Tíminn - 13.03.1920, Blaðsíða 3

TÍMINN
39
séu búnir að reka sig svo á þetta,
að þeir rséu rfarnir að skilja það,
að svo best þrífist óháð og sjálf-
stælt blað, að selt sé með nokk-
urnveginn sannvirði og ekki sé
refjast um andvirðið ....
ff Húnauatnssijslu 10/2 1920. . . .
Eg þóttist lesa á milli linanna, að
»Tíminu« hækkaði andvirðið eins
og með hálfum hug, en það er
eg þegar búinn að kynna mér, að
ekki einn einasti af þeim sem
blaðið fá fyrir mína milligöngu
heíir týmt að sjá af því, þótt það
hefði ekkert slækkað. Góðu blaði
er óhælt, dýrtíðin verður seint svo
inikil, þetta er hvort sem er helsta
samband margra manna við um-
heiminn, og síst mundu menu
hlaupast frá blaðinu, sem aðallega
berst fyrir tilveru sveitanna og betri
verslun. Er fljótt að muna blað-
verðinu á ársviðskiftum hvers
heimiiis, þegar þar vinst eitthvað
á. Og nú hefir orðið rúm fyrir
meiri fréltir og fróðleik......
^oxgin eilífta
eftir
all Main«.
»Nei! Eg á við ókyrðina þarna
á götunni! Það er maður sem
ryðst yfir götuna«.
»Það er Davíð Rossí« sagði
ameríkumaðurinn.
»Er það Davíð Rossí? Eg var
búinn að gleyma honum«. Donna
Róma beygði sig áfram, til þess að
sjá í andlit honum. »En hvað er
þetta? .... Hvar hefi eg — eg
hefi séð hann einhverstaðar áður!«
Það kom yfir hana kynleg til-
finning og hún skalf öll.
»Hvað er að?«
»Ekkert! En mér geðjast vel að
honum. Mér geðjast einstaklega vel
að honumk
Hún beygði sig enn áfrain.
»Hann krýpur á kné fyrir páf-
anuin! Nú lætur hann bænaskjalið
af hendi — nei — jú — þessi úr-
þætti, þeir draga hann burt! . . . .
Skrúðgangan heldur áfram. Þetta
er viðbjóðslegt!«
»Lengi lifi verkamannapáíinn«.
Ópið var svo hátt að bænir píla-
grimanna og múnkanna heyrðust
ekki.
»Þeir lyfta honum upp í vagn!«
»Davíð Rossí!«
»Já, hann ællar að tala!«
»Þetta er dásamlegt! Fáum við
að hlýða á hann? Það var ágætt
að eg kom! Nú snýr hann andlit-
inu að okkur! Þetta eru áhangend-
ur hans sem eru með merki og
fána! Barón! Hinn heilagi faðir er
að fara inn í Péturskirkjuna, og
nú ætlar Davíð Rossí að halda
ræðu!«
»Uss — kyrð!«
Mjúk og hljómmikil rödd heyrð-
ist neðan af torginu og mannfjöld-
inn hlustaði. Það var dauðaþögn.
VIII.
»Bræður! Þá er Jesús Ivristur
gekk um kring hér á jörðunni, þá
sal hann á ösnufola er hann reið
inn í Jerúsalem, og hinir blindu,
lama menn og sjúku komu til hans
og hann læknaði þá. Mannkynið
er enn veikt, blint og lama, eins og
þá, bræður — en staðgöngumaður
Iírists geugur fram hjá!«
Á eftir þessum orðum rnálli
greinilega heyra imilið í fólkinu,
eins og í leikhúsi áður en fagn-
aðarópin hefjast, þá er leikandinn
nær tökum á áhorfendunum.
»Bræður! Fyrir langalöngu kom
meistari fram — hann kom lil
hinna fátæku og kúguðu, kom frá
litlum bæ í austurlöndum, og eina
bænin sem hann kendi lærisvein-
um, var: »Faðir vor, þú sem ert
á liimuum«. Hún bar vott um
hvorttveggja: hina mestu neyð og
dýrmætustu von mannkynsins. Og
meistarinn lifði samkvæmt bæn
sinni, samkvæmt anda hennar.
Allir voru bræður hans og systur;
slægi einhver hann á aðra kinnina
bauð hann hina; hann átti ekkert
heimili, enga peninga, einungis
einn klæðnað, og þá er hann var
ranglega ákærður, þá varðist hann
ekki«.
Aftur heyrðist umlið í fólkinu
og með guðhræðslublæ.
»Nitján hundruð ár eru liðin
síðan, bræður, og meistarinn sem
kom til hinna fátæku og auðmjúku
er nú álilinn mikill spámaður.
Alþjóð lieims þekkir hann og virð-
ir og menningarríkin grundvaliasl
á kenningu hans. Voldug kirkja
kennir sig við nafn hans, og vold-
ugt konungsríki bejrgir sig í trú á
hann. En hver voru orð hans?
Hann sagði: »Gjaldið ekki ilt ineð
illu« og þó halda öll kristin lönd
vígbúna heri! Hann sagði: »Safnið
yður ekki fjársjóðum sem mölur
og ryð granda«, og þó eru það
hinir kristnu menn sem eru auð-
kífingar lieimsins, og hin kristna
kirkja á gríðar mikinn auð! Hann
sagði: »Faðir vor, þú sem ert á
himnum«, og þó greinasl þeir í
margar þjóðir, sem hata hvorar
aðra, þeir sem eiga að vera bræð-
Flóaáveitan og Landsbankinn.
Flóaáveitumálið hefir nú verið
til umræðu í því nær mannsaldur.
En alt af vantað áræði, kunnáttu
— en einkum peninga. Nú er því
máli komið á góðan rekspöl. Flóa-
áveitan fær að sögn eina miljón
króna af landsláninu nýja. Lands-
bankinn kvað hafa sett það að
skilyrði fyrir þátttöku sinni, að
Flóaáveitan fengi þann skerf. —
Með ákveðnu framlagi (miljón) frá
Landsbankanum var lánið trygt,
þvi að vitanlcga var óhugsandi
fyrir hinn bankann, að verða eftir-
bátur. Og í öðru lagi er Fióaáveitu-
málinu bjargað. Pað hlýtur að hafa
verið ánægjulegt fyrir hinn fyrsta
bónda, sem gegnt hefir ráðherra-
störfum hér á landi, að Lands-
bankinn, sem hann hefir bjargað
úr ófremdarástandi, skyldi geta
lirint þessu mikla máli í fram-
kvæmd. Og eigi myndi Lands-
bankinn hafa unnið þetta verk,
ef B. Kr. hefði stýrt honum enn.
Ping á Pingvollum.
Sv. Ólafsson í Firði vill láta
endurreisa Alþingi á Þingvöllum,
jafnframt þvi og friðun og fegrun
þingstaðarins forna byrjar aftur.
Fað væri að mörgu leyti mjög á-
nægjulegt. Áður langt líður þarf
annaðhvort að byggja þinghús eða
háskóla. Mætli þá hafa þinghúsið
fyrir háskóla, og bæla þar við
síðar meir stúdenta-bústað og öðr-
um byggingum eftir þörfum, en
reisa þinginu bústaö við Ösará.
Framsóknarflokkurinn hefir haldið
sitt fyrsta flokksþing á Pingvöllum.
Ef til vill auðnast honum að flytja
þing þjóðarinnar þangað áður en
mjög langt um líður.
Tímenningarnlr.
Skrítin samkunda er langsum-
flokkurinn orðinn. Þar er hver
maður annað hvort afdankaður
ráðherra, eða tilvalið ráðherraefni,
— a. m. k. að áliti stuðnings-
manna sinna. Jafnvel minstu spá-
mennirnir eins og Einar Þorgils-
son og Proppé kváðu hafa verið
nærðir á slíkum tálvonum. —
Langsarar hafa fróm og sáttfús
lijörtu, ef dæma má af líkum.
Einn helsti maður þeirra, B. Kr.
hefir verið rammur óvinur því
nær allra sinna núverandi fylgi-
fiska: Gísla, Möllers, Sv. Bj., Vig-
urklerks, M. Péturssonar og Einars
Þorgilssonar. Má sjá í »Landinu«
marga skemtilega lýsingu á þessum
góðkunningjum, og oft hitt nærri
marki. Og víðar hefir bólað á
svipuðum andstæðum fyr, milli
þessara manna. Þessi fríði flokkur
mun nú ætla sér, ef dæma má
að íslenska birkið er hvergi feg*
urra og þroskavænlegra en þar,
sem það hefir vaxið í friði og ó-
hreyft af. mönnum og skepnum,
Til eru hér á landi einstöku
skógarbleltir, sem vaxið hafa í
friði, svo öldum skiftir. Nafnfræg-
astur er Bæjarstaðaskógur og skóg-
urinn i Hreðavatnshólma. Báðum
þessum skógum er viðbrugðið fyrir
fegurð. Bæjarstaðaskógur er jafn-
vel talinn fegurstur skógur á land-
inu. Það sannast hér, sem oftar,
að náttúran er hvergi dýrð-
legri og tignarlegri en þar, sem
hún er einráð um hvernig hún
fer að þroska gróðurinn.
Hér skal þó vikið ögn að grisj-
uninni.
Þegar kjarrið er grisjað eru
vanalega höggnir í burtu allir jarð-
lægir og kræklóttir stofnar. Hinir
beinustu og þroskavænlegustu —
einn eða fleiri — eru látnir standa
eftir á hverri rót, þótt ekki séu
þeir hinir lengstu. Stofuflækjurnar,
sem teknar eru burtu hlífa nú ekki
lengur stofnunum, sem eftir eru
skildir, né veita þeim skjól eða
styðja þá, meðan þeir eru grannir
og veikbygðir. Viðbrigðin verða
þvi vanalega mikil. Kirkingur kem-
ur í vöxtinn og geta orðið svo
mikil brögð að þvi, að trjástofn-
arnir nái sér aldrei, einkum ef
jafðvegurinn fe'r baeði þunnut óg
eftir hljóöinu í Visi og Mbl., að
gerast næsta vinveittur stjórn Jóns
Magnússonar og Péturs Gauta.
»Batnandi manni er best að lifa«.
Skattaneíndin.
Þýöingarmesta málið, sem hin
ný-myndaða stjórn hefir með hönd-
um, er undirbúningur skattamál-
anna. Héðinn-Valdimarsson, Por-
steinn hagstofustjóri og M. Guðtn.
sátu þar í milliþinganefnd. — Nú
kemur til kasta hins nýbakaða
fjármálaráðherra, að útnefna mann
í sæti sitt þar. Má af því vali
marka nokkuð um það, hvort
langsarar ætla sér að nota aðstöðu
M. G. í stjórninni til að undirbúa
málið á þann hált til að halda
sem mest í nefskattana »með marg-
földun« fjármálasnildarinnar, eða
hvort stjórninni allri tekst að gera
ráðstafanir bygðar á reynslu ann-
ara þjóða, sem lengst eru komnar
í framkvæmd skattamálanna. —
Mun þessu veitt eftirtekt jafnótt
og líður.
Genúa-logátínn.
»Einn dósent á hverju þingi«
var viðkvæði hjá cinum þingherr-
anum fyrrum, þegar grískan var
í uppsiglingu. »Einn legáti á ári«
er kjörorð þingforkólfanna nú.
Talið er að Ól. Proppé muni með
aðstoð þingmanna Dalamanna og
Strandamanna, hafa komið þessari
sendingu af stað. Væntanlega hagar
forsjónin þvi svo, að Matth. Ólafs-
son, fyrirrennari Proppés, verði
fyrstur í þessari slöðu. Parf ekki
nema hækka hann litið eitt úr
þeirri tign, sem hann hafði í
Ameríku — fyrir Fiskifélagið. —
Italskir peningar hafa nú fallið
mjög í verði. 20,000 krónur jafn-
gildir þar að sögn, fróðra manna,
60,000 lírum í þarlendum pening-
um. Mun það og tilgangurinn, að
hinn nýi legáti sýni af sér rausn
mikla suður í löndum, og um-
gangist tóma burgeisa og miljónera.
MóðHrmáls-ákræAið.
Svo fór, sem við var að búast,
að stjórnarskráin var samþykt, án
þcssa, að móðurmáls-skilyrðinu
væri komið inn í hana. Er það þó
mál flestra manna í landinu, annara
en þeirra langsum-höfðingjanna,
sem smeygðu inn 5 ára ákvæðinu,
að móðurmáls-ákvæðið eitl og
ekkert annað gefi nokkurn veginn
tryggingu fyrir því, að íslenskur
borgararéttur verði ekki veittur
útlendingum, nema þeim, sein vilja
semja sig að máli og menningu
Islendinga. Væntanlega líður ekki
á löngu, þar til stjórnarskráin verð-
ur endurskoðuð. Er þá einsætt að
ófrjór. Grasið, sem vex undir kjarr-
inu og í skjóli við það, þolir held-
ur ekki næðinginn, það er veik-
bygðara en á bersvæði, og fölnar
því og deyr. Jarðvegurinn undir
kjarrinu og kringum rætur þess
er afar-laus i sér. Og þegar búið
er að róta öllu kjarrinu í burtu,
nema einstökum stofnum, sem
ekkert skjól veita, nær vindur og
vatn sér niðri á jarðveginum kring-
um ræturua, og bæði feykir og
skolar honum burt. Getur þá svo
farið, að úti sé um stofnana, sem
áltu að vaxa, og verða að fögrum
og hávöxnum trjám.
Hér ræöur þó miklu raki, þétt-
leiki jarðvegsins, lega skógarins
o. s. frv. Ef skógarjarðvegurinn
er rakur, þéttur í sér, þykkur og
grasivaxinn, verður þetla ekki eins
að sök. Sé hann þar á móti þyrk-
ingslegur, þunnur og laus í sér
eins og á sér stað á Þingvalla-
hrauni og víðar, getur skóginum
stafað stór hælta af gishögginu.
Eins og áður er vikið að getur
vexti og viðgangi kjarr-skóganna
stafað mikil hætta af grisinu, ef
ekkert tillit er tekið til jarðvegsins
eða legu skógarins. Algerð friðun
er það, sem mun reynast heilla-
drýgst skógunum til viðreisnar.
Ráðlegast mun því verða, að hagga
ekkert við skóginum á Þingvalla-
hrauni, eítjr að hana verðhr frið-
fella burtu búsetu-skilyrðið gagn-
vart Islendingum. En beita móður-
málskröfum gegn útlendingum, sein
óska sér hér bólfestu.
Stækkun blaðsins
Kaflar úr bréfum.
Skagafirði 12/% 1920. . . . Nú
þykir mér »Tíminn« færast í auk-
ana, og er það einn votturinn þess
hlutskiftis sem hann hefir valið
sér, að hann skuli geta slækkað,
þrátt fyrir alla dýrtíð. Enda er það
svo, að okkur sveitakörlunum finst
við ekki geta án hans verið. Er
betra að blöðin séu færri en þeim
mun betur úr garði gerð. Og þegar
litið er um öxl, virðist manni
gagnið hafa litið orðið af mörgu
blaðinu sein dreift hefir verið út
um allar jarðir, en ekki hafa að
einu eða neinu leyti átt betri lifs-
skilyrði en það, að aldrei hefir svo
mikið sem verið spurst fyrir um
andvirðið! Það er sagt að drepsólt-
ir geri gagn af því að þær vinsi
úr það veika, en hið sterka lifi.
Dýrtíðin mætli vinna sama gagn í
blaðaheimiuum íslenska ....
Borgarfirði ,5/2 1020. Hér þótti
það tíðindum sæta, þegar »Morg-
unblaðið« minkaði er »Timinn«
stækkaði, og ekki laust við að
sumir vilji heimfæra undir sigur
hins góða. En hvernig getið þið
þetta, ekki eru það auglýsingarnar
sem bera blaðið uppi. Útbreiðslan
er að vísu mikil, en standa menn
þá í skilum. Pað er búið að stór-
spilla svo skilvisi manna við blöð
og þar eiga blöðin sjálf sök á. —
Petta ágæta menningarmeðal.blaða-
útgáfan, var svo herfilega misnotað,
árlega hlupu af stokkunum eitt
eða fleiri ný blöð, sem urðu svo
ekki nema dægurflugur, hafa kanske
aldrei átt að verða annað, og logn-
uðust svo út af áður en varði.
Menn fengu ekki tíma til að átta
sig á, hvort þau væru kaupandi
eða ekki, og þótt maður segðist
ekkert vilja með þau hafa, þá koinu
þau samt, siðan var annað hvort
aldrei um andvirðið fengist eða
þá menn báru fyrir sig sannar og
ósannar uppsagnir, sem ekki hefði
verið sint, og þannig lagðist óskil-
vísi við blöðin í land. En vitan-
lega er þetta mikill skaði, og vildi
eg þið gerðuð ykkar lil að upp-
ræta, ganga rikt eftir um skilvisi,
þvi með því eina móti kemst blaða-
menska og blaðaútgáfa á réllan
kjöl. Visast hins vegar, að menn
aður, en lofa náttúrunni sjálfri að
hafa fyrir að rækta hann. Skógur-
inn mun hreinsa sig sjálfur. Nátt-
úrunni verður lítið fyrir að skapa
beinstofna hávaxin tré úr lága og
kræklótta lrjarrinu, ef hún má vera
sjálfráð.
IV.
Komið hefir það til orða, að
viðeigandi væri að stofna skóla
(lýðskóla) á Pingvöllum. Á sú hug-
mynd rót sina að rekja til þess,
að Pingvöllur er þjóðfrægur sögu-
slaður og vegna þess mundu skap-
ast þar þjóðræknari menn en ann-
arstaðar á landinu. Með skóla-
stofnun á Pingvöllum virðist sem
ætlast sé til, að staðurinn geri skól-
ann frægan, en það er í raun réttri
öfugt við það, sem á að vera,
því að hvar helst sem skólastofn-
un er á landinu á hún — ef hún
er nokkurs nýt — að gera staðinn
frægan. Verður ekki séð að frægð
Pingvalla ykist að nokkru við það,
þó að skóli yrði þar stofnaður.
Hann hlyti að starfa einmitt á þeim
tima ársins, sem nemendurnir nytu
lítillar ánægju af fegurð og starí-
semi náttúrunnar, yrði hann því
ekki betur settur á Pingvöllum en
einhverstaðar annarstaðar á land-
inu.
En þrátt fyrir það, þó að Ping-
vöIIut VéTði ekki gerðúr að SkÓla-
setri, skapasl þar skóli jafnskjótt
og friðunin kemst á. Sá skóli þarf
ekkert sérstakl húsnæöi, og engu
þarf til hans að kosta öðru en
friðuninni. Náttúran tekur alt að
sér, sem til hans þarf. Hún verð-
ur aöal-kennarinn; af henni geta
allir lært, sem vilja, sem á Ping-
völl koma.
Vilji menn koina á fól einhverri
þjóðþrifa stofnun á Pingvöllum
stæði næst að flytja alþingi þang-
að, væri vert að taka það mál til
rækilegrar íhugunar. Því verður
þó ekki neilað, að alþingi hefir,
framar ölluin öðrum stofnunum,
ótviræðan rétt til að starfa þar.
Er þess getið í greinagerðinni fjrrir
tillögunum um Pingvöll hvort eigi
væri æskilegt, að reist væri al-
þingishús á Þingvöllum og alþingi
flytli þangað 1930.
Reykvíkingar mundu að vísu
sakna þingsins, en óvíst er að
þingið saknaði þeirra.
V.
I einum lið þingsályktunartiiiög-
unnar um Pingvöll er tekið fram,
að komið sé i veg fyrir, að ein-
stakir menn eða félög reisi sumar-
bústaði eða nokkur önnur skýli á
friðlýsta svæðinu. Pingvöllur hefir
frá því fyrsta verið eign þjóðar-
innar, en aldrei einslakra manna,
1 dg hann mun halda áfram að Vér^
það á ókomnum öldum. Pað mælir
því öll sanngirni með þvi, að
þjóðin eigi öll mannvirki, en ekki
einstakir menn, sem þar eru og
kunna að verða reist.
Pað er fyrirhugað, að ábúð verði
lekin af býlunum á Pingvallalirauni
áður en friðunin kemst á, væri
því óviðeigandi að leyfa surnar-
bústaðina í staðinn fyrir þau. —
Pess er að gæta, að með friðun
Þingvalla er verið að búa í haginn
fyrir komandi kynslóðir, sem njóla
ávaxtanna af friðhelginni.
Ef vér viljum hljóta hrós hjá
eftirkomendunum fyrir meðferð
vora á Pingvöllum eiga aliar ráð-
stafanir, sem þar verða gerðar, að
miða sögustaðnum lil heilla, en
varast að þröngsýni og stundar-
hagnaður sitji í fyrirrúmi.
AUir kannast nú við, að ný-
virkin, sem gerð hafa verið á Ping-
völlum á síðari árum, hafa alls
ekki orðið til þess, að auka álit
eða fegurð sögustaðarins, enda
hefir ekki verið lil þeirra stofnað
í því skyni.
Pegar nýi vegurinn var lagður
eftir Almannagjá ofan á forna veg-
in höfðu menn ekki fyrir augum
verndun Pingvalla eða minninganna
þar. Margur mundi nú óska, að
végurinn hefði aldrei verið lagður
þarna. En héðan af verður ekki út