Tíminn - 19.02.1921, Qupperneq 3

Tíminn - 19.02.1921, Qupperneq 3
T 1 M I N N 21 Líftryggingarfél. Andvaka h.f. Kristianiu, Noregi. Venjulegar líftryggingar, barnatryggingar og lífrentur. ZslandsdeildixL: Löggilt af Stjórnarráði íslands í desember 1919. Abyrg’ðarskj ölin á íslensku. Varnarþing- í Reykjavík. Iðg'jöldin lögð inn í Landsbankann. ,ANDVAKA‘ hefir frjálslegri tryggingarsldlyrði og ákvæði en flest önnur líftryggingarfélög. ,ANDVAKA‘ setur öllum sömu iðgjöld! (Sjómenn t. d. greiða engin aukagjöld). ,ANDVAKA‘ veitir líftryggingar, er eigi geta glatast né gengið úr gildi. ,ANDVAKA‘ veitir bindindismönnum sérstök hlunnindi. Ættu því bindindismenn og bannvinir að skifta við það félag, er styður málstað þeirra. ,ANDVÖKU‘ má með fullum rétti telja líftryggingarfélag ungmenna- félaga, kennara og bænda í Noregi. Enda eru ýmsir stofnendur félagsins og stjórnendur og mikill fjöldi bestu starfsmanna þess úr þeim flokkum. ,ANDVAKA‘ veitir „örkumlatryggingar“ gegn mjög vægu auka- gjaldi, og er því vel við hæfi alþýðumanna! Sjómenn og verkamenn, listamenn og íþróttamenn, iðnaðarmenn og kaupsýslumenn, rosknir menn og börn, bændur og búalið, karlar og konur hat'a þegar líftrygt sig í „Andvöku". Skólanemendur, sem láns þurfa sér til mentunar, geta tæp- lega aflað sér betri tryggingar en góðrar lífsábyrgðar í „Andvöku“. Helg'i Valtýsson, (Porstjóri Islandsdeildar). Heima: Grund við Sauðagerði. Pósthólf 533, Reykjavík. ast neinn fræðari í þessu efni. Að eins ef verða mætti að því yrði meira sint af þeim, sem til þess eru færir. í þessu sambandi get eg ekki annað en minst á, að það er þjóð- inni til lítils sóma að sýna upp- fyndingamanninum enga viður- kenningu meðan enn er tími til. Hann hefir reyndar engra launa beiðst og aldrei gert sér uppfynd- ingu sína að féþúfu, sem þó hefði verið innanhandar. En þetta ætti að fremur að vera ástæða til að gleyma honum ekki. Mér þykir líklegt að þingmenn Skagfirðinga muni eitthvaðhreyfa slíku á þessu þingi. Sýslunefnd Skagafjarðarsýslu hefir falið þeim það. Er ótrúlegt annað en að það fái þar hinar bestu undirtektir. Kr. Linnet. -----—o------- Frá útlöndum. — Á árunum 1915—19 hafa ver- ið seldar alls rúml. 100,000 jarðir í Noregi, og var verð þeirra saman- lagt 1 miljarður og 100 miljónir króna. Að meðaltali hafa jarðirnar þrefaldast í verði að krónutali á þessum árum. — Frakkar eru enn sárgramir Englendingum yfir því að þeir vilja sýna þjóðverjum alt of mikla linkind og vitanlega verður þeim bandamönnunum margt að ágreiningsefni, því að á mörgum sviðuni mætast gagnstæðir hags- munir landanna, en afstaðan til pjóðverja er aðalatriðið. Fyrir stjórnarskiftin nýafstöðnu kröfð- ust frönsku blöðin þess t. d. af Leygues forsætisráðherra, „að hann talaði frönsku við Lloyd Ge- orge“. Og þegar Briand fór að mynda hið nýja ráðuneyti, kröfð- ust blöðin þess, „að hann tæki ekki Lloyd George fyrir. utanrík- isráðherra". Sterkur flokkur í franska þinginu krefstþess, að þjóðverjar verði alveg vægðar- laust látnir sæta öllum kröfum friðarsamninganna og ef þeir geti ekki staðið við þær, þá séu þegar ný lönd tekin af þeim í pant. — Sá siður tíðkast nú í mjög mörgum löndum, að skipa nefndir til þess að koma fram með tillögur um sparnað í hinum ýmsu grein- uf í rekstri þjóðarbúsins. Af því tæi má nefna það dæmi, að nefnd í Danmörku kemur fram með til- lögur um 8 miljóna króna sparn- að á ári í rekstri póstmálanna þar í landi. — Nánari fregnir eru nú komn- ar um tilraunir franska læknisins Calmette, um að verja kýr, með bólusetningu, gegn berklaveiki. Tilraunaskeiðið var 34 mánuðir. Voru fimm berklaveikar kýr sett- ar saman í fjós og að baki þeim 10 kvígur. Voru berklagerlar frá veiku kúnum æ látnir berast í fóð- ur kvíganna. Sex af kvígunum voru nú bólusettar við byrjun til- raunanna en fjórar alls ekki. Skömmu síðar var lifandi, smit- andi berklagerlum sprautað inn í allar bólusettu kvígurnar. þetta var þvínæst endurtekið tvisvar, með tólf mánaða millibili, með fjórar af bólusettu kvígunum, að þær voru á ný bólusettar og skömmu síðar sprautað í þær berklagerlum, en tvær voru ekki bólusettar aftur, en fengu í sig gerlana. þvínæst var öllum kvígun- um slátrað. Leiddi rannsókn það í ljós, að af fjórum kvígunum sem ekki voru bólusettar, höfðu þrjár berklaveiki á mjög háu stigi. Kvíg- umar tvær sem ekki voru bólu- settar nema einu sinni, höfðu víða mikla berklabólgu. En á hinum fjórum, sem bólusettar höfðu ver- ið þrisvar, vottaði ekki einu sinni fyrir því, að þær hefðu smitast, þrátt fyrir allar tilraunirnar að smita þær. Telur læknirinn þetta sönnun þess, að bólusetningin veiti fullkomna vörn gegn smitun. — Calmette varð fyrst frægur fyrir það, að hann fann upp bólu- efni við biti eiturslanga. — Einn af flotaforingjunum ensku, Sir Percy Scott, hefir áður ritað og ritar nú enn um það í stórblöðin ensku að flotinn sé orð- inn sáralítils eða einskis virði. Vörn Englands verði eftirleiðis öll komin undir neðansjávarbátum og flugvélum, og eigi landið að hegða sér eftir því. Hann minnir á það, að neðansjávarbátarnir þýsku söktu herskipum sem sam- tals báru 90 þús. smálestir. Enn- fremur segir hann, að ef þýska- landskeisari hefði bygt neðansjáv- arbáta fyrir allar miljónirnar sem hann notaði til að byggja herskip, þá myndu nú hallir Englandskon- ungs vera sumarhallir þýskalands- keisara. — Uppreistar hefir orðið vart meðal bændanna á Indlandi. Und- irróðri Bolchewicka er um kent. — það er nú fullyrt, í aðalblaði þýsku jafnaðarmannanna, að þá er þýska keisarastjórnin sendi þá Lenin og félaga hans til Rúss- lands, til þess að koma þar bylt- ingunni af stað, þá hafi hún um leið borgað þeim meir en 50 milj- ónir gullmarka. — Mikið umtal hefir orðið á Eng- landi út af sjóonistunni við strendur Jótlands, einu stóru sjó- orustunni, sem háð var í stríðinu, og stærstu sjóorustunni sem háð hefir verið í heiminum. Jellicoe var þá æðsti flotaforingi Englend- inga og hafa mörg blaðanna ensku legið honum á hálsi fyrir það, að hann hafi farið of varlega og hafi þjóðverjar þar af leiðandi komist betur af í orustunni en þurft hefði að vera. Skjöl öll og gögn, sem snerta orustuna, hafa nú verið gefin út og kemur sérfræðingum saman um, að Jellicoe hafi gert alveg réttar skipanir, og yfirleitt hafi það verið mikil gæfa fyrir England að slíkur maður sem Jellicoe var fyrir flotastjórninni. — De Valera, forseti lýðveldis- ins írska, hefir ferðast víða um Bandaríkin, til þess að tala máli lands síns. Er það ljóst merki um afstöðu Bandaríkjanna til þessara mála, að De Valera var gerður heiðursborgari í New York. Ný- lega er De Valera kominn á land á Irland, þrátt fyrir tilraunir Eng- lendinga að hindra það. — þrátt fyrir það þótt Frakkar og Englendingar líti mjög óhýru auga til Konstantíns Grikkjakon- ungs, hafa þeir ekki kallað heim sendiherra sína frá Aþenuborg. En svo er þó fyrir mælt, að sendiherr- arnir hafi engin mök við konung. þá er konungur kom heim, reyndi hann að friðmælast með vinarorð- um í garð Bandamanna og vöm um framkomu sína í stríðinu. Enn- fremur sendi hann orður til sendi- herra Englendinga og Frakka, en sendiherramir neituðu að taka á móti orðunum. — Bolchewickastjórnin á í harðri sennu við bænduma rússnesku. Matvælaskortur er mikill í bæjun- am og handa hemum, en bændur vilja ekki láta kornið af hendi. Hefir stjórnin látið vopnaðar her- sveitir fara um sveitirnar og taka kornið af bændum. — Dómur er fallinn í hinu margumtalaða máli milli forlags- ins sem á endurminningar Bis- marcks og Vilhjálms keisara fyr- verandi. Féll dómurinn keisara í vil og endurminningamar fást ekki birtar, þar eð keisarinn er talinn eiga rithöfundarrétt bréf- anna sem í bókinni em. Dómnum hefir verið áfrýjað til æðri dóm- stóls. — Eldgos mikið varð í Japan skifti á jafnháu verðmæti. Um gróða af slíkum skiftum getur því aðeins verið að ræða, að það sem keypt er, verði selt aftur fyrir hærra verð, og að það sem selt er, hafi verið keypt áður fyrir lægra verð. Að tala um gróða á kaupum á lífsnauðsynjum til eigin eyðslu, er jafn fráleitt og ef því væri haldið fram, að kaupmaðurinn græði á þeim vömm, sem| hann etur úr sjálfs síns hendi. En meðan kaupmenn verða að viðurkenna, að þeir græði ekkert á eigin neyslu, en alt á því sem aðrir neyta og þeir selja öðrum, er ekki hægt að halda því fram með neinum hugsanlegum rökum, að samvinnumenn græði á þeim vörum, sem þeir neyta úr sjálfs síns hendi. Kaupfélagið, sem heild, er alveg sömu skilyrðum bundið og kaup- maðurinn sem fjölskyldumaðir. Kaupfélögin geta eingöngu grætt á þeim vörum, sem þau selja utan- félagsmönnum, alveg á sama hátt og kaupamðurinn græðir eingöngu á vörum, sem hann selur viðskifta- mönnum sínum. Með öðrum orð- um: viðskiftin þurfa að fara út fyrir eigin neyslu kaupfélagsins (félagsmanna) og kaupmannsins, til þess að um gróða geti verið að ræða. Að halda því fram, að sala á eig- in framleiðslu sé gróði, er álíka skynsamlegt og að reyna að telja mönnum trú um, að það sé gróði að skifta 10 tíu króna seðlum fyrir einn hundrað kr. seðil. Salan, sem sjálfstæður verknaður, myndar hvorki nýtt verðmæti, né heldur eykur það verðmæti, sem fyrir er. Framleiðslan stóð í sínu fulla markaðsverði á þeim tíma sem hún var seld, og framleiðandinn því engu ríkari á augnablikinu, sem salan fór fram. Ábatinn, sem af framleiðslunni verður, fer því ein- göngu eftir framleiðslukostnaðin- um og markaðsverðinu, en salan, sem sjálfstæður verknaður, hefir hinsvegar hreinan kostnað í för með sér, og á því að réttu lagi að leggjast við framleiðslukostnað- inn. Hverjum sanngjörnum manni er því ljóst, að kaupfélögin eru ekki sambærileg við verslanir einstakra manna, hlutafélög eða önnur gróðafyrirtæki. — Eðli og lífsskil- yrði svo ólík og að ýmsu leyti gagnstæð. Gróðafyrirtækin eru rekin með sjálfstæða arðsvon fyr- ir augum, til þess að ávaxta viss- ar fjárhæðir (hluti), eigendunum til tekjuauka. þeirra verksvið er að kaupa og selja í gróðaskyni, framleiða o. s. frv. Slík viðskifti eru gerð til þess að græða á öðrum, og eiga ekkert skylt við starfsemi kaupfélaganna, sem eingöngu er í því fólgin að spara eigin efni. Til þess að um gróða af viðskift- um geti verið að tala, þurfa kaup og sala að haldast í hendur um sama hlutinn. En slík viðskifti eru verslun.*) þau ná út .fyrir — *) þö1 teinhver' selji; það j^ehf hann hefir upphaflega keypt til standa fyrir utan — eigin neyslu og framleiðslu eigendanna, og eiga því ekki samleið með viðskiftum kaupfélaganna, sem eru bundin við hvorttveggja. það sem kaupfélögin selja (framleiðsla) hafa þau aldrei keypt, heldur eingöngu tekið í um- boðssölu, og það sem þau kaupa (erlendar vörur) selja þau ekki, heldur afhenda innan sinna vé- banda fyrir kostnaðarverð. Af því sem sagt hefir verið, verður ljóst, að alt verðmæti, sem kaupfélögin ráða yfir, er sameigin- leg eign allra félagsmanna. þetta verðmæti er framleiðsla, daglaun, árslaun og önnur fyrirvinna, sem eigin notkunar, er ekki hægt að nefna slíka sölu verslun. því síður er það verslun, þótt einhver selji það sem hann hefir sjálfur fram- leitt, svo sem t. d. þegar bændur selja afurðir jarða sinna, eða iðn- aðarmenn iðnað sinn. Engu frem- ur er hægt að nefna það verslun, þótt einhver skifti vörum milli granna sinna og góðkunningja, ef hver greiðir þann kostnað, sem honum ber, eða þegar kaupfélag skiftir vörum (sem það hefir sjálft keypt) milli félagsmanna sinna. Á sama hátt er það ekki versl- un, þótt hlutur, sem hefir verið keyptur, sé seldur aftur, eins og t. d. þegar bændur selja tunnur um kjöt, sekki um ull o. s. frv. I-Iluturinn er þá fólginn í sölu, sem ekki getur nefnst verslun, og er skoðaður sem aukaatriði (Access- orium). félagsmenn „leggja inn“ í félögin. það er ennfremur ljóst, að alt þetta verðmæti er myndað af ein- staklingum (félagsmönnum) án þess kaupfélögin eigi nokkum þátt í þeirri myndun. Með öðrum orðum: Alt verðmæti, sem kaup- félögin hafa með höndum, er skattað með persónuskatti á hvern einasta félagsmann. þessvegna verður skatturinn tvöfaldur, ef þetta sama verðmæti er skattað aftur með sérstökum skatti á kaupfélögin. þeir sem hafa haldið fram skatt- skyldu kaupfélaganna, hafa vitn- að í þá sjóði, sem félagsmenn hafa myndað til tryggingar viðskiftun- um í framtíðinni, og í þann hagn- að, sem félögin hafa af verslun utanfélagsmanna. Um sjóðina er það að segja, að þeir era myndaðir af einhverjum ákveðnum hluta hins sparaða kaup mannsgróða, í þeim tilgangi að komast yfir sem ódýrast veltufé fyrir félögin. Fær hver félagsmað- ur að minsta kosti bankainnláns- vexti af innieign sinni í aðalsjóði félagsins. Aðrir sjóðir eru í raun og veru gjafasjóðir, félagsskapn- um til tryggingar, til að auka þekkingu á samvinnumálum o. s. frv. þessir sjóðir eru auðvitað ekki skattskyldir frekar en aðrir sjóð- ir, sem stofnaðir eru með almenn- ings heill fyrir augum. Ennfremur má minna á það, að flestir spari- sjóðir landsins era skattfrjálsir, að ógleymdum Islandsbanka, sem rétt um áramótin, og fylgdu snarpir jarðskjálftakippir. Log- andi hraunið olli miklum skóga- brunum og er talið að fjöldi fólks hafi farist. — Ljóst dæmi um ástandið sem ríkir á írlandi, er eftirfarandi saga: Á annan í jólum var dans- leikur haldinn í smábæ einum í héraði sem lýst er í hemaðar- ástand. Sumir af dansgestunum voru vopnaðir. Undir morgun kom þar aðvífandi herflokkur Englend- inga og hófu dansgestirnir skot- hríð á herliðið. Var þegar einn hermannanna drepinn. Hermenn- irnir hófu nú skothríð á móti, drápu 5 menn og tóku höndum 138 af dansgestunum. Verða þeir ekki látnir lausir fyr en rannsókn er um garð gengin. — Bandaríkjastjómin leggur það til, að víggirða Panamaskurð- inn ramlega gegn árásum bæði af landi, sjó og lofti. — Einhverjar vonir gera menn sér um það, að Harding, hinn væntanlegi Bandaríkjaforsetimuni vilja stuðla að því, að minka her- búnaðinn. Lýsir hann því yfir, í blaðagrein, að flotaaukning Banda- ríkjanna eigi eingöngu að miða að því, að veita næga vemd hinum vaxandi verslunarflota. Hinsvegar er talið mjög óvíst, að Japanar verði fúsir á að minka herbúnað sinn. — Kolaframleiðslan vex jafnt og þétt á Englandi. Síðustu viku liðins árs voru framleiddar 100 þús. smálestir fleiri en nokkra aðra viku áður. Sambúðin milli verkamanna og námueigenda er betri en áður, enda hafa laun verkamanna þegar hækkað að mun vegna hinnar auknu fram- leiðslu. — Um alla Norðurálfuna klofna jafnaðarmannaflokkamir í tvent, um afstöðuna til Bolchewickanna rússnesku. Yfirleitt eru þeir flokk- arnir fámennari, sem hallast að Bolchewickum. — Látinn er nýlega Bethmann Hollweg, er var ríkiskanslari á þýskalandi í byrjun stríðsins og lengst af á stríðsárunum, maður- inn sem varð að taka á sig ábyrgð- ina gagnvart þjóðinni á gjörðum keisara og hers. Eru öll blöðin sammála um það, að hann hafi verið um margt góður maður og gegn, en mörg þeirra kenna hon- um um allar hörmungarnar 1914— 1918. — Spánn hefir um langa hríð verið eitt þeirra landa í Norður- álfunni, sem hefir átt við miklar stjórnleysingjaóeyrðir að stríða. Andstæðurnar era og miklar þar í landi, því að á hinu leytinu er hin afar-þröngsýna katólska klerkastétt, sem hefir mikið vald á hugum manna. Stjórnleysingj- hefir umráð yfir c. 20.000.000.00 kr. af sparifé landsmanna, án þess að greiða fyrir það einn eyri í skatt! Er því beinlínis rangt að skatt- leggja þá spariskildinga, sem af frjálsum vilja eru lagðir í sjóði kaupfélaganna, meðan aðrir sjóð- ir fá að vera í friði, enda þótt þeir hafi engu meiri tilverurétt. Virð- ist þurfa einhverja sérstaka teg- und af sanngirni í skattamálum, til að halda slíku fram. En á hinn bóginn koma sjóðir kaupfélaganna óbeinlínis til greina þegar farið er að meta „efni og ástæður“ þeirra gjaldenda, sem eiga inni í slíkum sjóðum. það er því hinn mesti misskilningur, að ætla, að það fé, sem safnast fyrir í sjóðum kaupfélaganna, komist frekar undan „sköttum og álög- um“ en annað sparifé í öðrum skyldum sjóðum. Hvað arðinn snertir, sem skap- ast af verslun utanfélagsmanna, þá era allir samvinnumenn á einu máli um, að af honum eiga kaup- félögin að greiða skatt. Hann er myndaður á sama hátt og gróði kaupmannsins. Annars skal það tekið fram, að kaupfélögin hafa aldrei sókst eftir slíkum arði, held- ur er hann til orðinn vegna þess að félögin hafa ekki getað komist hjá því, að liðsinna utanfélags- mönnum. Arðurinn af verslun utanfélags- manna á því ekkert skylt við stefnu kaupfélaganna í verslunar- málum, og hefir beinlínis verið þyrnir í augum ýmsra samvinnu-

x

Tíminn

Direct Links

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.