Tíminn - 07.08.1920, Síða 1

x
TIMÍNN
um sextiu blöð á ári
kostar tíu krónur ár-
gangurinn.
\
\
AFGREIÐSLA
blaðsins er hjá Guð-
geiri Jónssyni, Hverfis-
götu 34. Simi 286.
dluglýsing
um falning d nauðst/nfavörum.
Viðskiftanefndin hefir ákveðið að láta fram fara talning á
vörum hjá heildsölum, kaupmönnum og kaupfjelögum í Reykja-
víkurkaupstað 5. ágúst næstk. og i öðrum kaupstöðum og
kauptúnum landsins 15. ágúsl næstk. Verða send út eyðublöð
i þessu skyni og ber hlutaðeigendum að útfylla þau samvisku-
samlega og greinilega, að viðlögðum drengskap, og endursenda
þau síðan án tafar.
Ef nokkur verður uppvís að því að hafa gefið ranga skýrslu
um vörubyrgðir sínar, verður liann Iátinn sæta allað 100,000
kr. sektum samkvæmt 8. gr. reglugjörðar um innílutning á vör-
um frá 12. mars 1920.
Reykjavík, 29. júli 1920.
Viðskiftanefndin.
&óéur <3C®rmannsson. c7C. Ærisfinsson.
JEf. dCaaSer. cSE/imssn.
*3Cann®s ^Rorsíeinson.
Póstgöngurnar.
Sýuishorn það sem hér fer á
eftir gefur glögga mynd af póst-
göngunum og póststjórninni á Is-
landi.
Ritstjóri þessa blaðs fór landveg
norður á Akureyri úr Borgarnesi
24. júní síðastliðinn ásamt tveim
mönnum öðrum. Norðanpóstur
hafði farið úr Borgarnesi fáeinum
dögum áður.
Það dró saman með okkur og
póstinuin, þannig, að þá er við
lcomum að Víðimýri í Skagafirði
26. júní, þá var póstur farinn
þaðan fyrir fáum klukkutímum.
Víðimýri er eins og kunnugt er,
annar aöalpóst®fgreiðslustaðurinn
í Skagafirði. Við hittum póstaf-
greiðslumanninn að máli. Hann
sagði okkur það meðal annars að
það hefði nálega enginn blaðapóst-
ur komið með póslinum. Sjálfur
fékk hann einungis einn blaðabögg-
ul. Það var Tíminn. Hann var bú-
inn að opna böggulinn. Pnð vorn
janúar-blöðin af Timannm.
Póstafgreiðslumanninum þótti
þelta súrt í brotið. Var þar i póst-
inurn annar blaðaböggull og hafði
hin prentaða utanáskrift dottið af.
Hann opnaði böggulinn. í honum
var ísafold. En það vora líka
janúarblöðin.
Ljóst er af þessu að póststjórn-
in í Reykjavík hefir sent allan
blaðapóslinn í þetta sinn með Gull-
fossi sem kom á Sauðárkrók
nokkru á eflir pósti, en ekki með
landpósti. það lítið sem með hon-
um var' voru eflirhreitur af þeim
ráðstöfunum hennar þá er hún í
sex vikur eða svo, stöðvaði allan
blaðaflutning með landpóstum.
Sagan er ekki búin enn. Tólf
dögum siðar fórum við um Skaga-
fjörðinn á lieimleið. Við komum
þá meðal annars að Reynistað,
sem er bréfhirðingarstaður. Pá var
hann ennþá ekki kominn þmgað
blaðapóstnrinn sem átti að komu i
siðasta lagi með landpósti 26. jáni.
Ressar og þvílíkar ráðstafanir
eru með öllu óþolandi bæði fyrir
blöðin og lesendur blaðauna. Jafn-
vel um hásumarið virðist póst-
stjórnin fylgja þeirri reglu, að
senda biöðin ekki með landpósti,
heldur með skipurn, komi þau á
hafnir í grend við sveilirnar þótt
töiuvert seiuna sé, og þótt af því
leiði að pósturinn nái alls ekki í
ferð laudpóstsins um héraðið. Að
ógleymdri hinni ráðstöfuninni, að
slöðva allan blaðaflutning vikum
saman.
Sveilirnar íslensku búa við nógu
illan kost um póstsamband, þótt
í nafni sparseminnar sé, að senda
með skipum, þannig, að ekki komi
til skila fyrr en löngu löngu seinna.
Meðan póststjórnin grípur ekki
til þess ráðs, í nafni sparseminn-
ar, að hætta alveg að flytja blöð
og annan ílutning sem fær vægari
borgunarkjör, meðan hún yfirleitt
tekur við blaðapósti, þá eiga b!öð-
in heiintingu á því og almenning-
ur, að póststjórnin skili sending-
unni til viðtakanda með fyrstu og
ábyggilegustu ferð.
Petta er svo alviðurkendur og
sjálfsagður hlutur að ekki ætti að
þurfa um að ræða.
Að svo miklu leyti sem póst-
stjórnin lætur skip létta af land-
pósti veröur hún að sjá um að þá
sé skipapósturinn kominn í tæka
tíð í veg fyrir landpóstinn. Bregð-
—: /
ist það verður hún að gera sér-
staka ferð fyrir póstinn.
Pað mun ekki vera eins erfilt i
neinu landi Norðurálfunnar að gefa
út blöð og hér á íslandi. Alrnenn-
ingurinn á síður en svo hægt um
vik að fylgjast með um almenn
mál. En það er almenningurinn
hér, ekki síður en annarsstaðar,
sem með kosningarrélti sínum sker
úr um sljórn landsins. Þegar póst-
stjórnin stjórnar póstgöngunum
eins og að framan er lýst, og svift-
ir almenning þeim retti að fá blöð-
in á þeim tíma sem hann á heimt-
ing á, þá breytir bún þvert á móti
anda þess stjórnskipulags sem hér
er ríkjandi.
Blöðin verða að fá tryggingu
fyrir því að sá óskráði samningur
sé haldinn, að þar eð þau borga
fyrir flutninginn þá komist þau til
skila á réttum tíma. Pann samn-
ing hefir póststjórnin ekki rétt til
að rjúfa meðan hún yfirleitt tekur
við borgun undir þau. Pykist hún
ekki treysta sér til að lialda þarm
samning, þá verður hún að krefj-
ast hærra flutningsgjalds fyrir
blöðin og rökstyðja þá kröfu, en
hún má ekki rjúfa samninginn
leynilega, með því annaðhvort að
stöðva allan llulning í bili, eða
ílytja þannig, þótt eilítið sparist,
að komi ekki í hendur réltra við-
takenda fyr en seint og síðar meir.
Skandinavía
Legið hefir við að stórdeilur og
varanlegur fjandskapur yrði milli
Svía og Finnlendinga út af Álands-
eyjum. Er ilt til þess að vita, þar
sem þessar þjóðir bafa verið tengd-
ar heitum vináttubönduin í marg-
ar aldir. En nú eiga þær andstæðra
hagsmuna að gæta.
í sundinu milli Svíþjóðar og
Finnlands liggja fjölmargar, klelt-
óttar eyjar, og um þær er nú
deilt. íbúarnir eru um 20 þús.
því nær a!t Svíar. Peir vilja ein-
huga sameinast Svium. En Finnar
teljast eiga meiri rétt til ejTjanna,
bæði að fornu fari, fyrir herskipa-
stöð o. s. frv. Finnar balda herlið
á eyjunum, tóku helstu forkólfa
eyjaskeggja höndum, og héldu þá
um slund í ströngu fangelsi. Stjórn
Finnlands er í höndum aflurhalds-
liðsins og er síst fyrir að synja að
sá hluti þjóðerinnar hefði verið fús
að grípa til vopna út af eyjunum.
En til þess hefir ekki komið.
Branting yfirráðherra Svía er frið-
arvinur mikill. Hann er jafnaðar-
maður, og talinn einn mestur þjóð-
skörungur á Norðurlöndum. Sviar
vita að ekki lenda þeir í ófriði að
raunalausu, meðan Branting situr
við stjórnvöldin. Iionum tókst með
framsýni að koma þessu deilumáli
fyrir alþjóðadómstól.
Branting hefir sjálfur verið í
París hjá fornvini sínum Mille-
rand, sem fyr var jafnaðarmaður.
Kemur nú Svíum það í góðar þarfir,
að Branting var meðan á stríðinu
stóð liinn mesti mótgangsmaður
þýska flokksins i Svíþjóð. Sá hann
hve greinilegur háski öllu frelsi
væri búinn, ef Þjóðverjar geugju
af bandamönnum dauðum. En í
Sviþjóð var þá við ramman reip
að draga, því að konungurinn,
drotningin, herinn og margir helstu
áhrifamenn í landinu trúðu á vígs-
gengi Þjóðverjanna, og vildu gjarn-
an berjast með svo mikluin her-
mönnum bæði til fjár og frægðar.
Drotning fór hverja ferðina af ann-
ari til Pýskalands meðan á þessu
stóð, og varð það síðar til að
skapa henni óvinsældir, þegar
þjóðin skildi, að hernaðarflokkur-
inn hafði verið á fremsta hlunn
með að eyðileggja landið, með því
að taka þátt í styrjöldinni.
Branling og allur jafnaðarmanna-
flokkurinn 'heitli sér fyrir lilutleysi
og móti samdsætli við Pjóðverja.
Telja inargir Svíar það Branting
að þakka, að Svíþjóð lenti ekki í
eldinum mikla. En það gefur hon-
um í einu örugga aðstöðu inn á
við, því að þeim manni, sem slíkt
hefir sér til ágælis unnið, má margt
færa til belri vegar. Og i annan
stað láta Vesturþjóðirnar hann og
Svía njóta þess, sem á undan er
gengið, Mörg helstu blöð Frakka
taka eindregið í strenginn með
Svíum og þykir bæði bera til
góður málstaður eyjarskeggja, og
drengileg framkoma Brantings
meðan á stríðinu stóð, en hins-
vegar fjandskapur af heudi borg-
araflokksins fiuska í garð Éanda-
inanna, þar sem þýskur her fór
inn í laudið með leyfi »hvíta«
flokksins. Aftur á móti munu Bretar
meir hallast að Finnum í þessu
máli og er þar talið, að komi til
hernaðar-hyggja þeirra. Flotaveld-
inu mikla þykir gott að eyjaklas-
inn, sem getur verið hið besta vígi,
sé í höndum fámeunrar þjóðar.
Reynslan sker úr hversu þessu
máli verður til lykta ráðið. —
En enginn vafi er á því, að Bran-
ting hefir rélt að mæla, er hann
sagði Frökkum, að eyjarskeggjar
myndu aldrei við una, fyr en þeir
fengju að sameinast Svíþjóðu.
Nýjar kosningar í Svíþjóð standa
nú fyrir dyrum og er viðbúnaður
mikill meðal flokkanna. Vinstri-
menn héldu stjórnartaumunum
síðari hluta stríðsáranna með til-
slyrk Brantings, eflir að hægri-
menn höfðu siglt í strand með
dekri sínu við Þjóðverja og liern-
aðaryfirlæli meir en þörf var á.
Á þessum árum kom stjórnin
fram umbót á kosningarlögunum,
8 stunda vinnudegi í öllum stór-
iðnaði og fleiri umbótum. Pótti
afturhalclsmönnura þelta hvort-
tveggja hin mestu býsu, en fengu
ekki reist rönd við. Par við bætt-
ist að Branting skipaði í vor fjórar
milliþinganefndir, sem allar áttu
að rannsaka hversu stemma mætti
stigu við böli auðvaldsins og
miljarða-hringanna. Ein af þess-
um nefndum á að rannsaka hvaða
atvinnugreinar ríkið ælti að geta
tekið og rekið, án þess að leiddi
til hnignunar á nolckru sviði. Um
þelta mál snúasl nú kosningarnar.
Hægrimenn ráðast með mikilli
grimd móti nefndum þessum, pg
þykir nógu þröngt nú orðið »um
írumkvæði einstaklingsins, þóttekki
sé bætt við nýjum hömlum«,
Vilja hægrimenn gera bandalag
við bæði vinstrimenn og bænda-
flokkinn, til að hindra Branting
frá framkvæmdum þessum, en
þeim tilmælum er dauflega tekið,
því að hernaðar- og styrjaldar-
pólitík hægrimanna er almenningi
enn í fersku minni. Raunar munu
borgara-flokkarnir lítt fúsir til ríkis-
framleiðslu í stóruin stíl. En þeir
treysla Branting allra manna best
til að gæta hagsmuna landsins i
Álands-deilunni, og vilja því ó-
gjarnan fella hann frá völdum að
svo komnu. Sennilegast þykir, að
kosningunum muni lúka svo, að
enginn einn flokkur hafi meiri-
liluta, og Branting sitji við völd
áfram, án þess að gela gert mikið
fyrir flokk sinn í innanlands-
málum.
— Svo sem kunnugt er hafa Norð-
menn bannað innflutning og sölu
brennivíns og annara sterkra vína,
eftir hina miklu atkvæðagreiðslu í
fyrra. Var það hið fráfarna vinstri-
mannaráðuneyti Gunnars Knud-
sens, er með stuðningi jafnaðar-
manna hralt því svo áleiðis. En
hægri menn og blöð þeirra undu
hið versta við málalyktir þessar,
enda vissu þeir að ef vel gengi
með þessa byrjun, yrði skamt að
bíða, þar til tekið yrði fyrir alla
vínnautn í landinu. Settu vínmenn
í Noregi eins og á íslandi, helst
fyrir sig Spánarmarkaðinn með sall-
fisk. Vona þeir að Frakkar, Spán-
verjar og Portúgalar, sem allir
framleiða vín beiti Norðinenn svo
iniklu harðræði um fisksöluna að
þess vegna verði Norðmenn undan
að láta með vinið. Stendur nú
fyrir dyrurn endurnýjun samning-
anna um fisk við Suðurlönd. Stór-
þingið hélt fund fyrir lokuðum
dyrum 21. júlí til að ræða um
saningsgrundvöllinn. Var ákveðið
að semja á þeim grundvelli sem
núverandi bannlög eru bygð á, þ.
e. að sterk vín yrðu ekki flutt til
landsins nema til lyfja og iðnaðar.
Litlu áður hafði þingið veitt 300
þús. kr. til löggæslu móti bann-
laga Rrjótum. Ganga vélbátar fram
með ströndinni og hafa auga á
smyglurunum auk tollþjónanna.
Við þessar umræður í þinginu lýsti
einn bannmaður j'fir að tollgæsl-
unni væri á ýmsum stöðum mjög
ábótavant, og kvaðst hafa næg
gögn í liöndum að sanna þetla,
enda lagt fram kæru til dómstjórn-
arinnar. Er mál þetta undir rann-
sókn.
— Málbarátlan er nú annað *
Jieitasta áhugamál Norðmanna.
Knudsensstjórnin studdist við bænd-
ur í þinginu, en þeir una illa
dönskunni eða ríkismálinu sem
talað er í bæjunum og hefir verið
kent í öllurn skófum. Lýsa margir
sveitamenn því átakanlega, hversu
þeim hafi verið misþyrint í barna-
skélanum, með því að kenna þeim
á máli sem þeir ekki skyldu. Varð
Knudsensstjórnin til, fyrir atfylgi
bænda, að gera ýmsar fyrirskipan-
ir um kenslumálið, sem mjög
hlj'nna að framgangi bj'gðamáls-
ins. Pykir nú mörgum sem kallasl
heldrimenn í Noregi, lieldur fara
að þrengjast fyrir dyrum, er þeir
mega hvorki láta börn sín nema
ómengaða dönsku í skólunum eða
drekka sjálfir að fornum sið. Ekki
er hægt að segja að bygðamálið
hafi náð nokkurri feslu enn í
Norgi. Bygðirnar tala allar »lands-
mál« en hver með sínum b!æ, og
að nokkru leyti með ólíkum orða-
forða. Til að fá sameiginlegt rit-
mál, þarf á löngum tíma að bræða
saman hinar ólíku málliskur. En
tvent stj'ður mjög að því að svo
fari: Einhuga áhugi sveitafólksins
sem altaf ræður miklu í Noregi,
og hin sterka þjóðernistilfinnig
Norðmanna, sem særist af því áð
þjóðin skuli hafa lánað mál frá
annari þjóð, og vera móðurmáls-
laus sjálf. Á hinn bóginn þykir
mörgum bæjarmönnum málstreitan
hin mesta vansæmd fyrir laudið.
Sveitamálið lifi að eins á vörum
ómentaðra manna. Pað sé ekki
»menningar hæft«, geti ekki borið
menningu. Siður landsmálsins sé
sigur heimskunnar og ruddaskap-
arins yfir viti og siðfágun. En
* stóryrðin stoða þar ekki neitt.
Landsmálið verður æ því mált-
ugra sem lengur líðsr.
Flugvélin var hætt komin
snemma í síðustu viku. Var gerð
tilraun að íljúga lil Veslinannaej'ja,
en ómögulegt reyndist að lenda
þar vegna kastvinda. Varð því að
snúa aftur, en mótvindur var svo
mikill á leiðinni í land að bensin
þraut og varfl að lenda neyðar-
lending á sandinum við Pjórsár-
ósa. Slys varð þó ekkert.
(
Knaítspyvna. Þriðja og síðasla
knattspj'rnumót ársins, kappleikur-
inn um Rej'kjavíkurhornið, er nú
afstaðið. Keptu félögin þrjú, eins
og áður. »Fram«, »Vikingur« og
»K. R.« og bar »Fram« sigur af
hólrai,