Tíminn - 09.10.1920, Qupperneq 4

160
TlMINN
6
Happdrættir
Styrktarsjóðs sjúklinga á Vífilsstöðum:
1. vinningnr nr. 7900
2. vinningur nr. 4351
8. vinningur nr. 6251.
Handhafar þessara miða sendi þá í lokuðu umslagi til Styrktar-
sjóðsnefndarinnar á Viíilsstöðum í síðasta lagi 1. janúar 1921.
,.Au9tnpland“ á Seyðisíirði og „íslend.lnguii‘i( á
Akureyri eru beðin að birta þessa auglýsingu 3 sinnum hvert.
Ræktonarsjóður Islands.
Hérmeð er skorað á þá, sem enn hafa eigi greitt
afborganir og vexti fyrir yfirstandandi ár til Ræktunar-
sjóðs íslands, sem fallnir eru í gjalddaga, að greiða þá
þegar í stað.
Reykjavik 8. okt. 1920.
Tigfús Sinar^^on,
gjaldkeri.
öðrum göfugum manni, þá hlýtur
hún að skilja skyldu sina: að hún
verður að vera dyggur förunautur
manns síns, hvert sem leiðin liggur,
lifa með honum súrt og sætt, lifa
lífi hans, þvi að það er og hennar
líf.
Og úr því eg er enn farin að
tala rnáli hennar, þá ætla eg að
segja það, að það er mjög einfeldn-
islegt af yður að gera ráð fyrir,
að hún viti ekki hug yðar, þólt
þér hafið ekki sagt berum orðum.
Það er nálega óskiljanlegt, að
menn, sem kveikt gela siíka ofur-
ást í brjósti konu, geti verið svo
ófróðir um eðli ástarinnar. Kona
veit ávalt hvort maður elskarhana!
Hún veit það á hvaða degi, stuudu
og mínútu sú tilfinning fyrst skein
af ásjónu hans.
Og viti hún það, hún systir
min ókunna, að þér elskið hana,
þá getið þér verið viss um að
hún elskar yður. Hafið þér hugsað
um það. Eg þori að veðja um að
hún elskaði yður löngu áður en
þér hugsuðuð um að elslca hana.
Þér skuluð því reiða yður á hana.
Minnist þess, að hún mun og líða
vegna skilnaðarins.
Góða nótt. Eg kem aftur á næsta
þingfundinn, því að eg get nú
orðið vart um annað hugsað en
pólitík. Sem betur fer er myndin
nú búin og gipsarinn er að steypa
hana — annar en B. f þetta sinn.
Þé viljið ekki hlusta á það sem
eg segi um athafnir M. Eg held
mér skjátlist ekki um að hann
sé að reyna að finna samband
milli yðar og föður míns. Hann
kemur bráðlega aftur og má þá
við öllu búast. Hugsið um þetla.
Eg bið yður um það.
Vinur yðar R«.
Danskui’} leikari, Friedrieh v.
Ebeling dvelst i bænum um tima
og skemtir með leiklist og upplestri.
Dansknr prestnr dr. Skat Hoff-
meyer, dvelst hér í bænum um
hríð af hálfu hinnar dansk-íslensku
kirkjunefndar, í því skyni að kynn-
ast íslensku kirkjulífi.
Leikfélag Reykjavíkur er byrjað
að leika leikritið »Vér morðingjar«,
eftir Guðmund Kamban.
Látinn er 4. þ. mán,, á Landa-
kotsspítalanum hér í bænnm, Björn
Jónsson prentsmiðjueigandi á Akur-
eyri, og ritstjóri um eitt skeið.
Merkur maður og fróður og nokk-
uð við aldur.
fallist á getgátugraut Freud’s um
kynfýsnir eða draumaráðningar
hans. Eg set hér neðanmáls klaus-
una orðrétta á ensku, (bls. 8).1)
Á. H. B. er mjög drýldinn yfir
þekkingu sinni, eins og oftar, og
lítur niður á Einar H. Kvaran
fyrir það að hann hirðir ekki um
að fara eftir draumaráðningakenu-
ingum Freud’s. Boris Sidis segir
að þessar kenningar Freud’s séu
svo mikið bull, að engum al-
mennilegum sálfræðing detti í hug
að taka nokkuð mark á þeim. Það
lítur því út eins og hann þekki
eltki Á. H. B. okkar. Á bls. 6 seg-
ir Sidis, að samkvæmt hinum vís-
indalegu loddara-skýringum Freud’s
sé heimurinn einn einasti vitfirrings-
spitali, þar sem menn æði um af
óeðlilegum girndum. Svo talar Sidis
um stagl og jórtur Freud’s manna.
1) When Freud’s »Psychopathologie
des Alltagslebensíc was published I
discussed tlie examples, so ingeniously
worked out by Freud, with the lale
Professor James of Harvard. James
laughed at the puerility of Freudian
associations; he tlirew up fiis hands at
the psychoanalytic absurdities, and
characterized Freudian »Psychopatho-
logie« as »silly and nonsensical«. Some
similar opinion is maintained by
Wundt, Ziehen, Oppenheim, Aschaffen-
burg and others. Not a single psycho-
logist or psychopathologist of note
accepts Freud’s sexual phantasies and
Oneiromancy.
[Framhald af 1. 8Íðu.]
eiga að taka á móti póstávísunum
héðan að heiman, eða afborgun-
um og vöxtum af lánum, þarf ekki
að lýsa sérstaklega. En enginn vafi
er á því, að landið verður þar
látið bera skuldina.
Landsstjórnin brá við eftir að
þeir komu úr yfirreiðum sínum
Jón Magnússon og Magnús Guð-
mundsson, og sendi fjármálaráð-
herra til Danmerkur •— á eftir
hinni vanheiðruðu ávísun. Sú för
hefði verið vandaverk fyrir gáfað-
an og úrræðagóðan mann, eins og
búið var í garðinn. Því í raun og
veru hvilir sú skylda nú á fjár-
málastjórn landsins, að byggja upp
úr hinum hrundu rústum. Það er
ekki nema agnarbrot af öllu verk-
inu, þólt »Privatbanken« fengist
til að viðurkenna þessa einu ávís-
un, ef til vill með skihnálum, sem
væru landinu lil tjóns og mink-
unnar í framtiðinni, Magnúsi sjálf-
um mun hafa verið ferðin óljúf.
Ef til vill fundist hart, að hann
skyldi verða plslarvottur fyrir
hluthafa íslandsbanka, sem hann
bafði verið svo vingjarnlegur við
í málinu um seðlakaupin. Ef til
vill hefir hann líka fundið, að
byrðin, sem hann hafði verið svo
fús að taka á herðar sér, hafði
altaf verið honum um megn. En
hann hafði í báðum tilfellunum
sjálfum sér um að kenna, eg eng-
nm öðrum.
III.
Það mun ekki vanta raddir,
bæði frá hluthöfum íslandsbanka,
blöðum þeim sem þeir eiga ítök í
og einstökum heiðursborgurum
hér á landi, að það sé hin rnesta
goðgá, og ef til vill landráð, að
minnast á það, hversu áliti íslands
er nú komið erlendis. Það á að
spilla fyrir væntanlegum lántökum
erlendis. Þeir munu ekki neita, að
með satt mál sé farið I þvf, sem
sagt er hér á undan. Þeir vita að
hér er ekki gert nema tæpa á örð-
ugleikunum. Þeir vita, að erlendis
vita allir, sens skifta við ísland,
fullkomlega um vandræði okkar
— og taka sínar varúðarreglur,
eins og dæmin sýna. Erlendis er
engu að tapa. Það eina sem vinst
við þögnina er, að almenningur á
Islandi, einkum utan Rvikur, haldi
áfram að lifa í táldrægum vona-
heimi um varanlega gullöld Is-
landsbanka-seðlanna. Þögnin um
fjármála-ástandið, eins og því er
nú komið, er alveg samskonar ör-
yggisráðstöfun fyrfr fslensku þjóð-
ina, eins og fyrir strútinn, að fela
höfuð sitt í sandinum, þegar veiði-
maðurinn er rétt á hælum hans.
(Freudian verbigeration and rumi-
nation.) Fer nú Á. H. B. að sjá
heim i átthagana, er jórtrið kemur
til sögunnar, þótt ekki nefni hann
vélinda. Það er því ekki ástæða
til fyrir Á. H. B. aö vera með
þessa barnalegu mikilmensku, sem
ávalt loðir við hann eins og ólund-
in, þó ekki sé gleypt við þessum
jórturtuggum Freuds af öllum eins
og Á. H. B. gerir sjálfur.
Eg hefði sannarlega ekki farið að
káfa niður í þetla gambur, þessa
gömlu jórturtuggu Á. H. B. núna í
seinasta hefti »Iðunnar« og þannig
að blanda mér inn i ritdeilu þeirra
Einars H. Kvarans, ef hann hefði
ekki neytt mig til þess með pess-
um fávislegu aðdróttnnum að mér
og öðrum lœknum, að menn fengju
fœstir bót meina sinna, hér á landi,
pótt samskonar sjúkdómur væru
lceknaðir í púsundatali i öðrum
löndum með »sálargrenslan«. Pað
má nœrri geta að mönnum nt um
alt land, sem elcki pekkja A. II. B.
mundi pykja pað saga til nœsta
bœjar, að prófessor i heimspeki og
formaður Visindafélags Islands bœri
slíkt á alla lœknastétt landsins og
elcki vœri reynt að draga úr svi-
virðingunni. Pví vœri pað ekki svi-
virðing, vœri pað ekki glœpsamlegt,
ef unt vœri að lækna menn með
yísálargrenslana og ekki unt nreð
öðrum hœtti, og gera pað samt ekki.
Ásakanir hlulhafanna, bankaráðs-
mannanna, og hinna gætnu og vitru
borgara, með þungu fjármálahöf-
uðin, sem vilja að hilmað sé yfir
sannleikann og hættuna, verða því
að engu bafðar. Óinnleysta ávis-
unin er táknmynd þess ástands,
sem vit þeirra og drengskapur
befir skapað.
IV.
Fyr hefir verið sýnt fram á, að
hin náttúrlega andstaða milli hlut-
hafa íslandsbanka og íslensku þjóð-
arinnar væri höfuðmeinið. Ávís-
unarmálið sannar þetta afar-ljós-
lega. »Privatbanken« hefir frá upp-
hafi átt mikið af hlutabréfunum,
og á vafalaust enn, eða hefir undir
lrendi fyrir sína skjólstæðinga.
Þegar íslandi liggur rnest á, þegar
sæmd þess og álit liggur við, þá
kemur hluthafa hyggjan fram,
nokkuð dulbúin að vísu, en þó
svo, að Islendingar munu lengi
hafa ástæðu til að minnast
hennar.
Það þarf óhjákvæmilega að leysa
þennan hnút. Annaðhvort verður
íslenska þjóðin að hafa yfirráð á
sinum banka, eða þeir sem eiga
bankann, eignast hann allan með
húð og hári. Sú lausn, sem benl
hefir verið á hér í blaðinu, að
kaupa upp öll hlutabréfin, og gera
bankann að ríkisbanka, hefir vakið
Einkum þar sem framkvæmdirnar
ættu ekki að vera margbrotnari en
þær eru. Mikil »æra« má háskól-
anum vera að þessum starfsmanni
sinum, sem er nú nýkominn úr
siglingunni fullur þekkingar eins
og belgtroðinn tilberi og ber þetta
nú á læknastéttina. Læknarir bæru
skarðan hlut ef Á. H. B. færi með
rétt mál.
Á. H. B. hefir oft farið mörg
gönuskeið, en samt hefir hann lík-
lega aldrei lent í verri for en þeirri,
er Boris Sidis hefir búið honum,
með ummælum sínum um »sálar-
grenslanina«. Fráleilt lætur hann
sér þetta, víti að varnaði verða.
Sjálfur er hann að likindum sann-
færður um að allur samsetningur
hans sé góður, af því að hann
hefir sloppið vel við allar aðfinsl-
ur, en það hefir verið af þvi að
flest, sem hann hefir sainið sjálfur,
hefir verið þess eðlis, að það skiftir
mjög litlu, hvort það hefir verið
meira eða minna bull alt saman.
Væri honum eflaust gott að gefa
gaum þessum gömlu orðum: »Það
sem er ekki fært í letur er ekki til«.
Það er hest að láta hér staðar
numið að sinni. En nauðsynlegt
finst mér að taka það fram að
lokum, hver muni vera dýpsta
ástæðan að gönuhlaupum hans.
Þau eru enganveginn eingöngu
sprottin af þekkingarleysi, illgirni
mikla eftirtekt meðal þeirra manna,
sem skilja hve málið er þýðingar-
mikið. Skal því endurtekið það,
sem fyr var sagt, og nokkru bætt
við.
Aðferðin er í stultu máli sú, að
láta íslandsbanka starfa áfram,
að eins skifta um eigendur. I stað
hluthafanna kæmi landssjóður. Ef
hluthafarnir eru fúsir að selja, og
þingið að kaupa, þá er málið af-
greitt hljóðalaust. Það væri æski-
legast. Ef þingið vill ekki kaupa,
er það af því, að meiri biluti þess
er langt fyrir neðan, að vera þess
verður, að hafa kosningarrétt, hvað
þá að vera fulltrúar. Þá lyki mál-
inu með fullkomnum sigri hluthafa-
stefnunnar. Ef þingið vildi kaupa,
en hluthafarnir ekki selja, verður
barálta, og sá sigrar, sem meiri
hefir manndóminn. Eðlilegasta
vopnið frá hálfu þingsins væri, að
fella úr gildi lögin um óinnleysan-
leik seðlanna. Bankinn hefir í um-
ferð margar miljónir í seðlum, en
fremur litið af gulli. Eins og geng-
inu er háttað, myndu allir heimta
gull, og bankinn innan stundar
lenda í fyrirsjáanlegum vandræð-
um. Annaðhvort leituðu þá hlut-
hafarnir samkomulags við þing og
stjórn, sem yrði auðfengið, eða ef
hluthafarnir vildu lengra stríð,
yrði bankinn um síðir ófær til að
inna af hendi skuldbindingar sínar,
og hroka, heldur af því, að mað-
urinn er, eins og stúdentarnir hafa
alt af sagt — »illa greindur«. Auð-
vitað hefir enginn gefið sér greind-
ina sjálfur en væri það ofætlun að
vænta þess að »sálargrenslan« hans
hefði borið þann ávöxt hjá honum,
að hann hefði komist að þessu
um sjálfan sig?
Pórður Sveinsson.
Dr. ólatur Dan. Dantelsson
hefir veiið skipaður adjunkt við
Mentaskólann. Dr. Helgi Jónsson
tekur stöðu Ólafs við Kennara-
skólann,
Sblp sökk hér á höfninni, er
bundið var við örfirseyjargarðinn,
hafði komist að þvi leki. Búist er
við að unt verði að bjarga skipinu
því að það sökk á grunu. Skipið
er eign Þorsteins Jónssonar frá
Seyöisfirði.
Sterling kom úr strandferð á
þriðjudag siðastliðinn með um 400
farþega, mest námsfólk.
Halldór Kolbeins guðfræðingur
er nýkominn aftur til bæjarins úr
leiðangri um norður og austurland í
bindindiserindum af hálfu Slórstúku
íslands.
og settur undir yfirráð skiftaréttar.
En skeð gæti Hka, að forkólfar
hluthafanna gripu til þess ráðs af
frjálsum vilja, áður en þing kæmi
saman, til að skapa ótta og verð-
hrun í landinu. Að minsfa kosti
er ekki ósennilegt, að því yrði
hótað, í von um, að allir þeir, sem
skulda bankanum yrðu hræddir
við bráða innköllun skuldanna og
almenn gjaldþrot, og bæðu honum
lífs, og að sparisjóðseigendur. gerðu
hið sama af föðurlegri umhyggju
fyrir innieign sinni. Hluthafarnir
gætu vænst þess, að skuldirnar og
hinn óheppilegi sparisjóður (sanr-
kvæmt skoðun stofnenda bankans)
yrðu nóg hjálparhella, svo að hlut-
hafa-pólitíkin gæti haldið áfram,
uns landið væri gersamlega eyði-
lagt.
En hvort sem bankinn legði sig
undir skiftirétt fús eða nauðugur,
fyr eða seinna, þá gæti alls eltki
komið til mála, að hluthafarnir
fengju að ráða miklu um meðferð
málsins, t. d. þvi, að krefja inn
skuldir i snarkasti o. s. frv. —
Breytingin yrði engin önnur en sú,
að landstjórnin hlyti að koma
fram fyrir þjóðarinnar hönd, og
krefðist að sett yrði bráðabirgða-
sljórn til að stýra bankanum um
óákveðinn tíma, meðan skifli færu
fram. — Bankinn héldi áfram að
starfa, innleysa seðla sína, greiða
sparisjóðsféð og innkalla skuldir.
Skiftin myndu verða að gerast í
mörg ár, til þess að allir gætu
fengið sitt, og raska ekki gervöllu
viðskiflalífi landsins. Landstjórnin
hefði með tvennum hætli rétt og
skyldu lil að »yfirtaka« bankann.
Fyrst af þvi slik »skifti« eru svo
óvenjuleg, stórkostleg, og skiflu
því nær alla íslendinga, að hlut-
leysi gagnvart þeim stór-viðhurði
væri óverjandi. Og í öðru lagi eru
fordæmi fyrir slíkri íhlutun, ein-
mitt úr skiftum dánar- og þrota-
búa. Skiftaráðandi tekur mjög oft
tillit til óska og bendinga frá að-
standeudum, skuldunautum og erf-
ingjum. Sölu og innköllun skulda
er flýlt eða seinkað eflir því, sem
heppilegast þykir upp á endanleg
úrslit.
Nú er tækifæri lil að bjarga
þjóðinni, ef kjósendur ýta á þing-
menn sína, og þeir kunna góð ráð
að þiggja. Verkefnið er að gera
yfirráð íslandsbanka innlend. —
Þjóð sem lætur útlenda hluthafa
ráða þjóðbanka sínum er dauða-
dæmd. Styrjöld við hluthafana
gæti verið sigursæl nú. Þeir hafa
margbrotið af sér við landið. Út
á við engu að tapa nú sem stend-
ur, nema með því að halda áfram
banvænni fjármála-pólitik. — Vilji
hluthafarnir selja er sjálfsagt að
fara vel að þeim og borga með
vel arðberandi rikisskuldabréfum.
Þá liafa þeir það, sem þeir eiga
Éeimtingu á, fé sitt eða sæmilegir
vextir af þvi. En vilji þeir styrjöld,
þá má knýja málið frarn með
þeim hætti, að millibilsstjórn stýri
bankanum, meðan hann er að
verða innlendur.
Það verður mælikvarði á is-
lensku þjóðina, hversu hún tekur
á, er hún reynir að slíta af sér
læðing þann, sem st'ofnendur hluta-
bankans lögðu hana í. Þar endur-
speglast kostir hennar og gallar,
Fyrst reynir á stjórnina hversu
hún hefir búið málið undir, hvort
hún hefir mótmælt þegar í stað
hverju lögbroti um leið og það
gerðist, eða sýnt hræðslumerki við
hluthafana. Þar næst kemur þingið.
Vífilengjur og hálf svör koma upp
um þá, sem hafa annara hags-
muna að gæta en landsins. —
Blöðin og almenningur sýna og lit.
Sumir munu vilja Ieyfa hluthöfun-
um að brjóta lög og samninga, og
eyðileggja álit landsins, en að
hilmt sé yfir heima, og rotnuninni
sungið lof og dýrð. Aðrir, þeir sem
ineira er í spunnið, munu vilja
sækja hina seku til sektar, og leysa
fjöturinn af óbornum kynslóðum.
Eftir því sem málinu þokar áfram,
verður tækifæri til að sýna fram
á aðstöðu hinna einstöku aðila
hver sem úrslitin verða. J. J.
Ritstjóri:
Tryggri Þórballssou
Laufási. Sími 91,
Prentsmiðjan Gutenberg.