Tíminn - 14.06.1919, Page 1

TÍMINN
að minsta kosti 80
blöð á ári, kosiar 5
krónur árgangnrinn.
AFGREIÐSLA
i Ragkfaoik Laagavtg
1S, simi 2S6, út um
land i Laufád simi 9í.
III. &r.
Rcykjavík, II. júní 1919.
Erlendar íiármá
Sá múrinn sem lirundi í mið-
sumarblíðunni 1914, verður ekki
auðveldlega endurbygður. Það hefir
mai'gt drifið á daga mannkynsins,
síðan þá. Á fjölmörgum sviðum
virðist stefnt inn á njrjar brautir,
og þær sumar ærið geigvænlegar.
Ein brejdingin er það, að Eng-
land byrjar nú að girða sig með
tollmúrum. Það hafði um meir en
2/s hluta aldar verið forvígisstöð
frjálsrar verslunar. Og af því höfðu
fjölmargar þjóðir einkum hinar
smærri, notið góðs. Nú er fokið í
það skjólið. Nýlt tollverndunar-
tímabil virðist vera í aðsigi. Vernd-
artollar skapa óeðlilega verðhækk-
un. Og fyrir þjóð eins og okkur,
sem flytjum mikið inn, í tiltölu
við efni, er verndartollur í ná-
grannalöndunum sama sem n5rr
skattur á þjóðina.
Bretar láta nýlendur sínar njóta
hlunninda fram yfir Bandamenn,
hvað þá aðrar þjóðir. Veldur þetta
tvöfaldri óánægju, Allur almenn-
ingur í Englandi, og þá ekki sisl
samvinnumenn, mótmæla harðlega
þessari stefnu. Vila að efnaminni
stéttinar verða þar fyrir hallanum,
en aðallinn og stóriðnaður, höfð-
ingjarnir, njóta auðsins. Samvinnu-
flokkurinn enski mun berjast harð-
lega móti tollaverndinni.
í annan stað eru Bandamenn
Breta, einkum Aineríkumenn, hvergi
nærri ánægðir með að vera hálf
lokaðir úti frá breskum markaði.
Er meir en lítil kepni undir niðri
milli þeirra frændþjóðanna. Þykir
Bretum nóg um það, að Banda-
ríkjamenn eru nú orðnir forustu-
þjóð á flestum sviðum, bæði í
framleiðslu, iðnaði, verslun, fjár-
málum og siglingum. Meðan kaf-
bátarnir hrjáðu kaupskipaflota
Breta, bygðu Bandaríkjamenn
gríðarmikinn verslunarflota, fjölda
skipa, nákvæmlega af sömu gerð
og slærð. Verkskifting við smíðina
var á hæsta stigi. Óteljandi verk-
smiðjur, sín á hverju landshorni,
smíðuðu hver sinn litla hluta af
skipum. Með þessum hætti mátti
heita að stjórn Wilsons stappaði
skip upp úr jörðinni, svo hraðfara
var þessi smíð. Þá áttu Þjóðvérj-
ai' fjölda skipa í Bandaríkjahöfn-
um, þegar >stríðið skall á. Verða
þau öll kyrsetl þar. Með þessum
hætti standa Bandaríkjamenn nú
þjóða fremstir í siglingum. Er mælt
að þeir flytji t. d. kol til Ítalíu og
liafi heitið að verða jafnan undir
lægsta boði Breta. í annan stað
hafa Bretar bannað um stund inn-
flutning á ýmsum Ameríkuvörum.
Telja þeir sig gera það til að jafna
metin. Ef stöðugl er flutt inn til
Englands vestan um haf, verði
um síðir ekkert til að borga með
þær bolnlausu, sí vaxandi skuldir
við Ameríku. Þykir þeim litil bú-
menska af frædnum sínum vestra að
styggjast við, þótt eigi sé aukin
skuldasúpan að þarflausu. En þessi
dæmi sjrna, hve grunt er á vin-
skapnnm með þessum frændþjóð-
um, er til verslunarkepninnar
kemur.
Þá þykir Evrópuþjóðunum mik-
ill vágestur fyrir dyrurn, þar sem
eru hinir voldugu matvælahringar
Bandarikjanna. Öllum hér á landi
mun kunnugt um hinn ramma
ameríska steinolíuhring, sem ræð-
ur yfir miklurn hluta af olíufram-
leiðslu heimsins og skapar verðið
eftir eigin geðþótta. Nú á stríðs-
árunum hafa Bandaríkin verið
matvælabirgi Norðurálfunnar. Auð-
menn þar og auðfélög sjá sér leik
á borði að sameinast, gera maivœla-
hringa og kúga alla alþýðu um
gjörvallan heim. Þykir þetta fyrir-
brigði eitt hið ægilegasta sem nú
er að gerast. Koina aíleiðingar
þessara samtaka jafnskjótt í Ijós,
og ríkin sleppa eftirliti með mat-
vælaversluninni, enda má heita að
hver vörutegund hækki þá bæði
af þessari ástæðu og fyrir álagn-
ingu milliliðanna. Hvað verður ráð
við þessum ósköpum? Sennilega
það eitt, að ríkisstjórnirnar hafi
áfram hönd í bagga með verslun-
inni, að miklu meira leyti en var
fyrir striðið. í Englandi er nú efst
á baugi sú slefna, að ríkið kaupi
og starfræki allar kolanámur lands-
ins. Sömu leið fara járnbrautirnar
þar í landi, sem allflestar voru
eign gróðafélaga. Þar sem nú situr
að völdum slerk auðvaldsstjórn í
Englandi er auðsýnilegt, að öfgar
hins eldra fyrirkomulags hafi verið
ærið miklar, úr því að eigi var
betur fram gengið í vörninni.
Eftir öllum veðramerkjum að
dæma, mun auðvaldshringunum
og frjálslyndu flokkum allra landa
lenda saman í úrslitaglímu fyr en
varir, út af yfiráðum verslunar-
innar.
Morkilepr ðérnnr.
Nýlega heíir verið kveðinn upp
í yfirdómi mjög merkilegur dómur.
Drög málsins eru þessi:
Magnús Th. S. Blöndahl fyrv.
alþm. kom vestan um haf ekki
endur fyrir löngu. Hafði með sér
töluverðan flutning, sem að sjálf-
sögðu var rannsakaður. Kom í
ljós við þá rannsókn, að í kassa
einum, sem honum var merktur,
voru nokkrar flöskur af áfengi. M.
Bl. viðurkendi að kassi þessi væri
í farangri sínum, en hann ætti
hann ekki sjálfur. Heí'ði maður
vestra hringt til sín í síma og
beðið sig að taka af sér þennan
kassa, til nafngreinds manns hér í
bænum, og hefði hann, o: M. Bl.,
ekki vitað hvað í kassanum var.
Maðurinn sem kassinn átti að fara
til, samkvæmt skýrslu M. Bl.,
kveðst ekki hafa átt von á nein-
um slikum kassa. Kannast ekki
við að það sé líklegt að maður
með því nafni sem M. Bl. nefnir,
geti hafa sent sér kassann, en ef
til vill annar með svipuðu nafni.
Málið kemur fyrir Jóhannes Jó-
hannesson bæjarfógeta í Reykja-
vík. Hann dæmir M. Bl. í 200 kr.
sekt fyrir bannlagabrot.
Málið kemur fyrir yfirdóm. Yfir-
dómur dæmir M. BI. sjrknan að
fullu og þar af leiðandi lausan við
alla sekt.
Alleiðingar þessa yfirdóms eru
fyrst og fremst þær, að farþegi er
ekki skyldur til að vita hvað hann
flytur með sér i þeim sendingum
sem hann er beðinn fyrir. í slík-
um lilfellum geti verið um gáleysi
að ræða sem ekki sé refsingarvert
né sekta, með þessu sé ekki fram-
ið bannlagabrot.
Bannlögin segja ekkert sk)rrum
orðum um slík tilfelli. En bæjar-
fógeti mun hafa bygt sinn dóm
einkum á þeim samanburði, að
bannlögin láta skipstjóra bera á-
byrgð á því ef áfengi er í skipum,
þótt honum sé ókunnugt um það,
sem enginn eigandi finst að, þar
af leiðandi beri farþegi ábyrgðina
sé áfengi í farangri hans.
Standi þessi dómur yfirdórns ó-
haggaður, eru þær afleiðingarnar
sömuleiðis augljósar, að þeir sem
fara með skipum, og flytja með
sér áfengi í sérslökum hirslum,
geta borið það að einhver erlend-
ur liafi beðið sig fyrir. Áhætta er
engin, nema sú að missa það sem
ílutt er. Það er með öðrum orð-
um liægt að gera hinar hörðustu
tilraunir til lögbrota í landinu,
með aðstoð þeirra sem fara til
landsins, án þess að á því verði
haft að neinu leyti.
Gildir þetta að sjálfsögðu ^kki
einungis um vín, heldur og um
allar lollskyldar vörur, og mætti
vafalaust margt fleira nefna.
Blasir liér við manni það aga-
lejrsishyldýpi og svo ójdirslígan-
legir erfiðleikar um tollgæslu, að
46. blað.
hverjum manni hlýtur að hrjósa
hugur við.
Þessi dómur er tvímælalaust
gagnstæður anda bannlaganná, í
augum bannmanna, hvað sem
bókstafnum viðvíkur. Og það virð-
ist og tvímælalaust gagnstætt anda
tolllaganna að slíkur dómur er
fallinn sem hlýtur að yfirfærast á
framkvæmd þeirra. Það var vafa-
laust ekki tilgangur þess þjóðar-
vilja og löggjafarvilja sem bann-
lögin setti þjóðinni, að á þennan
hátt mætti tilraunir gera um að
flytja vín til landsins, án þess að
nokkur bæri ábyrgð á. í augum
mikils meiri hluta íslensku þjóðar-
innar mun þessi dómur óskiljan-
legur. Menn skilja betur dóm
bæjarfógetans.
Það er sjálfsögð krafa að dómi
þessnm verði skotið til hæsta-
réttar. Endanlegur úrskurður um
slíkt mái má ekki kveðast upp á
miðri leið.
Og málinu verður að flýta.
Reynisl það svo fyrir hæstarétti
að þessi dómur yfirréttar standi,
þá verður að sjá við þessum leka
með lagabreyting. Það væri all of
illafleiðingarikt að búa við slíkt
ástand eftirleiðis. Það væri bend-
ing til bannlagabrjóta og tollsvik-
ara um það hver væri hin heppi-
legasta leið til þess að koma ár
sinni vel fyrir borð og sem áhættu-
minst.
Þarf ekki um að ræða, hvaða
dilka það gæti dregið á eftir sér.
Um bannlagabrot.
Bannlögin eru eins og Versala-
friðurinn, málamiðlun, milli hug-
sjóna og afturlialds. Bannmenn
háfa á jrfirborðinu fengið vilja sín-
um fraingengt. Hins vegar hafa
vínmenn að ýinsu leyti komið ár
sinni vel fyrir borð. Margir þeirra
eiga birgðir sem kallaðar eru lög-
legar, og geta enst ótrúlega mörg
ár. Læknar og fyfjabúðir verða
með ári hverju örlátari á vín, eftir
því sem hagskjrrslur sýna. Iðnað-
armenn liafa til skamms tíma get-
að fengið vín, hérumbil eftir þörf-
um. íslensku eimskipin hafa jafn-
an vinbirgðir lianda farþegum,
utan landhelgis, þó að þau séu ís-
lensk lieimili og ættu að vera und-
ir íslenskum lögum. Þá hefir sá
annmarki verið á . í bannlandinu,
að menn hafa getað verið dauða-
druknir á almanna færi, án þess
að vítavert væri að lögum. Mað-
urinn gat verið drukkinn af suðu-
vínanda, iðnaðarmanna-, lækna-,