Tíminn - 04.06.1921, Page 2

70
T 1 M I N N
inn, sem þeir náðu til. Samt mun-
aði aðeins 10—15 atkvæðum. Litlu
síðar var Karl einn af hvatamönn-
um þess að stofnað var Kaupfélag
Austfjarða, sem er í miklum upp-
gangi. þetta mun hafa þótt dauða-
synd, og ef til vill enn meiri en
vinsældir hans í stjórnmálum.
þegar allar kennarastöður losn-
uðu í fyrravor, voru eingöngu
kaupmannasinnar í bæjarsjórn.
Mæltu þeir móti Karli. Báru helst
við að hann væri ekki fullkominn
bindindismaður.Var þá settur, vet-
urinn sem leið, myndaimaður, og
mikill templari. En þá fór með
hann eins og Halldór Jónasson, að
ekki var algerða bindindið bétra.
Er þessi ásökun skrípaleikur einn,
í munni andstæðinga Karls, því að
þeir halda út blaði til að vinna
móti banninu. Og um bindindis-
starfsemi þeirra munu fæst orð
hafa minsta ábyrgð. Einkennilegt
er það og, að andbanningarnir á
Seyðisfirði ofsækja Karl fyrir að
vera ekki bannmaður. En Bjöm á
Dvergasteini, prestur þorpsins,
mesti bannmaður landsins, ef það
orð mætti hafa um nokkurn sér-
stakan mann,hefir jafnan verið
vildarvinur Karls og stuðnings-
maður í opinberum málum. Sjást
best á þessu heilindin frá hálfu
seyðfirsku broddanna. pegar víst
var að skólanefnd lagði móti Karli
í fyrra, sendu um 80% for-
eldra og aðstandenda barna í þorp-
inu áskorun til stjórnarinnar um
að veita Karli. Sést af því hvað
bæjarbúar vildu. Stjómin skeytti
því engu. En við kosningar í vet-
ur hreinsuðu bæjarbúar fyrir sín-
um dyrum og skiftu því nær alveg
um skólanefnd. Einn hinn fallni
engill, búðarloka úr þorpinu, tók
fram opinberlega á prenti í vetur
ásakanir sínar gegn skólastjóm
Karls. En nú hafa þau orð verið
dæmd dauð og ómerk af dómaran-
um á Seyðisfirði. þannig hefir alt
mistekist fyrir andstæðingum
Karls. Aðeins eftir að vita hvort
stjórnin vill halda þessari pólitisku
og verslunarlegu ofsókn áfram.
Kaupgjaldsmálið.
Bændur austanfjalls og víðar á
landinu hafa í vetur unnið að því
að koma á samræmi um kaup fyr-
ir sumarvinnu. Gert er ráð fyrir
að gjalda eftir „gömlu lagi“, þ. e.
eftir því hvernig landafurðir selj-
ast. Hafa verið haldnir fundir við
þjórsárbrú oftar en einu sinni, og
ei' talsvert unnið að málinu. Hug-
mynd forgöngumannanna er sú,
að gera starfsfólkið, sem vinnur
að framleiðslunni, að „hluthöfum“,
ef svo mætti að orði kveða. Tap
og ágóði skiftist á báða, eftir því
hvernig framleiðslan gengur og
selst. þetta er þýðingarmikið
spor á vandasömum vegi. Ástand-
ið eins og það er nú er að koma
öllum á kaldan klaka, bæði bænd-
um og verkamönnum. þetta er ef
til vill þýðingarmesta málið fyrir
framtíð þjóðarinnar. Tilraun
Sunnlendinga er fyrsta sporið í
áttina.. Mun vikið að þessu oftar
hér í blaðinu.
Fasteignabankinn.
Meh. naumindum komst hann
gegnum efri deild. Afturhaldslið
þingsins gerði sitt ti! að eyða mál-
inu. í neðri deild Jón þorláksson,
Jón Auðunn, Sigurður Stefánsson.
í efri deild B, Kr., Steinsen, Sig.
Kvaran o. fl. B. Kr. var framsögu-
maður í efri deild sinna manna.
Vildi fyrst drepa bankann með
rökstuddri dagskrá. þar næst taka
af honum hlunnindi þau, sem land-
ið leggur til í fyrstu. En mistækist
þetta, voru þar að auki 15—20
brtt., sem gerðu frv. alt að vit-
leysu, ef fram hefðu gengið. Sig.
Eggerz varði frumvarpið, með
tveimur prýðisgóðum ræðum,
sannaði að till. B. Kr. og hans
nóta voru flest allar til skaða,
en hinar óþarfar. Guðjón Guð-
laugsson vildi engán fasteigna-
banka, af því að hann ætti frum-
kvæði að Ræktunarsjóðinum, sem
gerði svo mikið gagn. Sást að Guð-
jóni er nú mjög tekið að hnigna,
því að fasteignabankinn getur
unnið margfalt meira gagn en
hinn litli, kyrstæði Ræktunarsjóð-
ur. þar að auki misminnir hann
um upptökin, því að Ól. Briem á
þann heiður skilið fremur en nokk-
ur annar. Atkvæðagreiðslan var
aðdáanleg. Allar till. B. Kr. strá-
drepnar með 8 : 6. það voru fram-
sóknarmennirnir allir. Ennfremur
Eggerz, Karl E., Sigurj. Friðjóns-
son og landlæknir. B. Kr. undi
illa ósigri sínum. Sá að nú myndi
hin dauða veðdeild, sem jafnan
hefir verið vanskapningur, um-
breytast í starfhæfa stofnun,
bygða á kröfum og þekkingu sam-
tíðarinnar. En sorglegt er til þess
að vita, að til skuli vera þeir þing-
menn, sem vilja hindra jarða- og
húsabætur í landinu, með því
að vinna á móti að hér sé sæmileg
peningastofnun til að greiða fyrir
þeim málum.
„Vatnajökulsvegur“.
Stjórnin heldur áfram því stór-
virki. Hefir hún nú byrjað að
„varða“ veginn og eru komin tvö
fyrstu leiðarmerkin. B. Kr. valinn
til að rannsaka bankann fyrir
stjórnarinnar hönd. Næst er Egg-
ert Claessen settur þar banka-
stjóri, vitanlega tilætlunin að
hann verði til frambúðar. það
hlýtur að vera mikið gleðiefni fyr-
ir Hið íslenska steinolíufélag og
fleiri slík þjóðþrifafyrirtæki, að
fá E. Cl. til að stýra þessu strand-
aða skipi einmitt nú, þegar verið
er að bjarga fyrirtækinu yfir á
herðar almennings. Hann mun
vera meir eða minna riðinn við
mörg helstu gróðafélög í bænum.
Um fordæmi samvinnulaganna.
Sambandinu mega allir ísl. sam-
vinnumenn þakka undirbúning
þessa mikla nauðsynjamáls. Hefir
það vandað undirbúninginn svo
vel, að íslensku samvinnulögin eru
á undan samskonar löggjöf í öðr-
um löndum. Er það af því að Sam-
bandið hefir látið bræða saman
besta innlenda og erlenda reynslu.
Frá Svíum er fengið nokkuð af
hinum almennu ákvæðum. Frá
Bretum að hafa skattskylduákvæð-
in í samvinnulögunum sjálfum, þó
að þingið spilti því að nokkru.
Sömuleiðis er frá Bretum sú ný-
lunda að leysa útsvarsmál félag-
anna með húsaskatti. Úr danskri
löggjöf var fordæmi fyrir því að
leggja ekki á félög eins og Slátur-
félagið, fyrir sölu innanlands,
nema ef keypt var af utanfélags-
mönnum. Frá Norðmönnum sú á-
gæta regla að leyfa félögunum
skifti við utanfélagsmenn, en láta
telja fram ágóða af þeirri versl-
un sérstaklega, og skatta eins og
kaupmannagróða. Af heimafeng-
inni reynslu má telja nauðsyn sam-
ábyrgðarinnar. Ákvæðið um stofn-
stjóð, sem upprunalega er komið
fram í Dalafélaginu, sem Torfi í
Ólafsdal stóð fyrir, hefir verið
tekið upp í helstu samvinnufélög-
unum, en verður nú lögboðið í öll-
um félögum. Deildaskipunin _er
frá Kaupfélagi þingeyinga. Hug-
myndin um óskiftilegan varasjóð
frá Austur-Húnvetningum. Frá
Kaupfélagi Eyfirðinga hin ströngu
skilyrði um meðferð varasjóðs o.
m. fl. Gildi íslensku samvinnulag-
anna liggur í því að þar er steypt
í eina heild og samræmi hinum
bestu fyrirmyndum, sem reynsla
samvinnumanna hér á landi og er-
lendis hefir skapað. Á galla þá,
sem loða við samvinnulögin fyrir
meðferðina í þinginu, verður síðar
minst.
Líndal og Dagur.
Bjöm Líndal byi'jaði árás sína
með því að Landsverslun væri ó-
þörf, síðan stríðinu létti. En Dag-
ur sannaði að einmitt síðan hefir
viðskiftastyrjöldin aukist, og ver-
ið meiri þörf almennra ráðstafaná.
B. L. bar á stjórn Sís og Lands-
verslunar að eigingjarnar hvatir
lægu á bak við þær félagsfram-
kvæmdir. Rök gat hann engin fært
Sími 646.
Síiniiefhi:
SLEIPNIR
Reiðtýgi, erfiðis- og lystivagns-
aktýgi og allt tilh.; tjöld, vagna-
og flskyflrbreiðslur, keyrsluteppi
o. fl. Ýmsai’ járnvörur, s.s. ístöð,
beislisstangir, taumalásar, keyri
og nýsílfursstangir, mjög vand-
aðar. — Áreiðanlega stærsta,
fjölbreyttasta, besta ög ódýrasta
úrval á öllu landinu. — Stærri
og smærri viðgerðir á aktýgjum og reiðtýgjum afgreiddar með mjög
stuttum fyrirvara. Fyrsta flokks efni og vinua.
Pautanir afgreiddar livert á land sem er.
ImébiMí
Sltóverslun Hafnarstræli 15
Selur landsins bestu gúmmí-
stígvél, fyrir fulloröna og börn
— ásamt allskonar leðurskó-
fatnaði, fyrir lægst verð.
Greið og ábyggileg viðskifti.
1
Söðlasmíðabúðin Sleípnír.
Eggert Kristjánsson.
innyrl iim i«imim ui .ym ^ii l^j
Jrd______J______
Frá og með 4. júní næstk. verður skrifstofum vorum, Tjarnargötu
33, lokað á laugardögum k:l. 1 e. Ii. Afgreiðslan á Amt-
Martha Sahls Fag'skole
for Husholdning,
Helenevej 1 A., Kbh. V.
Husholdningskursus — med eller
uden Pension — beg. Sept'., Jan.
og April. — Program sendes.
Frekari vitneskju um skólann
veitir Guðlaug Sigurðardóttir l’rá
Ivaldaðarnesi.
mannsstíg verður opin til ld. 5 e. h.
Hiö íslenska steinolíuhlutafélag.
Sími 214. .
Rafmagnsstöð
Taugaveiki hefir verið á Álftá á
Mýrum og eru tveir menn dánir úr
henni. Ekki hefir veikin breiðst út
þaðan enn, nema í eitt hús í Borg-
arnesi, gistihús Kristjáns Jóns-
sonar.
er til sölu nú þegar með öllu tilliéyrandi, sem sé: „Tuxhamu hráolíu-
mótor að stæi'ð 14—17 likr. með vátnsinnsprautingu og kælivatns-
pumpu. Einnig Dynamo maskjna 65 volta 146 ampér Accumulator 145
ampér tímar, skiftiborð með öllu tilheyrandi.
Rafstöð þessi er tæplega ársgömul, og selst nú með tækil’ærisverði.
Allar upplýsingar l’ást hjá undirrituðum.
H.f. Nýja Bíó.
Bjarni Jónsson.
Ágæt fóðursíld til sölu!
Með Sterling fékk eg frá Siglufírði 2000 tunnur af ágætis síld,
þar sem meiri parturinn er sorteraður í haust s. I. og ætlað fyrir
amerískan markað; síldin var metin að nýju, pakkað í 100 kg. pr.
tunnu og talið í þær. Tunnurnar eru vel bentar og í góðu standi;
verður síldin geymd hér í Reykjavík á góðum stað, vel varin íyrir
hita. — Allar nánari upplýsingar á skrifstofunni í
»LiverpooI«.
Th. Thorsteinsson.
Taugaveikin og mjólkin.
í nýútkomnu Læknablaði farast
héraðslækni í Rvík orð meðal ann-
ars á þessa leið:
„Síðan í sept. 1920 hafa um 50
sjúklingar með taugaveiki legið á
Farsóttahúsinu, — margir mjög
þungt haldnir. Síðasta taugaveik-
isfaraldrið kom um miðjan apríl-
mánuð þ. á„ og mátti þar komast
fyrir uppruna veikinnar: Kona ein
sýklaberi, sem fékst við mjólkur-
sölu. Alls hafa sýkst 11 manns frá
þessum stað, beinlínis og óbeinlín-
is. Allir lagst þungt. 2 dáið. Bólu-
sett voru allmörg heimili gegn
taugaveiki.“
Stefán Jónsson læknir ritar og
grein í Vísi um hið sama og segir
að taugaveikisfaraldur geti þá og
þegar geisað um bæinn, vei'ði
mjólkin ekki gerilsneydd. Ber
bæjarstjórn Reykjavíkur ábyrgð-
ina á því. þeir mjólkurframleið-
endur, sem eru í Mjólkurfélaginu,
hafa gert sitt ítrasta til þess að
bæta úr þeim vandræðum.
fyrir þessu. Veittist Degi létt að
sýna fram á vinnubragðamun hjá
yfirstjórn kaupfélaganna, sem
lyft hefði heilum héruðum og land-
inu öllu, með starfsemi sinni, en
B. L„ sem varljj, hefði sloppið ó-
meiddur frá litlu starfi í þágu þess
opinbera, og annars byrjað starf-
semi sína með skuldheimtu og
málaþjarki fáum til gagns.
**
---Q--
Fréttír.
Skurðpáll. Nýtt áhald með því
nafni hefir Eggert V. Briem, verk-
færaráðunautur Búnaðarfélagsins
fundið upp, til þess að grafa
skurði. Er verkfæri þetta furðu-
lega fljótvirkt og handhægt. Mun
gefast tækifæri til að geta þess
nánar í sambandi við verkfærasýn-
inguna.
Lögrétta sem út kom sama dag
og þorsteinn Gíslason hóf rit-
stjórn sína við Morgunblaðið, læt-
ur ekki svo lítið að segja frá þeim
tíðindum. Hvað veldur?
Báðir sigruðu.
Skrafdrjúgt verður mönnum
um úrslitin á þinginu og falla dóm-
amir misjafnt um það, eins og
gengur, hvorir hafi orðið ofan á.
Sumir festa mest augun á því
að stjórnin skyldi áfram fá að
hanga við völdin, þar eð það var
öllum vitanlegt, að hún var í minni
hluta, bæði í þingbyrjun og þing-
lok og um mitt þingið. Stjórnin þ.
e. Jón Magnússon hefir sigrað,
segja þessir menn.
Aðrir festa augun á því hvem-
ig málunum reiddi af í þinginu.
Morgunblaðið er búið að marg-
tönnlast á því hversu stóra sigra
Tíminn hafi unnið í málunum og
beðið mikinn ósigur um stjórnina.
Tíminn og menn þeir sem að hon-
um standa, hafi verið aðal-aðilinn
móti stjórninni. Og í málunum
hafi þeir menn unnið fræga sigra.
Fyrst og fremst má benda á sam-
vinnufrumvarpið, því næst er
landbúnaðarbankinn, þá lands-
verslunin — öll þessi mál gengu í
gegn þvert á móti vilja sterkustu
stjórnarmannanna. Loks er banka-
málið. Tillaga Tímans varð þar al-
veg ofan á, þótt stjórnin kallaði
það að leggja veg norður Vatna-
jökul. Hitt tókst stjórninni að
vísu að spilla framkvæmd þess
máls stórkostlega.
Hvorii' sigruðu þá?
Tíminn kom öllum sínum mestu
áhugamálum fram. Hann hefir
sigrað og unir vel við að því leyti.
En Jón Magnússon hefir líka
sigrað, því að hann kom líka sínu
áhugamáli fram — að fá að sitja.
Ilann á sem sé ekki nema eitt á-
hugamál, það að fá að taka á móti
kónginum og fá að sitja til þess.
Honum tókst það.
Ergó:
Báðir hafa sigrað.
Tíminn gleðst yfir sínum sigr-
um og efast ekki um góðar afleið-
ingar af þeim, þjóðinni til handa.
Jón Magnússon gleðst vafalaust
líka af sínum sigri — hverjar sem
afleiðingarnar vei'ða fyrir þjóð-
ina af stjórnarfari hans. En vafa-
laust er það einsdæmi í sögu þjóð-
anna, að maður skipi æðsta stjórn-
arsæti sérstaklega með tilliti til
þess að taka á móti gesti.
Nýlátinn er hér í bænum Jón
Alberts gullsmiður, sonum Alberts
fyii’um bónda á Stóruvöllum.
Hann var ungur maður og nýkom-
irm úr utanför til mentunar í iðn
sinni; prýðilega efnilegur maður
og er að honum hin mesta eftirsjá.
Frá Canada eru þeir nýlega
komnir Árni Eggertsson og Ás-
mundur Jóhannsson. Ætla að sitja
aðalfund Eimskipafélagsins af
hálfu Vestur-fslendinga. Sam
ferða þeim að vestan var Ingólf-
ur hreppstjóri Guðmundsson frá
Breiðabólsstöðum í Reykholtsdal,
sem fór vestur í haust í kynnis-
för.
Rafmagnsstjói'i hér í bænum er
orðinn Steingrímur Jónsson verk-
fræðingur.
Eggert Claessen málaflutnings-
maðui' er skipaður bankastjóri við
íslandsbanka í stað Sighvats
Bjarnasonar sem hefir sagt því
starfi lausu vegna heilsubrests.
Hafísfregnir hafa borist að norð-
an, en hvergi er hann landfastur
enn.
Skipstjón. Víst þykir það að þil-
skipið Dýri frá þingeyri muni hafa
farist. Hefir ekkert til þess
spurst lengi og björgunarskipið
þór leitaði þess árangurslaust í
þrjá sólarhringa.
Leiðar prentvillur voru í síðasta
blaði Tímans í ræðu Árna Jó-
hannssonar, sem höfundur og les-
endur eru beðnir velvirðingar á. í
fjórða dálki stendur: „þessi at-
ferli“ f. „þessu atferli“. í fimta d.:
„rafa“ f. „hafa“ og í sjöunda d.:
„staðhæfingar“ f. „staðfestingar“.
Danskt dagblað kemur út hér í
bænum meðan konungur stendur
við.
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.