Tíminn - 31.12.1919, Blaðsíða 1

TIMINN
að minsta kosti 80
blöð á ári, kostar 5
krónur árgangurinn.
AFGREIÐSLA
i Regkjavik Laugaveg
17, sími 286, út um
land í Laufási, simi 91.
III. &r.
Reykjavík, 31. deseraber 1919.
88. blað.
Þingæran.
Þeir herrar, Magnús Pétursson og
Þórarinn Jónsson, alþingismenn,
stefndu mér fyrir sáttanefnd Reykja-
víkur á Þorláksmessu síðastliðinni.
Kæruatriðin eru ummæli mín í
grein i Timanum um þingmensku
þeirra, og mun það vera aðalat-
riðið að eg vék að þingæru þeirra
í sambandi við hina alkunnu síldar-
verslun þeirra, en annars hefi eg
ekki enn fengið afrit af kærunni.
Mér er það ljúft að mæta þeim
fyrir dómstólunum um þetta mál,
eins og eg hefi opinberlega stefnt
þeim fyrir dómstól þjóðarinnar
fyrir það, með skrifum mínum.
Má og telja víst að þeir haldi mál-
inu áfram, þar eð eg vildi ekki
taka eitt orð aftur af ummælum
mínum og engar sættir komust
því á.
Mér er það sérlega ljúft að
mæta þeim á þeim veltvangi, þar
eð það gefur mér sérstakt. tilefni
til þess að rökstyðja þær kröfur
sem eg geri um æru þingmannsins
sem þingmanns, Það mun eg gera
opinberlega hér í blaðinu, jafn-
hliða því að eg ver mál mitt fyrir
dómaranum. Hygg eg að af þvi
muni gott leiða, því að eg álít það
höfuðnauðsyn fyrir islensku þjóð-
ina að gera mjög háar siðferðis-
kröfur lil þingmanna sinna, og að
i því efni þurfi þjóðin að fá skarp-
ari sjón en hún hefir nú. Besta
ráðið til þess er að glöggva sig
vel á einu sérstöku tilfelli.
Jafnframt mun Tíminn mjög
bráðlega segja sögu máls, sem er
alveg nýlega um garð gengið í
Svíþjóð, sem sýnir hversu háar
kröfur menn gera þar í landi um
æru þingmanna og stjórnenda sem
slíkra. Tr. P.
Um heyskap.
Eftir
Gaðm. Priðjónsson.
(Niðurl.)
Eg hefi áður oft tekið hey blóð-
hrá og þakið. En sá annmarki er á
þessháttar verkun, að ef heyið er
stórgert, vill það mygla utan og
ofan. Og í hlöðum fúlnar það og
fyllist af ryki. Smáhey aftur á móti
fer betur með sig í ornun.
Eg ætla að alt hey megi taka
og bera saman, ef það er grasþurt,
og láta það orna, ef það er smá-
gert Sé heyið óskemt af hrakningi,
fæst fullkomin ornun, ef dáð er í
stráunum að eðlisfari. Aftur á móti
nær hrakið hey og létt ekki orn-
unargæðunum. Og þess vegna er
almenningi illa við ornað hey (út-
hey), að hrakið og hálfblautt hey
er stundum sett saman í vand-
ræðatíð. Og þá mistekst ornunin.
Nú eru sláttuvélar að ryðja sér
til rúms víðsvegar. Hér í sýslu var
vélin aukin s. 1. sumar, með áhaldi
sem tekur heyið af Ijánum stund-
arkorn. Og að því búnu er þeirri
fúlgu fleygt afsíðis og svo koll af
kolli.
Sumslaðar er engjum svo háttað
fyrir bleytu sakir og rótleysis, að
sláttuvél verður ekki við komið.
Þar er þá grindarljárinn sjálfkjör-
inn. Hann er mesta búmannsþing
á votengi að því leyti, hve eftir-
vinnan er betri á sjálfráðum múg-
um. Það eru hlægileg smánarverð-
laun, að hafa veitt frömuði þessa
verkfæris einar 100 krónur fyrir
svo gott þarfaþing, sem áreiðan-
lega gefur hverjum einasta sláttú-
manni, sem notar það, 100 kr. í
ábata á hverju sumri, eða 200.
Hér um slóðir drögum vér skár-
ana á þurt land með hesti — setj-
um tog fyrir hálfsamanýtta múg-
ana, þar sem blautt er. Ekki veit
eg hvort þessi aðferð er almenn
annarstaðar um landið. En mikill
léttir og vinnusparnaður er að
þessu.
Líklegt er, að forfeður vorir hafi
haft eitthvert lag á því, að ná inn
heyjum sinum, lag sem nú er týnt
og gleymt. Eg þykist sjá menjar
þess hérna í enginu mínu. Svo er
„RaDosókn skattamálaima".
Eftir J. Gauta Pétursson.
V.
Þannig horfir þá við með upp-
fyllingu tekjuskattsins á fyrsta skil-
yrði fjármálavísindanna. En þó eg
sé honum ekki vinveittari, en um-
mælin að framan bera með sér,
þá verð eg að viðurkenna, að ekki
verður betur séð, en skýringar hr.
H. V. á grundvelli hans, sé mun
einstrengingslegri og óþyrmilegri,
en irér er kunnugt um erlendis
frá, bæði í frumvörpum og fram-
kvæmd. Eftir tekjuskattseyðublöð-
um Breta, og sumra Norðurlanda-
þjóða að dæma, kemur t. d. tölu-
verð viðleitni fram um það, að
flokka tekjurnar niður eftir því,
hvers eðlis þær eru, eða réttara
sagt, af hvaða rótum þær eru
runnar, og skattleggja þá flokkana
misjafnlega hátt eftir því. — Á
þetta drepur höf. ekki að öðru,
en að gerður sé greinarmunur á
landslagi háttað, að mýrlendi er
hér mikið og svo gert, að það
liggur nálega jafnt Skjálfandafljóti
og lítið eitt ofar en sjáfarmál. Það
er bersýnilegt að mýrin hefir
hækkað við mosavöxt og sinufall;
svo að hún hefir fyrrum verið enn
þá lægri en nú er hún, þó hafa
fornmenn sett saman hey sín í
mýri þessari, eftir því sem menjar
og örnefni benda til og vísa á.
Víðsvegar um mýrina eru svo
kallaðir heygarðar, þar sem er svo
láglent og vott, að ísa leggur hvern
vetur eftir haustrigningar og hláku-
kröp. Hér getur því alls ekki verið
að ræða um heygarða í venjulegri
merkingu. Þeir eru einnig i laginu
ððruvísi en hey eru: ferkantaðir
eða þá kringlóttir og svo viðir, að
tveim til þrem föðmum nemur í
þvermál.
Eg ætlaði að bera þetta mál
undir dr. Björn heitinn Ólsen. En
eg varð of seinn til þess. Hugði
eg hann manna líklegastan til þess
að ráða pessa gátu.
Eg hefi getið mér til um þessar,
fornmenjar á þann hátt sem nú
skal greina.
Hér var þurkvöllur lítill og
vondur, svo sem hann er enn.
Heyið er þurkvant, og þokugjant
hér út við Skjálfanda. Kaldakinn
liggur vestur við Skjálfandafljót,
dregur í sig skýjaþykkni og styttir
sólarganginn á kvöldin. Hér varð
þvi eitthvað snjallræði til bragðs
að taka. Má og vera að verkunar-
skatti af eignar- og atvinnutekjum,
og er það eitt með öðru sönnun
þess, að hann virðist ekki
þekkja neinn annan álögugrund-
völl, en það gjaldþol, sem bundið
er við persónu mannsins (»breiðu
bökin«). Það verður t. d. ekki á
neinu séð, að höf. kannist við þær
kvaðir, sem að fornu og nýju eru
taldar hvíla á ýmsum scrrétlindum
(t. d. jarðeignum) til handa því
ríki eða þjóðfélagi, sem lætur þau
réttindi af hendi, og verndar um-
ráðarétt þeirra. Það er þó bœði
saóngjarnt og réttlátt, að þjóðfé-
lagið hafi óskertar tekjur af'því
verðgildi, sem það skapar slíkum
hlunnindum, t. d. þeirri verð-
hækkun landeigna.eða náttúrugæða,
sem orðið hefir og verður, alger-
lega án tilverknaðar eiganda, en
byggist einungis á vexti og eftir-
spurn þjóðfélagsins, eða þá þeim
sérstöku umbótum, sem rikið lætur
gera. Eg tel að það skorti mjög
á þá skattafræðslu — í hve stuttu
máli sem hún annars er —, ef
þessa er að engu getið. — Bæði
er þar um að ræða hið upphaflega
aðferð hafi verið kunn áður um
land alt, sem nú er týnd. En að-
ferðin hefir verið sú, að hlaða
saman hráu heyi, ef til vill gras-
þurru, í stakka sem garðar hlýfðu
fyrir veðrum og gripum. Þetta
heygerði var svo vítt, að gripir
gátu ekki seilst í heystakkinn yfir
vegginn. Þannig var heyið geymt
ef til vill til haustnótta. Og í þess-
um stökkum mundi það geta þurk-
að sig sjálfkrafa.
Getið er um stakkgarð Bjarnar
Hítdalakappa, sem hestum var
gefið undir í kafaldi all langt frá
bænum.
Ef til vill er eitthvað um þetta
að lesa í fornbréfasafni, þó að mér
sé ókunnugt. En ef svo er, að
fyrrum hafi heyverkun þekst, sem
nú er týnd, þá væri það stórlega
merkilegt og þess vert að upp
væri tekið til ávinnings.
Dýriiðin og blöðin.
Síðust allra koma blöðin, í
dýrtíðinni, og biðja um minna
ranglæti. Verkamenn, embættis-
menn, framleiðendur og hverskon-
ar fyrirtæki hafa nokkurnvegin
fengið bætt verðfall peninganna í
hækkuðum launum og hækkuðu
vöruverði. Landsmálablöðin hafa
þraukað lengst, en nú þola þau
ekki lengur mátið.
réttarsamband milli landeigna og
ríkisvalds, sem öll opinber gjöld
bygðust víðast á i öndverðu, og
jafnframt er þar bent á þá leið,
sem eftir öllum kennimerkjum
verður nú rædd að nýju, til gjalda-
álagningar á hreinum réttargrund-
velli, þegar menn hafa vaxið yfir
það, að taka ríkisskaltana að ræn-
ingja hætti, þ. e. einungis eftir því,
af hve miklu er að taka.
VI.
Á einum stað í grein sinni kemst
hr. H. V. svo að orði, að »fyr
meir« hafi því verið haldið fram,
að taka öll ríkisgjöld með einum
skatti, en nú sé visindamenn sam-
mála um, að það sé lítt fram-
kvæmanlegt, ekki síst síðan þjóð-
félögin urðu fjölbreytilegri. Hér
mun átt við landsskattinn, eða
rétlara sagt landleignna, sem kend
er við Henry George.
Við þessa umsögn cr það að
athuga, að orðatiltækið »fyr meir«
getur varla verið viðeigandi, því
bæði er það, að þessi kenning á
ekki svo langan aldur að baki,