Tíminn - 20.03.1920, Qupperneq 3

T í M I N N
43
Ráðningarskrifstofa
Búnaöarfélags Islands og FiekiíélagMÍnsi
í Lækjargötu 14, húsi Búnaðarfélagsins, er opin hvern virkan dag
kl. 4—6 síðdegis. — Sími 110.
Skrifstofan ræðnr fólk til lands og sjárar. Báðningargjalðið
er 5 krónnr og groiðist það nra leið og saraningar takast.
löngum syngur dag og nætur,
angurblíðu hljóma hljóðin:
lieima í túni blómið grætur.
Glögt þar finnum minnismerrkin;
mörg þó erfið risi bára,
hreppstjóra þar vönduð verkin
vann hann tugi fjóra ára.
Hann bað, að okkar blessuð sveitin
bjarta framtíð ætti í vonum.
Grundir blómist, grói leitin
til gagng og nota hannar sonum.
IV.
Fagrar kveðjur enduróma
allra dalsins fjalla milli
frá okkar dána sveitarsóma,
sem hór vann sér allra hylli. —
í febrúar 1920.
Meðborgari.
eilífa
eftlr
lall (Maine.
»Hver okkar þekkir ekki þessi
eftirlætisgoð hamingjunnar, sem
aka um kring í prýðilegum slcraut-
vögnum, með prúðbúnum ökuþór-
um — eins og tákn rotnunarinnar
sem etur um sig á þjóðlíkaman-
um! Mundi forsjónin hafa vakið
þetta land upp frá dauðum til þess
að það verði svo hneikslunum,
yfirdrepskap og falsi að bráð? Á
sá að verða árangurinn af útheltu
blóði fólksins, að hinir æðstu em-
bættismenn geti auðgast nóg til að
fremja ástakaupmensku sína, með
þeim persónum sem löngu hafa
týnt því niður að roðna. Það eru
slíkir menn og slíkar konur sem
öllu spilla með eigingirni sinni.
En áður en þeim takist það til
fulls skulu þeir fá að heyra það
sem einn af Iandsins börnum vildi
sagt hafa: Stjórn sú sem þið reis-
ið, með þvi að troða okkur niður
1 duftið, hún skal falla í molal
Konungur sá sem styður yklcur,
hann skal steypast af stóli! Páfi sá,
sem ekki vill fordæma ykkur, skal
verða afsetturt Og þá, en ekki fyr,
mun þjóðin ná frelsi sinu!«
Á eftir þessum orðum gullu við
köll og um endilangt torgið mátti
heyra til raddanna:
»Bravó! Hundur! Svikari! Lengi
lifi Davlð Rossí! Niður með blóð-
sugurnar«.
Með angistarópi flýðu frúrnar af
svölunum og inn í salinn:
»Pað verður uppreist úr þessu!
Hann gerir fólkið æðisgengið! Það
verður fyrst ráðist á þetta hús!«
»Verið rólegar! Enginn mun
skerða hár á höfði ykkar«, sagði
baróninn um leið og hann hringdi
bjöllunni.
»Hermennirnir hafa gert aðsúg
og handtekið Davíð Rossí«, sagði
amerikumaðurinn sem var kyr úti
á svölunum.
»Guði sé lof!«
»Verið ekki hræddar. öllu reiðir
vel af, enda er Santo-Spirito-spít-
alinn þarna rétt á horninu og
»rauði krossinn« hefir útbú alstað-
ar«, sagði baróninn, um leið og
þjónninn kom inn.
»Fylgdu gestunum út bakdyra-
megin. Verið sælar! Það er ekkert
að óttast. Stjórnin mun refsa þeim
glæpamanni sem dregur dár að
ríkinu«.
»Afburða
furstafrúin.
með henni
Donna Róma
kveðja enska
ráðherra!« tautaði
Don Camilló gengur
að hurðinni þar sem
stendur, hún er að
sendiherrann, sem
segir um leið:
»Donna Róma. Geti eg noklcru
sinni, nú eða siðar, orðið yður að
liði — þá mun ekki standa á mér«.
Hönd hennar skalf, er hann tók
hana og um leið og hann gekk
burt hugsaði hann:
»Já, það er einkennilegt sam-
bland himneskra og jarðneskra
eiginleika í þessari konu, Guð má
vita hvað má sín inest«.
»Lítið á hana«, hvíslaði fursta-
frúin, »hvað henni er heitt. Rélt
og bjó þar sóma búi mestan hluta
æfi sinnar, og á Gilsárstekk síðari
árin; 59 ár mun hann hafa dvalið
á nefndum tveimur heimilum.
Eg, sem þessi orð rita, ætla
mér ekki þá dul, að rita æfi-
sögu hins stórmerka göfugmennis
hún mun sennilega verða skráð
af mér færari manni og birt á
öðrum stað.
Það mundi talið oflof, ef taldir
yrðu upp allir mannkostir hans,
og ítarlega lýst öllum þeim mörgu
og miklu störfum, er hann hafði
á hendi og vann með óviðjafnan-
legri nákvæmni og samviskusemi,
enda ætla eg mér það ekki, en
geta vil eg þess, að í stöku mönn-
um eru óskiljanlega margir góðir
hæfileikar sameinaðir, og hér er
vafalaust um einn þess konar
mann að ræða.
Hann var hreppstjóri Breiðdals-
hrepps i 40 ár og gengdi auðvitað
mörgum öðrum störfum, sem þeirri
stöðu er samfara. Var í lirepps-
nefnd mjög mörg ár og tvö ár
hreppsnefndaroddviti. Auk þessa
frömuður eða öflugur styrktar-
maður í ýmiskonar þjóðþrifa-
félagsskap sveitarfélagsins, svo sem
búnaðarfél.-, lestrarfél.- og versl-
unarmálum og mörgum fleirum;
hann var sannur leiðtogi sveitar-
félagsins í öllu, sem íbúum þess
mátti til nytja og sóma verða, bæði
í veraldlegum og andlegum efnum.
Gestrisni og hjálpsemi hans með
ýmsu móti var með afbrigðum.
Hann hafði haga hönd og var
fyrirmyndar fjármaður.
Opinberu störfin, sem önnur,
vann hann með frábærum áhuga,
lægni og vandvirkni, svo fá dæmi
munu því lik; enda munu eigin
hagsmunir oft hafa liðið við skyldu-
ræknina.
Það er ekki nýlunda, þó mörg-
um opinberum störfum sé hlaðið
á einn mann, hitt er sjaldgæfara,
að þau séu öll svo vel af hendi
leyst, að alment, verðugt lof, virð-
ing og heiður hljóti, sem eg hika
ekki við að fullyrða, í þessu tilfelli.
Til er tekið t. d.: hversu laginn
sáttasemjari hann var, og nokkur
dæmi til þess, að málspartar urðu
mætir vinir út úr málaferlunum.
Þegar einhverjum barst vanda-
mál að höndum, í einhverri mynd,
var orðtak: »að leyta ráða til Páls
á Gilsá«, enda brást engum von
sln, með að þaðan komu ávalt
djúpvitur, einlæg og ábyggileg ráð,
við sérhverju vandamáli.
1 landsmálum fylgdist hann vel
með, og studdi þær skoðanir, er
hann áleit landi og lýð farsælastar,
sem var á þeim árum nefnd:
»heimastjórn«.
t. d. þar sem Keynes ber þá sam-
an, hann og forsetann. Hann talar
um það hversu óendanlega næmur
Lloyd George sé um að lesa hugar-
stefnu samverkamanna sinna. —
Lloyd George virðist hafa miklu
fleiri skilningarvit en fólk flest,
hann geti þraut-kannað eðli manna,
hvatir þeirra og áform, finni það
á sér hvað hver og einn sé að
hugsa um og vilji leggja til mál-
anna, og hafi því æ á takteinum
þau rök, sem best eigi við í augna-
blikinu um að fullnægja þeim,
sem hlut eiga að máli. Sé því ekki
að undra, þótt forsetinn yrði leik-
soppur i hendi hans. — Jafnframt
vlkur Keynes að framkomu Lloyd
Georges í kosningunum ensku i
árslok 1918. Hann lýsir því hversu
fyrsta kosninga-stefnuskrá þeirra
Lloyd Georges og Bonar Laws var
gætin og hófleg. En Lloyd George
sannfærist um það af æsingum
blaðanna, að hann þarf að gera
hærri boð til þess, að vera viss
um, að vinna sigur. Og hann býð-
ur hærri boð með hverjum degin-
um sem líður. Kosningahríðin sé
sagan um það hvernig fer fyrir
þeim manni, sem lætur leiðast af
hinum illu augnabliks-áhrifum, sem
umhverfið heflr á hann, í stað
þess, að leiðast aðallega af sinni
eigin réttu dómgreind. Sjálfur trúði
Lloyd George ekki á það, að það
Engrar skólamentunar naut hann
á uppvaxtarárunum; var ekki al-
menn þá, en sjálffræðslu aflaði
hann sér því meiri, sem reyndist
honum afar farsæl.
Lyndis-einkunn hans var: prúð-
menska, stilling og jafnaðargeð;
jafnvel ekki auðvelt, að komast
eftir, hvort honum líkaði betur
eða verr, á stundum.
Heimilisfaðir var hann fullkomn-
asta fyrirmynd í öllum greinum.
Hann giftist 1880 Ragnhildi
Stefánsdóttur frá Stakkahlíð í Loð-
mundarfirði, sem lifir mann sinn.
Engin getur kosið sér betri sam-
búð, á alla lund, en umræddra
hjóna.
Börn þeirra: Guðlaug, kona
Guðm. Árnasonar á Gilsárstekk,
Þorbjörg, kona Lárusar ICr. Jóns-
sonar á Höskuldsstöðum og Bene-
dikt, sem dó á fermingaraldri,
mjög efnilegur piltur.
Hnipin og saknandi að verð-
leikum eru nú, ekki einasta vanda-
menn og vinir hins látna, heldur
og sveitin okkar, yfir auðu sæti
hins horfna vinar og mikilmennis,
sem mun seint eða jafnvel aldrei
jafn heiðarlega setið í öllum greinum.
Minning hans mun nútíðar-
mönnum, er til þekkja, ávalt verða
í fersku minni — geymd en aldrei
gleymd. —
Páll sál. var jarðsunginn 26.
ágúst, að viðstöddu miklu fjöl-
menni, eftir því sem til sveita er titt.
Við þá athöfn flutti öldungurinn
og hagyrðingurinn Björn Björns-
son í Disastaðaseli — nú 72 ára —
eftirfylgjandi erindi:
I.
Nú hvilir hér í húsi lágu
vinurinn tryggi og vandaðasti,
sem eg frá mínum æskuárum
unt hefl msir en mörgum öðrum.
II.
Gott var þér gömlum og þjáðum
að ganga til rekkju,
dagsverki vel unnu skila
i vertíðarlokin.
Gott á nú göfugi andinn
í guðs dýrðarsölum;
leystur frá likamans þrautum
þar lofar sinn drottinu.
III.
Ljúft er að minnast látna halsins
og líta yfir farinn veginn;
meðfram hlíðum fagra fjallsins
er falleg rós í sporin dregin.
Þar sem Gilsá ljúfu ljóðin
ætti að hengja keisarann, og að
heimta ætti gríðarlega miklar hern-
aðarskaðabætur. En orð hans féllu
æ harðari í þá áttina. Vegna þessa
varð aðstaða Lloyd George miklu
verri á friðarfundinuin. Hann var
með orðum sinum búinn að binda
sig við það, að gera þær kröfur
lil sigraðs óvinar, sem ekki voru
samrýmanlegar þeím hátíðlegu yfir-
lýsingum, sem gefnar höfðu verið
og sem óvinurinn treysti, þá er
hann lagði niður vopnin.
Keynes segir loks alment um
þaö, sem orðið hefir: Fáa viðburöi
sögunnar munu síðari tímar fella
um þyngri dóm. Styrjöld var hafin
og menn létu svo um mælt, að
það væri gert til þess, að verja
heilagleik og gildi alþjóðasamn-
inga. Þá er þessir fulltrúar hug-
sjónanna hafa unnið sigur, þá
binda þeir enda á málið með þvl,
að rjúfa sjálfir hina allra helgustu
af slíkum samningum. — Segir
Keynes, að hann kveði upp þenn-
an þunga dóm eftir alvarlega í-
hugun. En þar eð hann þekki öll
einstök atriði, komi hann ekki
auga á, að sér geti skjátlast.
Kj arval.
Jóhannes Kjarval listmálari er
nú á leið til Rómaborgar ásamt
frú sinni, Tove, skáldkonunni
dönsku.
Skömmu áöur en hann lagði á
stað i suðurförina liélt hann sýn-
ingu á nokkrum myndum, 37 alls,
í málverkasal Antons Hansens á
»kaupmangaranum« (Köbmager-
gade). Voru margar þeirra (21)
héðan frá íslandi, landslags og and-
litsmyndir, gerðar með rauðkrít.
Hinar flestar eru húsa og skógar-
myndir frá Danmörku.
Sýningin stóð yfir frá 20. jan. til
2. febrúar og hlaut Kjarval ein-
róma lof hjá öllum þeim listdóm-
urum sem um hana hafa ritað.
Kjarval er einn þeirra fáu islensku
listamanna sem hafa haldið sér-
stakar sýningar á verkum sínum
í framandi löndum, og ættu ís-
lendingar að vera þeim mönnum
þakklátir sem starfa að því að
vinna íslenskri mentun nýtt land
úti um heim. Kjarval hefir þegar
náð miklu áliti meðal listfróðra
manna og eiga þeir um hann
miklar vonir. Er það gleðiefni fyrir
jafn fámenna þjóð og okkur ís-
lendinga, að eiga slíkan mann,
sem þrált fyrir alla örðugleika þor-
ir, og hefir þrótt til að berjast fyrir
hugsjónum sínum og sýna erlend-
um þjóðum náttúrufegurð föður-
lands vors; og inn í þjóðsagna-
heim þess. —
Ekki skal að sinni rita langt
mál um listaverk Kjarvals, en frarn-
tlðin mun sanna gildi og ágæti
þeirra.
Hér skulu tilfærð ummæli hinna
hestu Kaupmannahafnarblaða: —
v>Politiken:<n Hinn ungi islenski
listamaður sem ber hið kjarnyrta
nafn Kjarval, heflr stofnað til sýn-
ingar sem vekur mikla eftirtekt.
Meginhluti myndanna eru rauð-
krítarmyndir og meðal þeirra marg-
ar fagrar og sérkennilegar, nokkr-
ar afar tilkomumiklar myndir af
landskrúði ýmsra trjáa, og nokkr-
ar verulega stórfenglegar myndir
af elstu borgarhlutum Kaupmanna-
hafnar. Af öðrum myndum eru
það einkum andlitsmyndirnar sem
vekja athygli, svo fagurlega eru
þær dregnar og með svo einkenni-
legum lyndisblæ. Einkum verða
manni tvær þeirra minnistæðar,
»íslensk stúlka« og »íslensk kona«
(með keltneslsum draumblæ).
Meðal hinna fáu olíumynda vek-
ur hin litfagra eplamynd (Stilleben)
mesta eftirtekt, hún er milt sam-
ræmi milli sterkra lita og lýsir
undarlega seiðandi dularáhrifum,
og er ef til vill sú af myndum
4ðan þótti henni of kalt úti á svöl-
unum. — En hvað eg er glöð«.
»Veslingur! Þér vitið ekki hvað
mér þótti fyrir. En eg sagði yður
það líka, að þetta er voðalegur
maður sem lögreglan ætti að hafa
gætur á«.
»En hvað um það«, sagði Don
Camilló, »hann hefir væntanlega
vanist því í einhverju frjálsu landi,
að tala eins og honum býr í brjósti 1«
»Og það er eitthvað svo sögu-
legt við hann, og hann er svo
fríður!« bælti furstafrúin við.
Róma svaraði ekki einu einasta
orði. Hún leit niður augnablik en
því næst lyfli hún höfði og hvarf
að baki dyratjaldiuu. Ameríkanski
sendiherrann var að kveðja bar-
óninn.
»í minu landi, yðar hágöfgi,
köllum við það ekki að draga dár
að rikinu, þótt slíkt eigi sér stað«.
»Hvað gerið þið þá?«
»Við litum á það, á sama hátt
og þið lítið á áletranirnar á stein-
súlunum, eins og tákn á veggjun-
um. Við reynum að skilja hver sé
merkingina.
Baróninn hneigði sig kurteislega
og brosti. Nú stóð hann einn eftir
með hermálaráðherranum.
»Það má vera að það verði
hvorki keisaradæmið né páfadæm-
ið sem leysir gátur 20. aldarinnar«,
sagði hann um leið og hann tók
hatt sinn og fór. »Þessi stjórnleys-
ingjagos eru eins og gosmekkirnir
sem þyrlast æ um gig Vesú-
víusar. Pað þrífst þar ekkert og
neðanjarðardrunurnar heyrast þar
óaflátanlega. — Hversvegna? Vegna
þess að það er einhver ókyrð i
iðrum jarðar. Vegna þess að það
ber eitthvað við þar .niðri, það
sem við getum ekki séð«.
Baróninn brosti aftur og hneigði
sig djúpt fyrir samverkamanni
sinum.
IX.
Róma hafði flúið inn í ráðstefnu-
salinn. Veggirnir virtust vera tóm-
ar bækur. Mátti sjá að ráðherrann
hafði átt annríkt um morguninn
því að margar lögbækur lágu enn
opnar á hinu stóra borði.
Róma sat þar ein og auðmýkt.
Það hrundi alt ofan á hana og
hún baröist við að halda grátinum
burtu. Þetta var dómsdagur fyrir
hana; hún lcom úr heiöskiru lofti
þessi elding sem haiði lostið hana.
Hún heyrði skref nálgast og hönd
var blíðlega Iögð á axlir henni.
Hún leit upp og hrökk við, rétt
eins og þessi létta sncrting hefði
valdið henni sársauka. Það var
orðin merkileg breyting á andliti
hennar; það var eins og hún hefði
Kjarvals á þessari sýningu, sem
lýsir augljósast dularþrá hans og
djúpskygni; og hinar ýmsu mynd-
ir hans frá íslandi sem bera þessi
einkenni — ber að taka mest til-
lit til.
»Soc. Demokraten:« Hjá Anton
Hansen stendur yfir sýning hins
islenska dráttlistarmanns og mál-
ara, Kjarvals, — sem áður hefir
sýnt okkur list sína í »Den Frie«.
Síðan’hefir hann þroskað svo leikni
sína í rauðkritarteikningu að nú er
hann orðinn meistari í þeirri grein
og nær i sinum íslensku landslags-
myndum hinum undursamlegustu
»stemningum«, svo að liggur jafnvel
við að sumar af myndum hans
séu gerðar af of áberandi leikni.
Enginn getur brugðið honum um
það að hann setji eltki sitt eigið
persónumerki á myndir sinar og
að hann eigi ekki listrænt hug-
myndafiug, sem oft lýsir sér í hin-
um einkennilegustu og yndislegustu
draumsýnum.
y>Extrabladet:«. Hinn islenski lista-
maður Kjarval, sýnir (bjá A. Han-
sen) nokkrar af hinum nýrri
myndum, sem einkum lýsa drátt-
listarhæfileika hans. Iíjarval hefir
með koli og rauðkrít teiknað and-
litsmyndir og myndir frá útjöðrum
borgarinnar, sem sanna að hann
er listamaður sem búinn er fram-
úrskarandi bæfileikum. Hinar sam-