Tíminn - 10.07.1919, Page 2

226
TlMIN N
stefnunnar og blaða hennar. Hann
er það eftir eðli sínu og uppruna.
Eitt er sameiginlegt með Tím-
anum og hinu nýja blaðfyrirtæki.
Tíminn er eign margra manna
víðsvegar að af landinu. En það
eru alt aðrir menn sem að Tím-
anum standa, en að ísafold.
Tíminn er eign miðstéttarmanna,
samvinnumanna, smáframleiðenda,
bænda og alþýðumanna urn land
alt, framsækinna umbótamanna,
hinna sjálfsögðu vinstrimanna í
Prjár kennarastöður
yið barnaskólann á ísafirði eru lausar. Föst laun eru
Kr. 1500,00, 1400,00 og 1300,00. Umsóknir stílaðar til
skólanéfndar séu komnar í mínar hendur fyrir 10. ágúst.
Sigurgeir Sig-urðsson
form. skólanefndaV.
við sérfróða menn vöruflutn-
ingaskip á þessu ári, ef tæki-
færi býðst. Skipi þessu sé sér-
staklega ætlað að flytja vörur
beina leið milli útlanda og að-
alhafna sambandsdeildanna.
Til aðstoðar stjórninni um
fyrirkomulag þess fyrirtækis
og fjársöfnun skal kosin 5
manna nefnd.
Yfirleitt bar fundurinn vott um
vaxandi gengi samvinnunnar hér á
landi, inn á við og út á við.
landinu.
ísafold er eign kaupmanna, stór-
eignamanna og auðvaldssinna, víðs-
vegar af landinu, eins og sagt var
— hinna sjálfsögðu íhalds og hægri-
manna.
Vegna uppruna síns er Tíminn
hinn sjálfsagðr mótsöðumaður ísa-
foldar. Hann er beint stofnaður
móti yfirgangi auðvaldsins til þess
að gæta réttar miðstéttar og al-
þýðu.
Fessi samtök Tímans-manna eru
hættulegasti þrándur í götu auð-
valdsins. Fess vegna hefir ísafold
göngu sína með tortrygnis-aðdrótt-
unurn í garð Tímans. Þess vegna
verður það áframhaldandi rauði
þráðurinn í baráttu ísafoldar, að
ráðast á Timann.
Fjóðin íslenska er sá dómari,
sem þessir tveir höfuðandstæðingar
flytja fyrir mál sitt. Hún hefir
gefið og gefur úrskurð sinn með
þeim viðtökum, sem hún veitir
þessum blöðum. Hún gefur fyrsta
endanlega úrskurð sinn við næstu
kosningar.
Pað segir til sín jafnóðum það
sem á milli ber og þótt með vissu
megi segja um hvað það verður í
aðal-atriðum, þá skal ekki farið
út í þá sálma að sinni.
En uppruni blaðanna segir til
þess deginum Ijósara, bvorum aðil-
anum muni þjóðhollara að fylgja,
hvor aðilinn muni fremur bera
fyrir brjósti hag alþjóðar, — fá-
menni auðvalds- og kaupmanna-
hópurinn, sem stendur að ísafold,
eða smá-framleiðendurnir, bænd-
urnir og alþýðumennirnir, sem nú
hafa beint saman bökum til þess,
að halda úti sinu blaði, Tíman-
um.
Það ber npp á þetta tvent í einu:
Þingvallafundurinn, tilraun vinstri
mannanna til þess, að bindast
traustari samtökum, til þess að
kynnast, þannig að samstarfið geti
orðið greiðara, til þess að koma
sér saman um sameiginlega stefnu
— og svo hitt, útkoma fyrstu hrein-
ræktuðu auðvaldsblaðanna.
Af hálfu vinstrimannanna er
leikurinn leikinn opinberlega fyrir
þjóðinni. Nöfn mannanna kunn,
sem að standa, ekki dregin dul á
hvernig sakir standa og stefnu-
skráin birt.
Það er einmitt styrkur okkar,
að alt sé sem augljósast og opin-
berast.
Þeir felast í skugganum, sem
að standa hinumegin og halda á
peningunum, og stefna er engin
birt skýr og ákveðin.
Veiti svo þjóðin viðtökurnar svo
sem hver á skilið. Tíminn kvíðir
ekki bardaganum.
næst löggjafarfulltrúa, er fylgja
þeim fram, en síður til meðferðar
næsta þings.
Landsjóður hefir nú á annan
áratug, lagt fram fé til vegabygg-
inga, að mestu leyti samkvæmt
gildandi lögum um vegamál, er
samþykt voru 1907. í þeim lögum
var ákveðið, að landsjóður skyldi
Þyggja akvegi i flestum sýslum, þar
sem sveitir eru bygðar all-langt frá
sjó, og áttu þeir að ná upp í mið
héruðin.
Þessum lögum var dável og rétt-
látlega skipað. En töluvert mis-
ræmi hefir þó komið í ljós við
framkvæmd þeirra, sökum þess,
að mörg ár þurfti til þess að full-
nægja ákvörðunum þeirra. Yms
héruð fengu akveg 10 árum á undan
öðrum, því af eðlilegum ástæðum
var nauðsynlegt, að lúka hverjum
vegi á stuttum tíma.
Nú mun svo langt komið, að
lítið vantar til, að lokið sé þeim
akvegum, sem ákveðnir voru í lög-
um þessum, nema Grímsnesbraut
og veginum frá Blönduósi upp
Húnavatnssýsluna. En þó eru þeir
töluvert komnir áleiðis. Þá liggur
næst sú spurning: Hvaða ákvarð-
anir taka við af þessum lögum?
Á að láta þau gilda eftirleiðis á
sama grundvelli, og taka fyrir nýtt
vegakerfi? Eða á að úthluta land-
sjóðsfé á svipaðan hátt, og veitt
hefir verið til sýsluvega, þannig,
að ákveða vissa fjárupphæð á ári,
gegn fjárframlögum frá sýslusjóð-
um og hreppsfélögum?
Eg geng að því vísu, að skoð-
anir landmanna muni vera mjög
skiftar um þetta mál. Sumir halda
því fram, að landið eigi að leggja
alla vegi, og láta útgjöld einstakl-
inganna — öll vegavinnuframlög —
renna í landsjóðinn. Þetta væri,
ef til vill, hreinlegast og brotaminst,
að þvi er snertir verkstjórn og vinnu
við vegina — framkvæmdahliðina.
En ýmislegt er þó við þessa skoð-
un að athuga og töluverðir agnúar
henni til hnekkis.
í fyrsta lagi er þess að gæta,
að það getur alls ekki verið rétt-
látt, að vegagjöld einstaklinga og
héraða til landsjóðs, séu jöfn um
Aðalfundur S. I. S.
Eins og áður hefir verið frá
skýrt, var aðalfundur Sambands ís-
lenskra samvinnufélaga haldinn hér
í Reykjavík að þessu sinni. Hófst
hann sunnudaginn 29. f. m. og
stóð yfir í hálfan þriðja dag.
Fundarmenn voru margir. Auk
stjórnar og framkvæmdarstjóra
sóttu fundinn 30 deildarfulltrúar
úr Norðlendingafjórðungi, 4 úr
Austfirðingafjórðungi, 6 úr Vest-
firðingafjórðungi og 5 úr Sunnlend-
ingafjórðungi. Auk þeirra, er nú
voru taldir, sátu fundinn 20 sam-
vinnumenn víðsvegar að af landinu.
Á fundinum gengu 9 samvinnu-
félög í sambandið, og eru þá
sambandsdeildirnar alls 26.
Meðal ákvarðana sem fundurinn
tók voru þessar:
1. Að setja á stofn tveggja ára
samvinnuskóla á næsta hausti,
er standi yfir 6 mánuði árlega,
að skólanum séu útvegaðar
nauðsynlegar bækur og kenslu-
áhöld, að hver nemandi greiði
50 króna skólagjald yfir árið,
að sambandsstjórnin sæki um
riflegan styrk til alþingis handa
skólanum, er verði ekki minni
en styrkur sá er þingið veitir
Verslunarskólanum.
2. Fundurinn felur stjórn sam-
bandsins að kaupa í samráði
sSykurleysið4.
i.
Landsverslunin tilkynti í vetur
að 1. maí yrði sykurverslunin
frjáls. Nú kom til kasta kaup-
manna að birgja landið. Þeir
höfðu látið blöð sín prédika þjóð-
inni, að dýrtíðarvandkvæðin væru
aðallega landsversluninni að kenna.
Öll mein í verslunarmálunum bætt-
ust af sjálfu sér, þegar hin frjálsa
samkepni settist aftur í hásætið.
Nú hefði þessi fullsæla átt að vera
fengin, hvað sylturinn áhrærði.
Hann var orðin »frjáls«, kaup-
menn gátu sýnt yfirburði sína í að
sjá almenningi farborða, bæði hafa
nóg af þessari vöru- á boðstólum,
og með góðu verði.
En spádómurinn hefir ekki ræst.
Verslunargullöld sú, sem byrja átti
1. maí hefir snúisl upp i hörm-
unga tíð. Síðan þá hefir allajafna
verið sykurlaust, þar sem kaup-
menn hafa verið einir um hituna.
En það lítið sem fengist hefir,
hækkað drjúgum í verði. Þar við
bætist, að skifting þess litla syk-
urs, sem kaupmenn fá, er alger-
lega af handahófi. Sterkur grunur
leikur á að einstakir menn liggi
með allmiklar birgðir í fórum sín-
alt land. I sumum sveitum eru
engir vegir lagðir, svo teljandi sé,
og mundi jafnvel ill-framkvæman-
legt, enda yrðu þeir lítið notaðir,
þar sem samgöngur á sjó, með
smábátum, eru sjálfsagðar. Þess
vegna yrðu vegagjöldin að hvíla á
þeim einstaklingum og héruðum,
sem helst njóta veganna, en þó
eftir mismunandi hlutföllum. Það
yrði, ef til vill, borið fram til máls-
bóta, að samgöngugjöldum til land-
sjóðs, megi jafna niður með litlum
mismun, og sjá sjávarsveitunum
og útkjálkum fyrir samgöngutækj-
um, í hlutfalli við þá vegi, sem
bygðir eru í uppsveitum. En eg
tel óhugsandi, að blanda þessum
samgöngumálum saman. Landsjóð-
ur mundi seint geta annast sjávar-
samgöngur fyrir einstakar sveitir;
að eins strandferðirnar í stærri
dráttum, milli landsfjórðunga og
héraða. En af þeim hafa bæði
sjávar og landsveitir not.
í öðru lagi verður að gera þá
athugasemd: Að áhugi héraða og
sveita, til þess að koma upp hjá
sér akvegum, mundi reynast mjög
misjafn, þær mundu vilja leggja
mismunandi mikil útgjöld á sig
þeirra vegna — ein sýsla eða sveit
verða bráðlátari en önnur. Þess
vegna mundi það hindra einka-
framlög sveita og héraða, sem vilja
og þurfa að auka vegina hjá sér,
ef sú skylda hvílir á landsjóði
einum.
I þriðja lagi myndi það verða
vandasamasta og óviusælasta verk-
ið fyrir þingið, að úthluta eitt
öllum fjárveitingum til vegamála,
ákveða hversu há gjöld skuli
leggja á héruðin hlutfallslega, og
hvar eigi að leggja vegi á næsta
fjárhagstimabili o. s. frv. Vega-
málin, mundu á þessum grund-
velli auka bitlinga- og hreppa-
pólitík í þinginu, og gera hana
óviðráðanlega. En í því efni kreppir
skórinn mest að löggjöfunum nú,
og þar er brýnust þörf umbóta, á
aðstöðu þeirra, og hugsunarhætti
kjósenda.
— — Að öllu athuguðu mun
því heppiiegast, að héruðin hafi
sjálf fé til umráða í þessum til-
gangi, og svipaðan rétt og nú til