Tíminn - 03.05.1919, Blaðsíða 3

TÍMINN
119
Bráðabirgðalög
um
heimild fyrír rikísstjörnina tií að taka í
sínar hendur alla sölu á hrossum til út-
landa svo og útflutnlng þeirra.
Vér Clirisíiaii liimi Tíuiidi, aí
guðs náð konungur íslands og I>a*i-
merkur, Vinda og Gauta, hertogi
í Slésvík, Holtsetalandi, Ntórmæri,
Péttmerski. Láenbor gog Aldinborg,
G J Ö R U M K U N N U G T: Samkvæmt þegnlegri skýrslu stjórnar-
ráðs íslands um, að nauðsynlegt sé til þess að tryggja hagkvæma
sölu islenskra hrossa á erlendum markaði og til þess að draga úr
erfiðleikum við ílutning hrossa til útlanda vegna ónógs skipakosts,
að ríkisstjórnin hafi heimild til að taka i sínar hendur alla sölu
á hrossumtil útlanda svo og útflutning þeirra, verðum Vér að
telja það hrýna nauðsyn að gefa út bráðabirgðaiög um þetta efni
samkvæmt 6. gr. stjórnarskipunarlaga 19. júni 1915.
Því bjóðum Vér og skipum þannig:
1. gr.
Ríkisstjórninni heimilast að taka í sinar hendur alla sölu á
hrossum til útlanda svo og útflutning þeirra á yfirstandandi ári.
Rikisstjórnin getur sett með reglugerð eða reglugerðum nánari
ákvæði hér að lútandi.
2. gr.
Refsingar fyrir brot gegn ráðstöfunum þeim, sem rikisstjórnin
gerir með heimild i lögum þessum, ákveður ríkisstjórnin á þann
hátt, sem henni þykir við eiga, um leið og hver ráðstöfun er gerð.
3. gr.
Lög þessi öðlast gildi þegar í stað.
Eftir þessu eiga allir hlutaðeigendur sér að hegða.
Gelið á Ainalíiiborg 30. apríl 1910.
Undir Vorri konunglegu hendi og innsigli.
(Sfirisfian
(L. S.) '________________
Sigurdur Jónsson.
benda á um fasteignamatið er þetta:
að frestað verði löggildingu þess
fyrst um sinn, lengur en lögin gera
ráð fyrir. Yfirmatsnefndir í héruð-
utn gera ýmsar breytingar á mat-
inu, sem ekki er skylt að birta
hlutaðeigendum jarðanna, og verða
þeir því að geyma athugasemdir
sínar þangað til mat fer fram
næst. Það er að vísu ekki sérlegt
tjón, því ekki er full trygging fyrir,
að einstaklingar sætti sig fremur
við úrskurð annarar yfirmatsnefnd-
ar. En hitt hefir miklu meiri þýð-
ingu, að þjóðin fái alment að
kynnast sem best gerðum héraðs-
matsnefndanna, áður en til úrslita
kemur. Ætti því að birta opinber-
lega verð nokkura jarða í öllum
héruðum, svo að einstaklingum
gefist kostur á að bera það saman
og varpa fram athugasemdum um
samræmið, frá sjónarmiði þjóðfé-
lagsins. Væri heppilegast að þelta
kæmi fram fyrir næsta þing.
Annað meginatriðið er það, sem
eg hefi flutt rök að hér að framan,
að fasteignamatslögin frá 1915
verði endurskoðuð á næsta þingi
og aukið við þau þeirri ákvörðun,
að landsstjórnin skipi yfirmatsnefnd
fyrir alt laud, til þess að leggja
siðustu hönd á fasteignamatið, og
ákveða nánar verksvið nefndarinn-
ar. Fasleignamalsnefndum verði
og gert að skyldu, að senda henni
virðingarreglur sínar og aðrar upp-
lýsingar, sem að notum geti komið.
Priðja meginairiðið er á þá leið,
að jafnskjólt og nýja fasteignamats-
bókin er lögskipuð, gangi í gildi
lögákveðnar breytingar á skatta-
málunum, beinu sköttunum, sem á
því yrðu bygðir, ábúðarskattinum
o. fl., hvort sem hallast verður að
tillögum landbúnaðarnefndarinnar
um fasteignaskatt, eða einhverju
Öðru. Um það efni ætla eg ekki að
ræða í þessu sambandi. En eg
hygg það sé vel framkvæmanlegt
alt gönuhlaup, loftkastala og skýja-
borgir, sem æskumennirnir fitja
upp á. Rögnvaldi var ekki þann
veg farið. Honum var það gefið,
að geta horft á hlutina með aug-
um æskunnar. Hann var að hálfu
leyti æskumaður alla æfi. Sjaldan
leit eg svo i augu honum, að mér
kæmi ekki æskan i hug, — þessi
skínandi fallegu, bláu augu, sem
sifelt voru full af fjöri, sifelt lýstu
af gáfum, einlægni og drenglyndi.
— Það er sagt, að augun séu speg-
ill sálarinnar, og eg hygg, að það
megi til sanns vegar færa. Að
minsta kosti sannaðist það á Rögn-
valdi heitnum. Hann hafði ein þau
fallegustu augu, sem eg hef séð,
og hann var einn sá fallegasti
maður í andlegum skilningi, sem
eg hefi þekt.
Gáfumaður var hann alkunnur.
Honum lá alt í augum uppi. Ekki
var hann skólagenginn. En sann-
mentaðri var andi hans þó heldur
en margra þeirra, sem hlaða utan
á sig skólalærdómi, en sjá þó al-
drei lengra en rétt fram fyrir tærn-
ar á sér. Sönn mentun er fólgin i
víðsýni andans. Rögnvaldur sá um
allar jarðir. Mér er fullkunnugt um
að hann sá margt það, sem öðr-
um er hulið. Hann var lika skáld-
gáfu gæddur. Ekki rækti hann þá
gáfu mikið, en þó gat hann ekki
þaggað hana alveg niður. Og sumt,
sem eftir hann liggur í þeirri grein,
er hreinasta afbragð.
Einni gáfu, óvenjulegri, var hann
gæddur, og mun fáum hafa.verið
kunnugt um. Hann var forspár.
T. d. vissi hann fyrir flest dauðs-
föll liér í sveitinni, og svo var um
margt fleira; bar einkum á því
upp á síðkastið, og þó mest í
legunni siðustu. Sólarhring áður en
hann skildi við sagði hann fyrir
sumt, sem gerist hér í dag við
jarðarför hans. Nefni eg þetta sér-
staklega vegna þess, að slíkir menn
eru svo sjaldgæfir, að segja má að
þeir séu óbætanlegir.
Rögnvaldur í Réttarholti var góð-
ur maður. Hann var lika allra
manna vinsælastur. Mér dettur i
hug dæmi um það. Eg heyrði þess
sem sé aldrei getið, að illa væri
talað um hann á bak. Einn af
okkar Ijólustu og leiðustu löstum
er bakmælgin. Sá löstur á fast
heimilisfang hér um slóðir, og svo
mun viðar vera. Það er sjaldnast
látið liggja í láginni, ef eitthvað
þykir athugavert í fari náungans.
Og fæstir muna eftir þessum gull-
fögru orðum. »Dæmið ekki, svo að
þér verðið ekki dæmdir«. En al-
drei heyrði eg þess getið, að hall-
að væri á Rögnvald í Réttarholti
í umtali manna. Og það er áreið-
anlegt, að sá maður, sem aldrei
verður fyrir barðinu á baknögur-
unum, hann á einhver meir en
lítil itök í hjörtum manna. Hann
er áreiðanlega vinsœll maður.
Flestir hafa ýmugust á dauðan-
um. Það gerir óvissan, sem þá
tekur við. Mannkynið gæti tekið
undir með skáldinu islenska og
sagt ». . . óljóst órar mig fyrir að
andans von muni rætast«. En það
er að eins óljós grunur. Fæstir eru
gæddir svo mikilli trúarvissu, að
hún geti firt þá allri þeirri kvöl
og öllum þeim sársauka, sem dauð-
inn veldur. Það væri eitt hið þarf-
asta verk, ef hægt væri að gefa
að gera breylingar á skipun beinu
skaltanna án mikils fyrirvara, þó
að lengri tíma þurfi til að undir-
búa grundvallaibreytingar á óbeinu
sköttunum (tollunum).
Landsstjórnin ætti að undirbúa
rækilega úrslit fasteignamalsins og
þau atriði, er standa i sambandi
við það. Æskilegt væri að hún
tæki til greina þær athugasemdir,
er fram koma í þá átt, er framan-
rituð grein fer; og leggi fyrir næsta
þing ákvarðanir um málið, en
nánari framkvæmdum um bók-
færslu á málinu verði frestað
þangað til þingið hefir felt úrskurð.
um málið.
Vonandi er að ýmsir fleiri verði
til þess, að lýsa áliti sínu á mat-
inu og þeim tillögum, sem varpað
er fram um breytingar og viðbót
við iögin.
25. mars 1919.
Pórólfur Sigurðsson.
Skéíahús í sveitam.
Einn af hinum bestu kennurum
íslands, séra Magnús Helgason,
birti í fyrra í Þjóöólfi, 6.—10. tbl.,
ágætt erindi um barnafræðsluna.
Hann segir, að lienni hái húsleysi
alstaðar í sveitum; víða ltveður
hann húsnæðisskortinn gera alla
viðunandi kenslu ómögulega og þó
afar-dýra; er það eflaust rétt.
1 Ársrili Frœðafélagsins í ár. (4.
ári) er löng ritgerð um framfara-
mál íslands, og er það tillaga um,
hvernig ráða megi bót á þessum
vandræðum. Skal hér skýrt frá
henni. Þar segir svo:
All-flestuin hreppum landsins er
of vaxið, að reisa góð skólahús
hjálparlaust. Það getur landssjóður
gert. Honum er það eigi of vaxið,
ef honum er vel stjórnað. í öðr-
mönnum slíka vissu. Ef til vill er
hún á leiðinni, Það bendir margt
í þá átt. En sárt finst okkur það
óneitanlega samt að sjá slíka menn
sem Rögnvald í Réttarholti hverfa
burt af þessum heimi — ekki eldri
þó. Og enn sárara hitt, að vita
slíka menn liggja ósjálfbjferga í
rúmi sínu árum saman. En ekki
er til neins um það af fást. Hann
bar þjáningar sínar eins og búast
mátti við af honum, og það var
mest um vert. Og drottins vegir
eru órannsakanlegir. Eftil vill mætti
raunar eins segja, að mönnunum
ósýnilegar, en þó eðlilegar, orsakir
leiddu af sér sýnilegar afleiðingar.
En einhverja harmabót, ein-
hverja huggun verðum við þó að
hafa. Og hver er þá sú huggun?
Huggunin er fyrst og fremst sú, að
nú hefir andi hans fengið lang-
þráða lausn úr langþjáðum likama.
Huggunin er sú, að nú er hann
kominn á æðra stig þekkingar og
þroska, þar sem hann er um-
kringdur meira sólskini og þar sem
hann er sælli en hann nokkurn-
tima gat orðið á þessari jörðu; og