Tíminn - 05.04.1919, Síða 2

90
T I M IN N
höfum vér nægar búfjárafurðir, að
vér eigum nægilegt fóður. En nægi-
legt fóður getum vér haft með því,
að hagnýta þau fóðurefni, sem
hægt er að afla í landinu, hvort
sem það er gert með ræktun jarð-
arinnar eða á annan hátt.
II. Fóðarejm.
Svo nefnum vér öll þau efni,
sem hægt er að nota til fóðurs. —
í fáum löndum munu vera eins
góð skilj'rði til aukinnar fóður-
framleiðslu og þau eru hér á landi.
— Sum fóðurefni eru ágætt fóður
eingöngu, t. d. hey. Önnur þarf
að blanda, svo sem sild eða rófur.
Við fóðurblandanir er efnasamsetn-
ing fóðurefnanna lögð til grund-
vallar. Pað læra búfræðingar. Hér
verður eigi farið út i þá sálma.
En minst verður á almenna þýð-
ingu hinna einstöku fóðurefna.
Taða. Hún er sambland ýmsra
fóðurjurta, sem vér höfum ræktað
í þúsund ár. Þó hefir fjöldi manna
eigi vitað, hvaða jurtir þetta eigin-
lega eru, eða hverjar kröfur ein-
stakar fóðurjurtir gera til vaxtar-
skilyrðanna. En hvað um það.
Túnin hafa lengst verið arðvæn-
Iegustu blettirnir á landinu; tún-
ræktin hefir aukist og töðufengur-
inn vaxið síðari árin.
1886—’90 er taðan 381000 hestar
að meðaltali árlega.
1901—’05 er taðan 609000 hestar
að meðaltali árlega.
1916 er taðan 692000 hestar.
Sé töðuhesturinn reiknaður 10 kr.,
er verðmæti töðunnar um 7 milj.
króna. En hvað geta túnin orðið
stór? Sjálfsagt eru engar öfgar að
segja, að þau geti orðið 10—20
sinnum stærri en nú. — Hér er
um f>jóðar-tekjur að ræða, sem
þurfa að aukast sem fyrst.
Úthey er mest af óræktuðu engi,
en þó nokkuð af vatnsveituengjum.
Heyaflinn er talinn hafa verið:
.Búnaðarrii 1918.
Með öðrum pósti 1919 fengum
við sveitakarlarnir fyrst 3—4 hefti
Búnaðarritsins 1918. Við hlökkum
alt af til komu Búnaðarritsins. —
Það fæiir okkur alt af fróðleik,
sem okkur er kærkominn.
í þelta sinn gladdi koma ritsins
mig sérstaklega, því eg var farinn
að halda, að það væri hætt að
koma út. Þriðja heftið kom áður
fyr að vorinu, og það fjórða að
haustinu, en nú voru þær póst-
ferðir komnar Búnaðarrits lausar.
Með fyrstu póstferð ársins var svo
venja, að senda okkur fyrsta hefti
þess árs, en þá fyrst. kemur 3. hefti
næsta árs á undan. það er því
orðið hálfu ári á eftir venjulegri
áætlun. Af hverju kemur nú þessi
dráttur? »Spyr sá er ekki veit«,
sagði Jón Ólafsson, og mér finst
við féiagar Búnaðarfélags íslands,
höfum rétt til að spyrja, og heimta
svar.
1886—'90 768000 hestar að
meðaltali árlega.
1901—’05 1253000 hestar að
meðaltali árlega.
1916 1540000 hestar.
Heyaflinn hefir því aukist um
helming á síðustu áratugum. Sé
hver heyhestur metinn á 5 kr., er
verðmæti útheysins 1916 7,7 milj.kr.
Hér munu vera skilyrði til líkra
framfara og í túnræktinni. Hugs-
um oss þær breytingar, sem orðið
geta í þessu efni, þegar farið er
að stunda vatnsveitu að mun:
þegar alt Suðurlands-undirlendið,
Skagafjarðar-undirlendið og fleiri
láglendi með fram ánum verða í
einu flóði. — Á auknum heyafla af
vatnsveitn-engjum má hafa meiri
búpening; þá fæst meiri áburður
og þar með er fengið eitt verulegt
skilyrði til meiri túnrœktar.
Hinu islenska sjálfstæða ríki er
eigi samboðið að láta jökla larids-
ins molti niður bergið og árnar
flytja það til sjávar óátalið. Það
þarf að beisla árnar og veita þeim
yfir hinar víðáttu-miklu lendur,
til þess að vökva þær og frjóvga.
Þá munu fóðurjurtirnar vaxa og
fóðurskortur hverfa.
Beililönclin. A þau er sjaldan
minst. Þau fæða þó búpeninginn
helming ársins eða meira. Og það
sem mest er um vert, þau fóðra
vel, betur en nokkur búandi. —
Beitilönd eru mismunandi. Á nokkr-
um stöðum eru þau fuilsetin, á
öðrum stöðum lítt notuð eða ónumin.
Hér er einnig hægt að gera miklar
umbætur með valnsveitingum og
girðingum. Þá væri hægt að beita
löndin reglulega; því mundu og
fylgja íleiri kostir. Beitilöndin geta
fóðrað margfalt meiri búpening, en
þau gera nú, ef vel væri á haldið.
Pörungárnir vaxa við strendur
landsins. Öldurnar skola þeim upp
í fjörurnar. Þeir rotna þar, og sjór-
inn flytur þá burt aftur, án þess
vér höfum þeirra veruleg not, að
þvi undanteknu, að sauðfé gengur
sumstaðar í fjörunum. — Þörung-
arnir eru góður áburður, sem vel
svarar kostnaði að safna og nota.
Þá má einnig nota til fóðurs handa
öllum búpeningi — bæði nýja, súrs-
aða og þurkaða. Hér fara því ár-
lega feikn öll af efnurn til ónýtis,
sem nota mætti til fóðurs og á-
burðar. — Sagt er, að Norðmenn
séu farnir að búa til fóðurmjöl úr
þörungum.
Fóðurrófur. Tilraunir hafa sýnt,
að vel ma rækta þær hér á landi.
Getur eftirtekjan orðið álíka mikil
og í nágranna-löndunum. En þetta
hefir eigi verið gert að neinum muu.
Land höfun^vér nóg. Fóðurfram-
leiðsluna mælti því auka að mikl-
um mun með ræktun fóðurrófna.
Af sjávar-afurðum má fá mikið
fóður, ef vel er á haldið. Sérstak-
lega má benda á sild. Hún er á-
gætt fóður, bæði söltuð, þurkuð
eða breylt í síldarmjöl. Sildarveið-
arnar hafa aukist stórkostlega á
síðustu timum. Þær hafa verið bún-
aðinum hinn hættulegasti keppi-
nautur. Þeir, sem þær stunda, hafa
á yfirborðinu borgað hærra kaup,
en bændur hafa séð sér fært. —
En svo hafa menu lært að nota
úrgangs-sild til fóðurs, og síldar-
mjöls-verksmiðjur hafa risið upp.
Út lítur fyrir, að hægt sé að búa
til feikn öll af síldarmjöli í landinu.
Það ætti að geta orðið eins arð-
vænlegt að nota það tii fóðurs hér,
ef búpenings-afurðir verða í sæmi-
legu verði, eins og að flytja það
útlauda. En þar telja bænd,ur sér
þó hag að nota það. Útflutnings-
gjald ætti að vera á fóðurmjöli.
Porskhansar og annar fiskúr-
gangur hefir farið og fer enn að
mestu forgörðum. 1 þessu efni hafa
tapast hér feikn öll af fóðurefnum.
Nú er ráðin nokkur bót á þessu
með þorskhausa-verksmiðju þeirri,
sem komin er á stofn suður í
Sandgerði. En hér norðanlands er
miklu kastað í sjóinn.
Lýsi og lifur má og nola til fóð-
urs. Mikið af þeim efnum er aflað
hér við Iand.
Af framangreindu yfirliti er ljóst,
að hér eru margir vænlegir vegir,
til að afla fóðurs — jafnvel fleiri
en í nágranna-löndunuin. En bænd-
ur þurfa að gera sér það ljóst, að
það skiftir miklu um framleiðslu-
kostnað eða kaupverð fóðurefnanna.
(Fyrra atriðið mun oft vera á huldu,
t. d. um hey). í öðru lagi þarf
að gæta þess, hvert notagildi hin
ýmsu fóðurefni hafa. — Aðgætum
þelta nánar.
III. Kostnaður við /óðuröftun.
Framleiðslu-kostnaður er allur sá
kostnaður, sem gera verður til að
afla t. d. heyja — eða annara fóð-
urefna. Hann er að sjálfsögðu mjög
mismunandi á hinum ýmsu stöð-
um. Fer það eftir grassprettu, tíð-
arfari, vinnuiannum, afstöðu, verk-
færum o. fl., hversu mikill hann
verður. — Hér á Hólum kostaði
1914 kr. 3,70 að afla töðuhestsins,
en útheyshestsins kr. 2,00. Siðast-
liðið sumar varð kostnaðurinn nær
fjórfalt meiri.
Þegar bændur þurfa að afla sér
mikils fóðurs, þá getur verið vafa-
mál, hvort betra er að auka hey-
aflann, rófnaræktina eða kaupa
kjarnfóður. Svörin hljóta að verða
mismunandi eftir staðháttum og
ýmsum ástæðum. — Kaup á kjarn-
fóðri er sjálfsagt og réttmætt, sé
notagildi þess, miðað við verð,
og framleiðslukostnað heyfengsins,
meira en heysins. Menn þurfa því
að vita, hvert notagildi hin ýmsu
fóðurefni hafa í samanburði við
hey. Þetta má finna með efna-
rannsóknum og fóðrunar-tilraunum
búfjár. Þetta hefir hvorttveggja verið
Þegar eg svo lít yfir efni þessara
tveggja hefta er nú komu, sé eg
að í þeim eru tvær greinar, sem
nauðsyn hefði verið, að fá að sjá
fyr. Á eg þar við grein Páls Jóns-
sonar kennara á Hvanneyri, og
grein Gísla Guðmundssonar gerla-
fræðings. Grein Páls hefði átt að
sjást í sumar, svo bændur frekar
legði sig eflir votheysgerð. Hún
átti einmilt að koma þeim í hend-
ur i sláttarbyrjun, þegar þeir vp.ru
að hugsa um, hvert þeir nú æltu
að gera volhey eða ekki, og bræða
með sér hve mikið af heyjum sín-
um þeir ætlu að verka sem vothey.
En nú kemur hún ári seinna að
gagni, en hún hefði getað gert, e/
Búnaðarritið hefði • fylgt áætlan. —
Svipað er að segja um efnagrein-
ingu frá rannsóknarslofunni. Pegar
er að ræða um ný fóðurefni, sem
ekki liafa verið rannsökuð fyr, en
sem sýnilega verður að nota til
fóðurs, þarf rannsókn þeirra að
birtast almenningi svo snemma,
að hún komi að gagni við inn-
kaup fóðurefnanna að haustinu.
Af þessu öllu víti eg þaö, að
Búnaðarritið kemur svona seint,
og vona, að það komi ekki fyrir
oftar. Vona, að forseti hafi það
hugfast, að til þess að búnaðurinn
geti kept við útgerðina, þarf rneðal
annars að nota hverja nýjung sem
fram kemur, og að gagni má verða,
cg nota hana strax og hún er fengin.
Fyrir því á Búnaðarfélagið ekki
að liggja eins og ormur á gulli, á
þvi sem það veit, og má verða
bænduin að gagni, heldur á það
einmitt að sjá um, að þeir geti
sem fyrst notfært sér það, sem um
er að ræða.
Hvað efnið snertir, þá eru í rit-
inu margar mjög góðar ritgerðir,
og vil eg þar sérstaklega nefna
»Um slátl« eftir Guðm. Finnbogason
»Hestarækt« eftir Sig. Sigurðsson
»Búíjármörk« eftir Björn Bjarnason
og >)Nýju steinsteypuhúsin« eftir
Guðrn. Hannesson.
G. H. byggir grein sína á svör-
um frá bændum, sem bygl hafa
steinhús siðan 1910. Svörin eru
sum glögg, sum tvíræð og yfirleitt
virðast húsin hafa reynst fremur
vel. Af svörunum dregur G. II.
svo ýmsar ályktanir um gerð hús-
anna, og gefur þá bendingar um
byggingar þeirra. Líklega hugsar
enginn núlifandi manna meira um
byggingar en G. H., enda hefir
hann látið mikið frá sér fara um
húsagerð. Ættu allir sem byggja,
að kynna sér það rækilega.
»Hestarækt« S. S. skapar að
mörgu leyli nýjar stefnur í hrossa-
rækt okkar, ef eflir henni væri
farið. En, enn er það ekki? Og
hvernig stendur á því? Því sér S.
S., sem er ráðunautur í hrossa-
rækt, ekki um aðgreining hestanna
í tvö kyn? Og því eru ekki skráð-
ar ættaitölur bestu hestanna? Það
dugar ekki bara að skrifa, það
verður líka að framkvæma, og
framkvæmdir í þessU máli eru
einmitt í hendi greinarhöfundar.
»Búfjármörk« B. B. er afar-fróð-
leg grein, lýsir kindareyranu, og
sauðfjármörkum einkar ljóst, og
til frekari skýringar eru myndir
af hinum ýmsu mörkum. Prent-
villur hef eg rekið mig á nokkrar
í þessari grein, en fáar bagalegar.
»Sneiðfráblaðstýft«,»sneiðblaðstýft«
/