Tíminn - 17.09.1919, Page 2

298
TIMIN N
Hjertelig Tak for den store Venlighed og Ære der er
udvist min elskede Mands Minde.
Ingeborg Sigurjónsson.
Sveíns Ólafssonar í fossamálinu.
Af sérprentuninni af fossanefndarálitinu sem »Tím-
inn« gaf út, eru enn til nokkur eintök.
Meðan upplagið endist geta menn fengið þau eintök
send, ókeypis, með því að snúa sér til afgreiðslu blaðs-
ins í Laufási.
En Sveinn Ólafsson má hrósa
frægum sigri, sem minni hluta
maður við annan mann í báðum
nefndunum.
II.
Tillaga meiri hluta þingnefndar-
innar hefir orðið til þess að kljúfa
meiri hluta milliþinganefndarinnar.
Bjarni Jónsson var henni algerlega
fylgjandi. En Jón Þorláksson al-
gerlega á móti henni, i grein sem
hann ritar í »Morgunblaðið« í gær.
Segir Jón þar um tillögu meiri
hluta þingnefndarinnar, að hún
beri þess Ijósan vott, »að hátt-
virtir nefndarmenn hafa ekki enn
þá kynt sér þetta flókna mál svo,
að þeir séu færir um að bera fram
tillögur í því«.
Þessi dómur J. Þ. hljóðar fyrst
og fremst um samnefndarmann
hans B. J. og (fyrverandi) skoð-
anabróður um eignarrétt á vatni,
og því næst líka um lögfræðis-
ráðunaut meiri hlutans, Einar
Arnósson, því að hann greiddi og
tillögunni atkvæði.
Svo er þá komið fyrir meiri
hluta fossanefndar, ofan á alt
annað, að einn nefndaruiaður segir
um annan og um lögfræðisráðu-
naut sinn, að þeir hafi ekki kynt
sér þetta flókna mál svo, að þeir
séu færir um að bera fram (og
samþykkja) tillögur í því.
Manni verður ósjálfrátt að spyrja,
hvaða mótlæti eftirleiðis muni geta
kornið fyrir meiri hluta fossanefnd-
ar. Og sömuleiðis, hvort hún muni
nú ekki hafa glatað áliti sínu hjá
þjóðinni til fullsl —
í tillögu .meiri hluta þingnefnd-
arinnar felst tviskinnungur, sem
nærri stappgr að vera ekki fylli-
lega heiðarlegur, og er alveg ó-
fyrirgefanlegt að lögfræðingur skuli
gerast flytjandi hennar (G. Sv.)
og annar lögfræðingur (E. A.)
samþykkja.
Tillagan gengur sem sé ut á það,
að skipa landsstjórninni fyrir rik-
isins hönd, að slá eign sinni á það
sem landsstjórnin er viss um að
ríkið á ekki, og sem nefndin sjálf
gengur út frá jöfnum höndum að
ríkið eigi ekki.
Tillagan skipar landsstjórninni
að gera það, sem landsstjórnin
álítur rangt og jafnvel nefndin
sjálf gerir ráð íyrir að kunni að
vera rangt.
Slíkri tillögu greiða allir langs-
ummenn í þinginu atkvæði. Það
er flokksmál í þeim flokki að að-
hyllast svona siðferðiskenningar.
Svona langt er komið fyrir meiri
hlutanum í fossanefndinni að tveir
(B. J. og E. A.) að hyllast slíka
aðferð, og sá þriöji (J. Þ.) segir
um þá, að þeir »hafi ekki enn þá
kynt sér þetta flókna mál svo, að
þeir sér færir um að bera fram
tillögur í því«.
Soginii rænt.
Sú nýlunda er að gerasl í þing-
inu, að meiri hluti fjölmennrar
nefndrar úr báðum deildum skip-
ar landstjórninni að ræna einu
frægasta vatnsfalli, sem til er á
landinu, Soginu. Það mun eiga
að vera fyrsti »valsinn« í hinu
svonefnda »vatnsráns-balli«, sem
meiri hluti fossanefndar hefir efnt
til.
Tilefnið er það, að tveir þingm.,
báðir bæjarfulltrúar í Rvík, Ben.
Sveinsson og Jörundur Brynjólfs-
son, báru fram i þingbyrjun till.
um, að landstjórnin tæki Sogið
eignarnámi. Tilgangur þeirra mun
hafa verið sá, að tryggja höfuð-
staðnum þessa afl-lind, og það því
fremur, sem nú vofir yfir, að bær-
inn byggi sér litla, ónóga, en afar-
dýra rafmagnsstöð við Elliðaárnar.
Vegna Rvikur var till. þessi nauð-
synleg. Framkvæmd hennar gat
hindrað byggingu litlu stöðvarinn-
ar og flýtt fyrir því, að bærinn
og nærsveitirnar fengi næga raf-
orku. Þar að auki hallast þjóð-
hollir menn út um alt land að
því, að landið þurfi að eiga Sogið
til afnota, og til tryggingar gegn
hugsanlegum ágreiningi við erlent
félag, sem raforka væri keypt af,
handa bændum austanfjalls og
höfuðstaðarbúum. En eins og sjálf-
gefið er og liggur í orðinu eignar-
nám, hefðu fullar bætur komið
f'yrir til þeirra, sem lönd áttu að
Soginu, bæði fyrir jarðrask og
vatnsorkuna sjálfa.
Tólf manna nefnd fjallaði utn
mál þetta, sjö úr n.d. og fimm úr
e.d. Ekki slærra eða margbrolnara
mál en þetta hefir staðið fyrir
þessari stóru nefnd því nær allan
þingtímann. Og í stað þess að ráða
stjórninni til að framkvæma eign-
arnámið, kemst meiri hlutinn að
alt annari niðurstöðu, nefnil. þeirri,
að viðurkenna vatnsránskenning-
una, og skora á stjórnina að hrifsa
Sogið með ránshendi, taka það af
réttum eigendum fyrir ekki neitt*
og láta síðan dómstólana skera úr
um eignarheimildina.
Að eins einn eða tveir menn
fylgja Sv. Ól. i nefndinni um að
viðurkenna hiklaust eignarrétt
landeiganda að vatnsorkunni.
Bjarna frá Vogi hefir orðið gott
til vinsælda um þetta mál í nefnd-
inni. B. Kr., sr. Kristinn, Gisli Sv.
og heill hópur annara þingmanna
feta þar hiklaust í fótspor hans.
Þrent er sérstaklega athugavert
við þessa till. meirihlutans. Fyrst
það að hún gengur þvert ofan í
gildandi lög, og engin stjórn getur
verið svo fávis að gerast ginning-
arfífl þingsins í slíku máli. En af
þvi leiðir það, að ekkert verður
úr því fyrst um sinn, að landið nái
yfirráðum á Soginu. Má vera að sá
sé og tilgangur sumra af fylgism.
þessarar till. Yrði það að teljast
Það á að verða helsti gróðavegur
Islands, að synir þess og dætur
drekki úr sér merg og bein, vit og
heilsu — landssjóðinum til tekna
— vanræki heimili sín og uppeldi
barna sinna, gefi börnunum að
erfðum veiklaðan líkama og spilta
sál — landinu til tekna — enda
eru miklir peningar manna á með-
al, sem varið verður til vínkaupa.
Eftirlit af hálfu ríkisins, með
innflutningi víns, verður þá með
öllu óframkvæmanlegt.
Að fáum árum liðnum munu af-
leiðingarnar koma berlega í ljós.
Gróðavon ríkisins af vinsölunni
reynist hörmulegasta tál. Vinnu-
tapið, beinlínis og óbeinlínis, þegar
mesta vinnuþjóf veraldarinnar, vín-
guðnum, verður aftur leyft að
vinna verk sitt í landinu, verður
gífurlegt. Það verður óhjákvæmi-
legt að ríkið verður að koma sér
upp drykkjumannahælum, að fjölga
og stækka sjúkrabúsogstofnabarna-
hæli, að fangelsum verður að fjölga,
að lögreglustjórn verður að aukast
og það ekki síst aö sveitarþyngsli
aukast gríðarlega.
Og þó er þetta ekki nema smá-
ræði hjá hinu, sem eru afleiðing-
arnar fyrir siðferðið og menning-
una í landinu, fyrir heimilisiífið
og hina uppvaxandi kynslóð. Þarf
ekki um það orð að hafa. Því að
árin eru ekki svo mörg liðin siðan
víndjöfullinn vann verk sitt óhindr-
að hér i landi. Og getur a. m. k.
hver miðaldra maður sagt, hinum
yngri frá skugga vínsins, hinum
óumflýjanlega förunaut drykkju-
skaparins.
3. roynd.
Aí'nára eignarróttarins.
Um það leyti sem æstir byltinga-
menn nota sér styrjaldarástandið í
heiminum til þess að gerbreyta
skipulagi þjóðfélagsins, afnema
eignarréttinn, hjónabandiö o. s.
frv. — um það leyti gerast tveir
háskólakennarar, landlæknir og
verkfræðingur forystumenn um það
á íslandi, að stíga fyrsta sporiö til
hins sama.
Hafa þeir nú þegar gabbað marga
þingmenn til fylgdar við sig og
beita sýslumanni fyrir sig, eins
og sagt er frá annarsstaðar í
blaðinu.
Með því að ætla að svifta ein-
staklingana eignarrétti á vatni, sem
af þeim er álitinn jafn heilagur og
viðurkendur og annar eignarréttur,
þeim rétti sem allar nágrannaþjóð-
ir viðurkenna — með því stíga
þeir fyrsta sporið til gerbyltingar á
íslandi.
Það kemur vel heirn við fram-
tíðarland þeirra hetjanna.
Hvenær sem er verður það jafn-
réttmætt, að þjóðfélagiö taki smátt
og smátt það anriað af einstak-
lingunum, sem hingað til helir
verið álitin óskoruð eign þeirra.
Með þessu er búið í haginn
fyrir hvaða yfirgangssegg sem er,
aö neyta hnefaréttar.
Úr því ríkið sjálft viðurkennir
ekki eignarrétlinn, hversvegna
skyldu þá einstakíingarnir gera
það?
Hver mun leggja rækt við aö
auka varpið á jörð sinni?
Hver mun leggja rækt við mn-
bætur á jörðum sínum o. s. frv.?
eigi hann það á hættu að einn
góðan veðurdag þóknist einhverj-
um þingmönnum að láta greipar
sópa um alt.
Þetta fyrsta skref að afnámi
eignarréttarins, gefur byltingamönn-
um sérstakt tilefni til að hvetja til
hverskonar yfirgangs í nafni lag-
anna og ríkisins.
Það er glæsilegt ástand á fram-
tíðarlandinu.
3. mynd.
Aínám kirkjunnar.
Á framtíðarlandinu, þar sem
vínguðinn er dýrkaður, þar sem
verið er að afnema eignarréttinn,
þar hefir ríkið leyst sig undan
þeirri skyldu — fyrir forgöngu
hinna sameinuðu fríhyggjumanna
og þröngsýnustu og kredduföstustu
gamalguðfræðinga — að halda
uppi mentuðum prestum út um
sveitir landsins.
Þjóðkirkjan íslenska, hin þús-
und ára gamla inenningarstofnun
er lögð niður á framtíðarlandinu.
Ómentaðir leikprédikarar og of-
stækisfullir, eru einir um að veita

i