar þjóðkvæði og
miðaldakveðskap. Ekki þannig að
! um stáelingu sé að ræða, heldur
J vísvitandi og tilætluð áhrif. Úess-
I vegna brýtur Gestur mjög í bága
við form- og rímreglur seinni alda.
Hann fer sina eigin vegi og metur
meira forna þjóðarvenju og »klið«
•málsins en venjulegar ljóðareglur.
Að efni til eru flest kvæðin annað-
hvort sögulegs efnis, eða ástar og
gleðiljóð. Það að auki nokkrar
þýðingar úr ýmsum málum.
Gestur hefir nú þegar haft nokk-
ur áhrif á sum hin yngri skáld,
bæði hvað snertir efnisval og þó
einkum efnismeðferð. Samt er ó-
líklegt að þeirra áhrifa gæti til
lengdar, þvi að ekki verður því
neitað að frummyndin liggur ærið
langt frá alfaravegi.
Helsti ágallinn við Ijóð Gests er
það, að varla er sýnilegt að hann
yrki af brennandi innri þörf. Hann
yrkir af því hann ætlar að yrkja.
Ljóð hans eru þess vegna, þegar
best lætur, undur snotur gerviblóm
sem bera þess merki að höf er
skarpgáfaður, málfróður, orðhagur,
hljóðnæmur og söngelskur. Vits-
munir og ljóðvísindi eru megin-
stoðir hans í ljóðagerðinni. En
hinn innri eld sem skóp Sona-
torrek, Hallgrímssálmá’, Gunnar-
hólma, Hvarf Odds í Miklabæ og
ailan sannan skáldskap, vantar í
arlegt sambland dýpstu sorgar og
mesta yndisleika.
Þýðing Björns keitins Bjarna-
sonar er hin prýðilegasta. Senni-
lega hefir enginn skáldsaga verið
betur þýdd á íslenzku á síðari ár-
um. Að vísu er þar ekki náð
hinum »hæstu tónum«, ekki kom-
ist í jafnhæð við það sem stór-
skáldum getur best tekist. En þýð.
var í einu góður málfræðingur og
kiun mesti smekkmaður á íslenskt
mál. Fór það vel, að honum vanst
tími til að Ijúka af þessari þýð-
ingu. Hún mun hafa verið verk-
efni hans á veikindaárunum síð-
ustu. Og nú þegar hann er fallinn
i valinn, mnn snildarverk þetla
verða varanlegur bautasteinn á
leiði hans. , ,
Stafán frá Ilvitadal:
Söngvar förnmanns-
ins. — Reykjavík.
Söngvar förumannsins eru ekki
hávaðasamir, engin gjammandi
eS?janaljóð eða málóða ættjarðar-
kvæði — bara söngvar förumanns-
ins um daginn og veginn. Stefnan
er mjög lýrisk og eínið nær ein-
göngu sótt í tilfinningahehn skálds-
ins sjálfs. Víst er- sá heimur fá-
tækur að tilbreytni, fremur ömur-
legur og sjaldan á annan veg. —
Ekki verður sagt að kvæðin beri
vitni um mátíugan frumleik. En
beinna áhrifa gætir og sjaldan, þó
er ekki laust við að kenni útlendr-
ar— dansk-norskrar stefnu í hugs-
un. Sjálft nafn bókarinnar minnir
á Axel Juel. En kvæðin sýna all-
mikla Ijóðgáfu, þótt þau beri hins-
vegar ekki vott um mikla hug-
kvæmni né snjallskerpu, og höfuð
styrkur þeirra er hreinn og ljúfur
ljóðblær, sem hvergi bregst með
öllu — þrátt fyrir alt. Flest eru
ljóðin hugblæslýsingar sem nú er
títt, og tekst misjatnt. Það er al-
kunna, að hrein stemningaljóð eru
viðkvæmari öllu viðkvæmu, enda
eiga skáldklunnar hvergi fleiri
fingraför né ljótari en þar. Fyrst
og fremst er þar höfuðlögmál að
forðast alla langdrægni. Kvæðin
verða að vera stutt og stíllinn hrað-
lifandi — orðin létt og hröð eins
og stundarstemningin sjálf, eins
konar leiftur. Hér bregst mörgum
listin, enda alltítt að sjá slík kvæði
draga eftir sér langan slóða af
dauðu og andlausu máli — blátt
áfram af því, að skáldið hefir ekki
náð jafngengi við hugblæinn og
dregist svo aftur úr með öll orðin.
Hér er ílaskað á þessu með ýmsu
móti. Stundum er það að eins ein
vísa sem hefir hengt sig aftan í
kvæði illu heilh. .Úannig er um
kvæðið Örbirgð:
Æfinnar þunga örbirgð
æskunnar krafta lamar.
Sérlega var eg svikinn —
sé ekki gleðina framar.
Kaldur er vetrarklakinn
kuldann og tómið eg þekki.
Sérlega var eg svikinn —
svartara bíður ekki.
Brotsjór við eyra brestur.
— Brimið nær hátt með flóði—
Rökkur í hjartað rennur.
Rignir í hugann blóði.
— Alt er þegar þrent er, og hér
er nóg komið og líka gott, ekki
orði meira. En ein vísan er enn:
Eg er svo þreyttur og þollaus
af þreytu er gráturinn sprottinn.
Gefðu mér gleðina aftur,
gleymdu mér ekki, drottínn.
Hart má þykja að amast við
fyrirbæn (og höfundur virðist mjög
írúhneigður) — en hér á engin
fyrirbæn að vera, ekki neitt. Þessi
vísa nægir til að gerspilla kvæð-
inu, fleygur, fölsk, organdi nóta.
Úetta er ilt að vísu, en þó er verra
þegar fölsku nótunum er dreift
svo um alt að örðugt er að greina
hreinu hljóðin, þó þau séu þar, og
mörg fögur. Þannig eru t. d. kvæð-
in Sóldagar, Vorvegir, Gœttu þin,
Fölskvaðir' eldar, Formannsóður,
Segtjándi mai. Annars er margt gott
um sum þessi kvæði, svo sem For-
mannsóð og Segtjánda mai.
Eg gat þess að óvenju hreinn
ljóðblær væri höfuðstyrkur þessara
kvæða. Kveðandin er líka lélt og
prýðilega vönduð, lögin að vísu
ekki margbreytt, en sum iíka ný.
Stíllinn er oftast góður og hreinn
leirburður óvíða. Pó mætti nefna
nokkur dæmi sem annars eru al-
vanaleg — eða samkynja skrípi —