Tíminn - 28.05.1921, Qupperneq 3

T í M I N N
67
Tímarit ísl. samvinnufélaga
Nýútkomið hefti rekur i aðaldráttum sögu samvinnustefnunnar
hér á landi síðustu 40 árin. Koma þar við sögu fjölmargir þjóðkunnir
menn: t. d. Tryggvi Q-unnarsson, Jakob Hálfdánarson, Benedikt á
Auðnum, Jón Sigurðsson á Gautlöndum og synir hans þrír, Einar í
Nesi, Jón í Múla, sr. Einar Jónsson á IJofi, Skúli Thoroddsen, Ólafur
Briem, Páll Briem, Torfi í Ólafsdal, (tuðjón á Ljúfustöðum, Hallgrímur
Kristinsson, Sigurður á Ystafelli, Ágúst í Birtingaholti, Bogi Th. Mel-
steð, Sigurður Sigurðsson ráðunautur, Lárus Helgason Kirkjubæjar-
klaustri, Guðmundur Þorbjarnarson á Hofi, Eggert í Laugardælum,
Björn Bjarnarson í ttrafarholti, o. m. fl.
Ennfremur er í sama hefti rækilegt yfirlit yfir mörg hin helstu
májaferli sem risið hafa út af útsvarsskyldu samvinnufélaga.
Nýir kaupendur að árg. 1921 fá þetta hefti í kaupbæti, ef borgun
fylgir pöntun.
Afgreiðsla Tímaritsins er í Sambandsliúsinu Rvík. Sími 603.
það til gildis, að með því að nota
hann má bæta úr skorti á einu og
einu verðmætu efni, og er það
ekki lítilsvert, því að oft er það að-
eins eitt af þeim sem vantar, eða
það vantar fremur en önnur, en
hafi maður aðeins búfjáráburð,
• þá verður að bera á öll verðmætu
efnin, enda þótt aðeins væri skori-
ur á einu eða tveimur af þeim, ok
því eða þeim, sem ekki er skortur
á í hlutfalli við önnur er þá eytt
til ónýtis, því að ekki þýðir að
bera á meira af einu efni en öðru
í hlutfalli við þarfir og kröfur
plantnanna. Ennfremur hefir til-
búni áburðurinn það sér til ágæt-
is, að fljótlegt er að bera hann á
(dreift úr hnefa eða með vélum),
og er að því mikill verkasparnað-
ur, sem ekki er lítilsvirði á þessum
tímum.
það er hanhægt ráð til að bæta
úr áburðarskorti eða frjóefna-
skorti í jarðveginum að nota þá til-
búinn áburð með húsdýraáburðin-
inum. Eftir þau hin miklu rign-
ingaár sem verið hafa hér sunn-
anlands undanfarið, má búast við
að mikið hafi skolast úr jarðveg-
inum af frjóefnum, svo að áburð-
arþörfin sé nú óvenjulega mikil,
ög mundi því að líkitidum borga
sig vel, þótt tilbúni áburðurinn sé
dýr nú, að nota hann sem „áburð-
arbætir“ með húsdýraáburðinim,
til þess að vinna strax upp það
frjóefnatap, sem að líkindum hef-
ir orðið vegna veðráttunnar síð-
ustu árin, enda hefir aldrei verið
meiri þörf og nauðsyn en nú að
nota sem best öll þau ráð og með-
öl, sem aukið geta framleiðsluna
og gert hana, eftir atvikum, sem
arðmesta. En þá er nauðsynlegt að
,.yelj a réttar tegundir og nota þær
á réttan hátt og með gætni. Á
þessum tíma árs er ekki um að
ræða að nota nema auðleystustu
og fljótvirkustu tegundir tilbúna
áburðarins, en það eru saltpéturs-
tegundirnar og súperfosfat, og
mætti nota það bæði í garða og á
tún. þessar teg. fást nú hjá Sam-
bandi samvinnufélaganna og ættu
nærsveitamenn og bæjarbúar, sem
eitthvað rækta, að nota sér það.
Allar plöntur, sem hér eru rækt-
aðar, nema helst belgplöntur, taka
saltpétursáburði með þökkum,
ekki síst rófur og kartöfíur, og all-
ar jarðvegstegundir nema djúpar
rotnaðar mýrar þarfnast hans
líka undir flestum kringumstæð-
um.
Hvort sem saltpétur er borinn
á tún eða í garða, má skifta áburð-
arskamtinum í. tvent, þannig að
banningar láta ekkert færi ónot-
að til að ófrægja bannlögin og
stimpla þau sem „þjóðarskömm" í
augum þeirra útlendinga, er hing-
að koma. þeir hafa úti allar klær
til þess að slíkir gestir fái sem
greiðastan aðgang að áfengi, svo
að þeir sjái þ.ess helst engin merki,
að hér séu bannlög til; fara með
þeim „skemtiferðir“, gera þá og
sjálfa sig ölvaða og sem flesta
aðra, er þeir ná til; benda síðan
yfir valinn, setja upp vandlæting-
ar og sakleysissvip og segja: Hér
gefst yður að líta, góðir hálsar,
hvernig bannlögin reynast á Is-
landi!
þetta er hin eina réttnefnda
„þjóðarskömm“, sem hér á landi
er um að ræða í sambandi við
bannlögin. Og hún er — eins og
allir sjá —r alls ekki bannlögunum
að kenna, heldur andbanningum
sjálfum. Alt atferli þeirra gegn
bannlögunum er ein samfeld
„þjóðarskömm“. Hún getur aldrei
orðið eignuð lögunum, heldur
beint þeim, sem brjóta þau og æsa
aðra til að óvirða þau á allar
lundir.
Um tillögur þær, sem hér hafa
verið bornar upp og væntanlega
verða samþyktar, get eg verið fá-
orður.
Við templarar hljótum sam-
kvæmt stefnuskrá okkar að krefj-
ast þess eindregið, að embættis-
gefa hálfan skamtinn snemma í
gróðindum eða þegar sett er og
sáð, og hálfan skamt þegar búið
er að hreinsa tún eða milli slátta
og 2—3 vikum eftir að kemur upp
í görðum.
Súperfosfatið er vel þegið af öll-
um ræktuðum plöntum og á hvers-
konar jarðvegi. það er borið á að
hausti eða snemma vors, en það
má líka bera það á í gróandanum.
þegar tilbúinn áburður er borinn
á graslendi, er best að gera það
þegar jörð er vot af dögg eða regni
eða rétt fyrir regn, ef það verður
séð fyrir.
Kalíáburðurinn er torleystari
en þær tegundir, sem nú voru
nefndar, og þessvegna ekki eins
fljót og auðsæ áhrif hans. Honum
þarf helst að dreifa að hausti, svo
að hann fái tíma til að leysast
upp, áður en gróðurinn þarf til
hans að taka. Eftir innlendum til-
raunum virðist hans vera minni
þörf hér á landi en saltpéturs- og
fosforsýruáburðar.
IV.
Síðan gróðrarstöðvamar tóku
til starfa hér á landi, hafa verið
gerðar töluverðar tilraunir með til-
búinn áburð, og má telja að þær
hafi ótvírætt. sýnt það, að hann
geti komið hér að góðum notum
og rentað sig vel bæði á túnum
og í görðum, ef hann er réttilega
notaður. Og miklar líkur eru til að
hann mundi líka reynast vel á á-
veituengjum. í Ársriti Ræktunar-
félagsins 1911—12 er skýrt frá á-
burðartilraunum sem þá höfðu
verið gerðar, frá því að félagið
tók til starfa, á 63 stöðum víðsveg-
ar um Norðurland á túnum (16
staðir), engjum (35 staðir) og á
nýbrotnum holtajarðvegi (12 stað-
ir). Niðurstaða þeirra tilrauna
hafði orðið þannig, að uppskeru-
aukinn varð af í kg:
I 25. árg. Búnaðarritsins er
skýrt frá áburðartilraunum í
gróðrarstöðinni í Reykjavík frá
árunum 1909 og 1910. þær til-
raunir-voru gerðar með bortfeldsk-
ar rófur, og hafa þær borg&ð á-
mönnum ríkisins verði ekki leng-
ur látið haldast það uppi, að sýna
svo gengdarlausa vanrækslu á
framkvæmd bannlaganna og að ó-
virða þau svo herfilega, sem þeir
hafa gerf og gera enn, sumir
hverjir. það er hörmuleg óhæfa,
er lögreglustjórar og læknar láta,
sjá sig ölvaða á almannafæri —
og við embættisverk. Og væntan-
lega er nú mælirinn fullur, er á-
fengis-ósóminn er kominn alla leið
upp í alþingissalina, sameiginleg-
an helgidóm þjóðarinnar!
Við verðum að krefjast þess —
og alfirei að linna, uns þeirri kröfu
verður fullnægt — að enginn geti
orðið embættismaður ríkisins
nema hann sé reyndur að fullri
trygð við bannlögin.
Læknastétt landsins voru veitt
þau forréttindi að hafa yfirum-
ráðarétt yfir áfengi í landinu, með
það fyrir augum, að hér ætti ekk-
ert áfengi að vera til, nema sem
læknislyf. — En það er nú orðið
alkunnugt, hve herfilega farið hef-
ir verið með þessi forréttindi: að
ótrúlega margir læknar hafa
reynst gjörsamlega óhæfir til að
hafa þau með höndum, eins og
þeim var trúað fyrir þeim. því til
staðhæfingar hefir verið á það
bent, að c. þriðjungur lækna lands-
ins séu fallnir í ofnautn áfengis
— orðnir drykkjumenn.
þá hljótum við einnig að krefj-
ast þess, að svonefnt „konsúla-
burðinn með um 25% ágóða lægst,
en hæst með liðlega áttföldu verði,
þ. e. a. s. að fyrir tilbúinn áburð
sem kostaði kr. 16,75, fékst upp-
skeruauki er var kr. 141,75 virði.
Búfjáráburðinn borguðu rófumar
á sama tíma með nærri því fimm-
földu verði. í tilraunastöðinni á
Eiðum hefir tilbúinn áburður ætíð
fengist borgaður með góðum hagn-
aði. Síðastliðið sumar voru gerðar
tilraunir á nokkrum stöðum aust-
anlands með chilisaltpétur, sem
áburðarauka á tún með venjulegri
breiðslu af búfjáráburði. Mér er
enn ekki kunnugt um niðurstöðu
þeirra tilrauna nema á einum
stað, en þar fengust 30 kg. af töðu
fyrir 1 kg. af chilisaltpétri.
þeir sem reyna vilja tilbúinn á-
burð nú og síðar, ættu að leita
sér nánari upplýsinga og leiðbein-
inga á skrifstofu Búnaðarfélagsins
eða í gróðrarstöðinni, og æskilegt
væri að allir sem hann reyna vildu
gefa undirrituðum skýrslur um á-
rangurinn og hjálpí þannig til að
safna innlendri reynslu um eitt
mikilsverðasta atriðið í íslenskri
jarðrækt.
Gróðrarstöðinni í Reykjavík.
Metúsalem Stefánsson.
brennivín“ hverfi algjört úr sög-
unni. það er undirlægjuháttur og
með öllu ástæðulaus og' ótilhlýði-
leg ívilnun, að veita Pétri og Páli
er hingað kunna að vera sendir eða
settir með konsúlsnafnbót, þau
„réttindi“, að þeir megi hafa á-
fengi fljótandi um allar gáttir. —
Mér er sagt að „sendiherrar" er-
lendra ríkja séu ekki háðir lands-
lögum; mundum við þá ekki geta
meinað þeim að hafa áfengi um
hönd. En undanþága þeim til
handa væri þá líka óþörf. -• Eg
geri ráð fyrir að slíkir höfðingjar
mundu yfirleitt reynast þau göf-
ugmenni, að af þeirra völdum
mundi bannlögunum ekki staí'a
nein hætta.
Yfirleitt hljótum við að krefjast
þess, að bannlögin verði svo úr
garði gerð, að þau heimili enga
undanþágu, í neinni mynd, hvorki
til handa farþegaskipum okkar né
öðrum. Eht stóiveldar na, sem við
hÖfum viðskifti og samgöngur við,
hefir þegar haft við orð að láta
gera upptækt hvert það skip, er
þangað dirfist að koma með áfengi
innanborðs. Væri það ekki vevald-
arskömm, ef skipin okkar — héð-
ár frá bannlandinu — yrðu lekin
af okkur fyrir þær sakir, að þau
væru fljótandi áfengisknæpur.
Um konungskomuna ætla eg
ekki að segja annað en þetta: Eg
trúi því ekki, fyr en eg tek á, að
Kaupgjaldið.
Vitur maður heíir augun í
höíðinu, en heimskinginn
gengur í myrkri.
Prédikarinn.
Landsstjórnin hefir daufheyrst
við öllum kröfum um það að gera
tilraun til að koma á föstu skipu-
lagi um kaupgjaldið í sumar. það
lítur helst út fyrir það sem hún
láti sér það litlu skifta þótt afleið-
ingin verði önnurhvor af tvennu:
að bændur lendi út í sömu ófær-
urmi og í fyrra, að ráða til sín
verkafólk fyrir miklu hærra kaup-
gjald en atvinnuvegurinn’ þolir að
greiða, og setji sig unnvörpum á
höfuðið, eða
að bændur kippi algerlega að sér
hendinni um ráðning kaupafólks
og afleiðingarnar verði tvöfaldar:
stórkostleg minkun framleiðslunn-
ar og atvinnuleysi.
Henni finst það ekki ómaksins
vert, landsstjórninni, að reyna að
forða þjóðarskútunni við þessum
áföllum. Hún vill láta það „lagast
og aflagast af sjálfu sér“.
Hún er sér þess alls ekki með-
vitandi, landsstjórnin, að með
nýjum tímum koma nýjar kröfur
og að þeir alvörutímar sem nú eru
gengnir í garð, krefjast fullrar
forsjár um það:
að framleiðslunni sé haldið á-
fram með fullum krafti, til þess
að þjóðin geti risið undir hinum
margauknu sköttum og álögum og
borgað vexti og afborganir af
skuldabyrðinni,
að hinir fullhraustu vinnandi
menn þurfi ekki að vera atvinnu-
þar verði áfengi haft um hönd.
Áfengishneykslið við síðustu kon-
ungsheimsókn er okkur enn minn-
isstætt; það mun flestum hafa of-
boðið, og þó bannlögin ekki komin
í gildi þá. Eg get eklri hugsað mér
það að landsstjórnin, og þá enn
síður hans hátign konungurinn,
vilji verða þess valdandi, að slíkt
eigi sér stað aftur.
það er mælt að faðir núverandi
konungs vors hafi talið sér það
hina mestu sæmd að honum auðn-
aðist að verða fyrstur allra þjóð-
höfðingja til að staðfesta áfengis-
bannlög með undirskrift sinni —
bannlögin okkar, og að hann hafi
gert það með klökkum huga og
árnað okkur allrar blessunar af
þeim. Eg get því ekki hugsað mér
það, að sonur hans vilji á nokk-
ufn hátt láta óvirða þau lög, eða
vita af að það sé gert.
En sé nú eigi að síður svo til
ætlast af einhverra hálfu, að á-
fengi verði haft um hönd við kon-
ungskomuna, þá vil eg fyrir hönd
templara og í fullri vinsemd mæl-
ast til þess við landsstjórnina, að
hún gjöri það sem í hennar valdi
stendur\til að afstýra því í tíma.
Henni mundi vafalaust veitast það
auðveldara, en að lægja þá öldu,
er búast má við að rísi, ef þessi
þjóðarvilji verður að vettugi virt-
ur.
lausir og svelta, vegna forsjárleys-
is og skipulagsleysis um stjórn
þjóðarbúsins. —
Héðan af verður það þá svo á
þessu ári, að alt verður að lagast
og aflagast af sjálfu sér. Og utan
úr sveitunum spyrjast mjög sund-
urleitar fregnir um það hvað
bændur muni ætla að taka til
bragðs. Víða heyrist um áfram-
haldandi minkun framleiðslunnar
og að fátt fólk verði ráðið til hey-
skapar. Annarsstaðar að heyrist
nefnt 50—60 kr. kaup fyrir karl-
mann um vikuna og hlutfallslega
lægra fyrir kvenmann; 60 kr. séu
hámarkið. En enginn hefir reikn-
að það út hvað muni vera næst því
rétta eftir horfum og þörfum.
----o-----
Foringi Tyrkja í Litlu-Asíu,
Mustafa Kemal, hefir unnið þar
frægan sigur á Grikkjum. Banda-
menn höfðu falið Venizelos að
koma á friði í Litlu-Asíu, enda þá
búist við að Grikkir bættu þá við
lönd sín þar til muna. Konstantín
hélt herferðinni áfram, en þá fór
svo sem getið var. Her Kemals
reyndist að mun mannfleiri og bet-
ur búinn að hergögnum, en gerf
var ráð fyrir. Frakkar eiga mik-
illa hagsmuna að gæta austur þar
og eftir að Konstantín er orðinn
Grikkjakonungur eru þeir ófúsari
að hlaða undir Grikki. Ekki er það
þó gefið í skyn, að Frakkar hafi
beinlínis staðið á bak við Mustafa
Kemal.
— 1 fiskiflotaniftn norska eru
nú alls 11549 skip; þar af eru 282
gufuskip, 7434 mótorskip með þil-
fari og 2750 opnir mótorbátar.
— Sex stærstu skipaútgerðarfé-
lögin ensku eiga samtals 1354
skip sem bera samtals um 7 milj-
ónir smálestir.
— Talið er að um það bil þriðji
hluti af öllum skipaflota heimsins
liggi nú aðgerðalaus í höfnum.
— Hinn 11. júní næstkomandi
fer Winnecks halastjaman yfir
braut jai’ðarinnar, 10 dögum síðar
fer jörðin um þann stað og mögu-
leiki er talinn fyrir því að hinn
26. júní fari jörðin í gegn um
þann hluta halans sem fjarst er
kjarnanum. Ilalastjörnu þessa
fundu menn árið 1915 og bjuggust
við endurkomu hennar í ár. Hefir
það oft komið fyrir áður að jörð-
in hefir farið í gegn um hala hala-
stjörnu og aldrei hlotist tjón af.
En menn. búast við því að mikið
kunni að verða um stjörnuhröp í
kring um þann 26. júní.
— pótt svo færi, að Karli. fyr-
verandi keisara, mishepnaðist að
brjótast á ný til konungdóms á
Ungverjalandi, við þá tilraun er
hann gerði fyrir stuttu síðan, er
það talið allsennilegt að honum
muni takast það síðar. Horthy for-
seti er æ talinn konungi hlyntur
og sömuleiðis mikill hluti hersins
og þingsins.
— í Tyról hefir farið fram at-
kvæðagreiðsla um það að samein-
ast pýskalandi. Um 90% kjósenda
greiddi atkvæði og langsamlega
flestir vildu sameininguna. í borg-
inni Innsbruck voru t. d. 33954 at-
kvæði með, en 472 á móti.
Góðir templarar! Minnumst
þess, að fyrst þegar við gengum í
stúku, vorum við spurð um það,
hvort við tryðum á Guð. Við ját-
uðum því — annars hefðum við
eklci orðið templarar. Goodtempl-
arareglan er sem sé grundvölluð
á trúnni á tilveru og mátt almátt-
ugs Guðs.
Verum trú Goodtemplararegl-
unni á þessum grundvelli. pá þurf-
um við ekki að kvíða því, að mál-
staður okkar vinni ekki fullan sig-
ur að lokum.
----o——
W Sg® © CÍQ o/ • g 0G £ i-i O OO ® O ~£ o ?r ° Srfq P ' rrf O g; w o jj? p? o T5 aq CD' • e-t- g 50 kg. kalíáb. -f- 100 kg. Superfosfat 50 kg. kalíáb. + 50 kg. Clnlisaltpétúf 50 kg. Chilisaltp. + 100 kg. Superfosfat 50 kg. kalíáb. 50 kg. Chilis. 100 kg. Superf.f. 3800 kg. kúa- mykja
Á túni.... - engi. . . . 170 90 120 109 376 265 108 200 267 270 420 338 224 458 '215 268