Tíminn - 02.08.1919, Blaðsíða 1

Tíminn - 02.08.1919, Blaðsíða 1
TIMINN að minxtrt kosti 80 blöð á ári, kostar 5 krónur árgangnrinn. AFGREIÐSLA i Regkfavik Laugaoeg 18, sími 286, út um land i Laufási, sími 91. III. íir. Jleykjavík, 2. ágúst 1919, 58. blað. Njir þingflokkar á Esglandi. Svo sem kunnugt er hefir enska þjóðin um langan aldur skifst í tvo stjórnmálaflokka aðallega: í- haldsflokkinn og frjálslynda flokk- inn. Nú er sú skifting að hverfa að því er virðist; fullnægir ekki lengur hugsunarhætti þjóðarinnar. Þess hefir fyr verið geíið fiér í blaðinu að enskir samvinnumenn hafa byrjað að taka sjálfstæðan þátt í stjórmnálum síðustu tvö ár- in. í vor stækkuðu þeir um helm- ing höfuðmálgagn silt, og þykir þó rneir við þurfa. Ástæðan til þess- arar ráðabreytni var sú, að sam- vinnumenn sáu að keppinautar þeirra í kaupmannaslétt notuðu valdið yfir blöðunum, kjóseiídun- um og þinginu til að skaða sam- vinnustefnuna, bæði með ranglát- látum skattkvöðum og á fleiri vegu. Fyrir samvinnumenn var því í fyrstu um sjálfsvörn að ræða, sem síðar getur snúist upp í sókn á hendur auðvaldsliðinu. Við kosningarnar í desember síðastliðið höfðu báðir gömlu flokkarnir kosningabandalag að mestu leyti. Unnu þeir glæsilegan sigur og lofuðu að ganga milli bols og höfuðs á Þjóðverjum við friðarsamningana. Dálítil grein af frjálslynda flokknum klofnaði út úr þessu bandalagi, en varð að því nær engu á kjördegi. Foriugjar í þessum milda sam- steypuflokki voru þeir Lloyd George og Bonar Law, enda urðu þeir aðalmenn í ráðuneyti því sem friðinn samdi. Leið svo fram yfir vopnahléð. En er friður hafði verið saminn mynduðu þessir tveir flokksforingjar nýjan flokk fúr meirihlutanum úr þinginuy Hafa þeir þar valið úr, eftir sínum geð- þótta, það sem þeir töldu lífvæn- | legast, sér til gengis. En nokkur kur mun hafa orðið í hóp þeirra sem eftir voru skildir. Pessi nýi enski miðflokkur ætl- ar að berjast fyrir hagsmunum og áhugamálum kaupmanna og iðn- aðarkónga. Er því ekki að sök- um að spyrja, að. hann lendi í verslunarmálunum í slcæðri baráttu við samvinnuflokkinn, en í iðndeil- um við verkamenn. Hér á landi er flokkaskiftingin mjög að verða með sama hætti, eni^a sömu straumar í báðum löndunum, þó að munur sé á stærð og veldi Breta og íslendinga. En umhugsunarefni lilýtur það að verða þeim sem trúa á tilverurétt gömlu flokkanna hér á landi, er þeir sjá, að ílokkaskipun sú sem nú er að gerast á íslandi, er i fullkomnu samræmi við stjórn- málaframþróunina í því landi, sem kallað er föðurland lýðfrelsis og þingstjórnar. Bæiidainentun. Kröfurnar sem gerðar eru til hinnar íslensku bændastéttar vaxa hraðfara ineð ári hverju. Hað er þjóðarnauðsyn að land- búnaðurinn geti staðist hina miklu samkepni sem hann nú verður fyrir. Til þess þarf að breyta búskap- arlaginu að einhverju leyti og taka upp ný vinnubrögð. Og til þess þarf fyrst og fremst víðsýna og vel mentaða bændastétt, sem hefir bæði þekking og dug til að sækja auðæfin úr skauti fósturjarðarinn- ar með réttum aðferðum. Á bændastéttinni hvílir fyrst og fremst frelsi og sjálfstæði þjóðar- innar í nútíð og framtíð, og bænda- stéttin er sú stétt og á að vera sú slétt sem fer með hið mesta póli- tiska vald í landinu. Ber að sama brunni um þá. höfuðnauðsyn, að hafa vel ment- aða bændastétt. Söðlasmiðir, járnsmiðir o. m. fl. þurfa að stunda margra ára nám til þess að geta rækt það starf. Hitt hefir verið trú manna að ekkert sérstakt þyrfti til þess að verða bóndi og þó er þar um að ræða miklu margháttaðra starf, sem afar mikið veltur á hvernig rekið er. Þarf ekki dæmi um það að nefna. En nauðsyn sérmentun- ar bóndans, í því að vera bóndi, verður brýnni með hverju ári, fyrir þjóðfélagið og einstaklinginn. Og nú liggur önnur aðalmenta- | slofnun íslenskra bænda í bruna- rústum og heflr legið í hálft annað ár — Hvanneyrarskólinn. Þurfti áður að vísa frá venjulega helming umsækjenda, en nú öllum annað árið. Vantar ekki að bændaefnin ís- lensku vilja leita sér mentunar en þjóðfélagið synjar þeim um hana. Ómælt verður það tjón, sem bænda- stéttin hefir af þessu haft, þó ekki sé nema á það eitt lilið, hve mörg bændaefni hafa þessa vegna lent á anni hyllu, og þáð oft hinir mestu efnismenn. Stj’rjaldarástandið hefir valdið því að frestas^t hefir til þessa að reisa nýtt íbúðarhús á Hvanneyri. Liggja nú fyrir þinginu tillögur skólastjóra og hníga í þá átt, að um leið og íbúðarhúsið er reist, skuli auka heimavistirnar um rúm handa tuttugu piltum. Kostar það eina hæð i viðbót á húsið, en verður vitanlega hlutfallslega mun ód>7rara en að byggja síðar sér- staklega yfir pilta og bætti að nokkru úr um að taka við efni- legum umsækjendum. Og vegna þessarar viðbótar þyrfti ekki að stækka kenslustofurnar. Þingið hefir í mörg horn að líta og væri ekkert um að segja ef ekki væri fé í óþarfa og fánýti kastað, en skorið við nögl um viðreisn atvinnuveganna. En það eru margir hræddir um að verði það sem ofan á verður. En hvað sem þingið gerir, þá má það ganga að því vísu að þjóðin dæmir um það við næstu kosningar, hvernig nú verður gert upp á milli þarfa og óþarfa, glingurs og nauðsynja á þinginu. Það.er tvent ólíkt til hvers fénu er varið. Hygginn og framsýnn bóndi hikar ekki við að leggja sig allan fram til þess að koma í verk stór- kostlegri jarðabót, sem vissa er um að gefur góðan arð. Af sömu ástæðu er það skylda þingsins, að sinna kröfum Búnað- arfélags íslands. Hygginn bóndi tekur nærri sér um að sjá börnum sínum fyrir góðri mentun, sem geri þau hæf til að komast vel áfram í lífinu og verða góðir og nýtir borgarar í landi sínu. Peningamál landbúnaöarins. Eftir Böðvar Bjarkan. ---- (Nl.) Annar kostur lánsfélaga er sá, að þau eiga hægra með að fylgj- ast með því, hvernig farið er með veðsettar eignir og vera þegar á varðbergi, ef eitthvað það kemur fyrir, er rýrir verðgildi þeirra. Þegar slikt á sér stað, geta félögin oft tekið í taumana i tæka tíð og afslýrt hættu, sein veðbankinn hefði ekki komisl hjá. Af þessum ástæðum og öðrum fleirum mun reynslan oftast sýna, að lánsfélög- um er hættulaust að lána hærri lán út á fasteignir en veðbönkum, enda er alls ekki óalgengt í öðrum Iöndum að lánsfélög láni yfir helming og alt að 73 hlutum virðingarverðs út á fasteignir. Einnig veðbankar lána víða meira en helming, »Norges Hypotek- bank« t. d. lánar all að s/5 hlutum virðingarverðs. Það er varla ráðlegt, að veð- Af sömu ástæðu er það skylda þingsins, að hlynna að bændaskól- anum á Hvanneyri, best sótta skóla landsins, sem á að menta fjöl- mennustu og þýðingarmestu stétt- ina. Og ef þingið metur meira legáta- sendingar og annan enn meiri ó- þarfa eins og stendur, þá fer það að eins og yfirlætisfullur oflátungur, sem flosnar upp frá búi sínu í næstu fardögum. Brimbátur. Hérumbil fjórði hlutinn af strönd- um landsins er gersamlega hafn- laus, tómir sandar, þar sem brim- ið er einvalt að heita má, dag eftir dag og öld eftir öld. Upp frá þess- um hafnleysum liggja gróðursæl- ustu héruð sem til eru á landinu. En landgæðin þar notast ekki nema að litlu leyti, af því að sjóleiðin er lokuð, og langt á milli næstu lrafna. Djúpavogs og Reykjavíkur. Eitthvert mesta happ fyrir Suður- land væri það, ef einhverjum hug- vitsmanni gæti tekist að finna upp einhver þau áhöld, sem gerðu fært að koma flutningi og fólki yfir brimgarðinn, milli skips og lands, þó að sjór væri töluvert ýgldur. Þá væri hægt með nokkurri for- sjá, að skipa allri þungri vöru upp á sandana í Skaftafellssýslu deildinni verði leyft að hækka lán sín upp úr helming virðingarverðs, nema þá í sambandi við gagngerða breytingu á framkvæmd virðing- anna. En væri stofnað lánsfélag, eins og minst hefir verið á hér að framan, er stæði í sambandi við veðdeildina og seldi henni ve'ðvaxta- bréf sín, ætti að vera óhætt að leyfa félaginu að lána talsvert hærra, alt að s/5 eða 2/3 virðingarverðs. Að sjálfsögðu er þá gert ráð fyrir, að félagsmenn bæru sameiginlega ábyrgð á veðvaxtabréfum félagsins, þannig, að hver eign, er veðsett væri félaginu, væri ekki að eins til trj7ggingar sínu láni, heldur einnig öllum öðrum lánum félags- ins. Hinsvegar þyrfli samáhyrgðin ekki að vera ótakmörkuð; mætti takmarka hana á ýmsan hátt, eins og tíðkast í lánsfélögum Þýska- lands, að eins að veðvaxtabréf fé- lagsins væru nægilega trygð. Sam- ábyrgðin i þýsku félögunum hefir því nær aldrei orðið nokkrum manni að tjóni, og eftir því sem félögunuin hefir vaxið fiskur um hrygg, hefir verið liægt að tak-

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.