Tíminn - 16.07.1921, Side 1

►
\
V. ár.
Reykjavik, 16. júlí 1921
29. blað
]?að fór svo fyrir þeim sem
þetta ritar, að hann komst ekki .á
Heimilisiðnaðarsýninguna fyr en
rétt áður en hún var úti. En sann-
aði það, sem margir höfðu haft á
orði, að af því marga merkilega og
ánægjulega sem sjá mátti í höfuð-
staðnum um þessar mundir, þá
var ánægjulegast að sjá Heimilis-
iðnaðarsýninguna.
Sýningin var til hins fylsta
sóma bæði fyrir það fólk sem
Heimilisiðnaðarfélagið fól að sjá
um hana, en einkanlega fyrir hina
íslensku kvennþjóð. pví að þótt
karlmennirnir hefðu lagt dálítið til
af munum, þá var kvennavinnan
langsamlega yfirgnæfandi.
Sýningannunirnir voru hátt á
öðru þúsundi. þeir fyltu fimm
stórar skólastofur í Iðnskólanum
og þeim var mjög smekklega rað-
að, að svo miklu leyti sem hægt
var, því að rúmið var alt of lítið.
Múnirnir voru hvaðanæfa að af
landinu. það er aðdáanlegt hvað
hluttakan var almenn, þegar þess
er gætt, hve undirbúningur var lít-
ill og samgöngur erfiðar. það er
blátt áfram skemtilestur að lesa
yfir sýningarskrána og athuga
hvað kom úr hverjum stað af land-
inu. það er þáttur úr sögu íslands
sem þar má lesa, ekki sá ómerki-
legasti. það er og ekki síður gam-
an að þekkja nöfn og handbragð
bestu og ötulustu handiðnakvenn-
anna íslensku — en t. d. skáldanna
og listamannanna. þær eiga líka
að vera hafðar í hávegum.
Manni varð svo innilega hlýtt á
heimilisiðnaðarsýningunni. Fyrst
og fremst af umhugsuninni um
* allar þær iðnu hendur sem unnið
höfðu þessa mörgu og fallegu
gripi. Mest uhnið, sennilega, í í-
gripum, milli þess að verið var að
sinna börnum og búverkum, sumt
á vökunni í sveit, í næðinu og
rónni, sem allir þrá sem reynt
hafa. í annan stað af umhugsun-
inni um alla þá hýbýlaprýði,
miklu ánægjulegri, miklu þjóðlegri
og farsælli hýbýlaprýði, en þetta
útlenda skran, gripir og' húsmunir,
sem svo fátt er við sem er elsku-
legt, sem ekki getur fest rætur og
á ekki að festa rætur nema að litlu
á heimilum okkar. I þriðja lagi af
þeim hlýindum sem beinlínis
fylgja vel gerðu prjónlesi og vefn-
aði. —
Alt var þetta mjög ánægjulegt.
En þó var það enn eitt, sem var
langánægjulegast:
það var að sjá það þarna á sýn-
ingunni, svo að ekki varð um vilst,
það var að þreifa á því með sín-
um eigin höndum hversu marga
góða hluti má búa til með íslensk-
um höndum og góðum áhöldum og
úr íslensku efni. Hluti sem við er-
um að flytja inn fyrir tugi og
hundruð þúsunda króna árlega,
gat að líta þar, miklu betri og
traustari og fegurri, unna hér
heima, úr íslensku efni.
Sá boðskapur hefir aldrei átt
meira erindi til okkar íslendinga
en einmitt nú.
Við flytjum út langsamlega
mest af ullinni olckar óunninni.
Við fáum svo lítið verð fyrir hana,
að við, nærri því að segja, gefum
hapa. Við flytjum inn prjóna og
vefnaðarvörur fyrir hundruð þús-
unda króna á ári. Útlendu vinn-
una borgum við þannig, að láta á
að giska 20—30 ullarpund áslensk
fyrir hvert eitt ullarpund útlent
sem við fáum. þessa vinnu eigum
við að vinna sjáif-ir. þetta búskap-
arlag er óðs manns æði.
Heimilisiðnaðarsýningin er bú-
in að sýna það svart á hvítu, hafi
einhver ekki séð það áður, að þetta
getum við gert. það er okkur leik-
ur að gjöra það, ef við bara fáum
forystu til að gera það, ef við bara
viljum.
Heimilisiðnaðaríelagið hefir unn-
ið mikið og gott starf með því að
glæða áhuga manna í þessu efni.
það hefir gjört það sem það gat
best gjört, er það stofnaði til sýn-
ingarinnar.
En til þess að skjótar og veru-
legar framfarir verði í því efni,
að við íslendingar breytum því
stórhættulega búskaparlagi að
kaupa ullina unna frá útlöndum
fyrir 20—30 sinnum hærra verð
en við fáum fyrir okkar óunnu ull
— til þess þarf annar aðili og á-
hrifameiri en Iieimilisiðnaðarfé-
lagið að leggja hönd á plóginn og
taka við forystunni.
Til þess höfum við ráðherra Is-
lendingar að þeir séu forystu-
menn um að bæta úr svo alvarlegu
atvinnumáli þjóðai'imiar. þeirra
skylda er það, að finna ráð til þess
að íslenska þjóðin búi ekki svo ó-
skynsamlega. þeir hafa það bein-
línis í hendi sér að gera þetta. Ef
nokkur dugur er í þeim, ef þeir
hafa nokkurn alvarlegan vilja á
því að vera það sem þeir eiga að
vera, það sem þjóðin á heimting á
að þeir séu — þá láta þeir nú stóra
framför verða í þessu efni og það
með skjótri svipan.
því að: hendurnar eru til, áhöld-
in eru sumpart til eða er hægt að
fá, þeltking og kunnátta er til og
el’nið er til. Og hundruðum þús-
unda króna er kastað í sjóinn ár-
lega með óhentugu búskaparlagi.
það vantar ekkert annað en for-
ystu landsstjórnarinnar.
Ilversu þýðingarmikið væri það,
e f ísland ætti sæmilega lands-
stjórn? þó ekki væri nema um
þetta eina málefni.
Ilvenær verður það?
t
Astrir Misilir
á Húsatelli.
Á tólftu öld var staður settur á
Húsafelli í Borgarfirði með sam-
þykki Klængs biskups þorsteins-
sonar. Síðan var Húsafell um
margar aldir efsta prestakall í
Borgarfirði, enda var þá mikil
bygð fyrir framan Húsafell.
Annexíur Húsafellsprests voru í
Kalmanstungu og Stóra-Ási í
Ilálsasveit. Nú er þar mjög um
skift. Árið 1812 var Húsáfells-
prestakall lagt niður og kirkjurn-
ar um leið á Húsafelli og Kalmans-
tungu. Bygðin var eydd fyrir
framan. Nú er Húsafell efsti bær
í Borgarfjarðarsýslu. En jörðin er
enn fræg: fyrir skóginn, landgæð-
in og veðursæld og fyrir það að
þar hefir nú í marga mannsaldra
búið framúrskarandi myndarlegt
fólk.
Árið 1757 flutti Snorri prestur
Björnsson hinn gamli að Húsafelli
og’ er hann einn hinn frægasti
Ilúsafellspresta. Hann var fræði-
Kveimaskóliim
á, BlÖ3idn6s£
starfar eins og a.ð undanförnu. Kensla byrjar 15. október og stendur
til 14. maí.
Inntökuskilyrði á skólann eru þessi:
a. Að umsækjandi sé ekki yngri en 14 ára, undanþágu má þó veita,
ef sérstök atvik mæla með.
b. Að hann hafi engan næman sjúkdóm.
c. Að hann hafi vottorð um góða hegðun.
d. Að helmingur af skólagjaldi og fæðisgjaldi sé greitt við inntöku,
og ábyrgð sett fyrir eftirstöðvum.
e. Að umsækjandi sanni með vottorði, að hann ha.fi t.cldð fullnaðar-
próf, samkv. fræðslulögunum, ella gangi undir inntökupróf þegar
liann kemur í skólann.
Skólagjald er 75 krónur yfir námstímann.
Pæðisgjald var síðastliðið ár um 70 kr. á mánuði fyrir hvern
nemanda, en fyrir næsta skólaár er enn þá óákveðið um fæðisgjaldið,
en jafnan heflr það verið sctt svo lágt sem unt er. Ef nemendur vilja,
geta þeir haft matárfélag og verður alt undirbúið til þess.
Skólinn leg’gur námsmeyjum til rúmstæði með dýnum og púðum.
Annan sængurfatnaö verða þær að leggja sér til;
Umsóknir um inntöku á skólann sendist fonnanni skölastjórnar-
innar, yljnri. Þórarni Jónssyni á Iljaltabakka, fyrir miðjan sept. n. k.
maður mikill og kallaður galdra-
maður, skáld allgott og frægur af
karlmensku og kröftum. Ætt lians
hefir æ síðan búið á Ilúsafelli og
er mjög víða í Borgarfirði. Sonur
hans var Jakob smiður á Húsa-
felli. Jakob átti mesta fjölda
barna, en þorsteinn hét hinn
yngsti þeirra- og bjó á Ilúsafelli
eftir föður sinn og dó 1868. Synir
hans eru: Björn bóndi í Bæ, Jakob
á Ilreðavatni og Kristleifur á
Stóra-Kroppi. En það var Ástríður
dóttir hans sem tók við Húsafell-
inu og giftist þorsteini bónda
Magnússyni, einum hinna alkunnu
Vilmundarstaðabræðra.
Ástríður þorsteinsdóttir var
fædd árið 1847 á Ilúsafelli og ól
þar allan aldur sinn. Móðir henn-
ar var Ingibjörg Jónsdóttir er dó
á Húsafelli í árslok 1Q05- hátt á ní-
ræðisaldri. í N. kbl. I, 14. tbl. rit-
aði faðir minn um Ingibjörgu með-
al annars á þessa leið: „það er
svo um einstakar manneskjur, að
um þær leikur svo hlýr og glaður
kærleiksblær, að allir vermast við,
og Ingibjörg heitin var ein af
þeim“.
Orð þessi eiga engu síður við
hina nýlátnu dóttur hennar, Ást-
ríði á Húsafelli. það koma margir
að Iiúsaíelli. Hver einasti gestur
sem þangað kom hlaut að verm-
ast við þá innilegu alúð sem þeir
nutu hjá húsfreyjunni, og þá heil-
brigðu glaðværð sem fylgdi henni
hvar sem hún fór. Röskleika, dugn-
að og skörungsskap bar hún í fasi
sínu. Leika það ekki allar eftir
henni að mjalta ærnar alt sumar-
ið fram á áttræðisaldur. Sannköll-
uð fyrirmyndarkona var hún bæði
í sjón og reynd. „Sárfáar getur
slíkar konur, og er mikil landsbót
að þeim og ljúft að minnast."
Banamein Ástríðar var lungna-
bólga. Iiún dó -27. f. m. og var
jörðuð í Stóra-Ási. „það var eins
og sveitin væri að fylgja drotn-
ingu sinni til grafar“, sagði mér
Áiákunnugur maður sem var við-
staddur.
Sjö lifa börn þeirra Ástríðar og
þorsteins á Húsafelli: Fjórar dæt-
ur állar giftar og þrír synir: Síra
Magnús á Patreksfirði, Páll bóndi
á Steindórsstöðum og þorsteinn,
sem nú býr á Ilúsafelli. Tr. p.
---------------o-----
Frá Möndum.
Ilorfir vænlegar en nokkru
sinni áður um sættir milli íra og
Englendinga. De Valera Islands-
forseti og þrír aðrir leiðtogar Ira
hafa látið til leiðast að fara til
Lundúna, til þess að vera þar á
sáttafundi. Fyr geta ekki sættir
orðið en hlutaðeigendur hafa skap
til að tala saman. De Valera hefir
þó álitið rétt að vara Ira við því
aö gera sér of glæsilegar vonir,
því að friðarfundir hafi óft farið
út um þúfur. — Róstur eru enn
miklar á Irlandi, sérstaklega í
Ulsterhéraði sem er nyrsta hér-
aðið.
— Tveir merkir danskir stjórn-
málamenn eru nýlega látnir. Ann-
ar er Sigurd Berg. Hann var son-
ur Christians Berg, hins fræga
leiðtoga vinstrimannanna. Sigurd
Berg vai- einn af helstu blaðaút-
gefendum í Danmörku og stóð
jafnan fast við hlið J. C. Christen-
sens. Voru þeir báðir í ráðuneyt-
inu með Albertí og flæktust í það
mál. Var Berg dæmdur í sektir og
var þá utanþings um hríð á eftir.
þegar vinstimenn tóku aftur við
stjórninni í fyrra varð hann inn-
anríkisráðherra. — Ilinn er María
Lassen, ekkja W. Lassens, eins
mesta stjórnmálamanns Dana
upp úr aldamótunum. María Las-
sen tók að sér, eftir dauða manns
síns, að stjórna einú aðalblaði
vinstrimannanna, og sópaði mjög
að henni. Engin dönsk kona hefir
haft jafnmikil afskifti af stjórn-
málum á síðari árum. Vinsæl varð
hún ekki, en allir hlutu að dáðst
að dugnaði hennar og einbeitni.
— Einn ensku ráðherranna gat
þess nýlega í ræðu, að það væri
ætlun Englendinga að stofna stórt
Arabaríki úr Mesópótamíu og
Arabíu og hefja Arabaþjóðina á
ný til vegs og gengis. Ef það væri
vilji Araba að Feical pasha, sem
verið hefir foringi þeirra, yrði
stjórnari þess ríkis, þá myndu
Englendingar ekkert hafa við það
að athuga. En vitanlega á þetta
nýja Arabaríki að vera „undir
vernd“ Englendinga.
— Horfur eru sagðar á því að
kornuppskeran verði í þetta sinn
mun betri en hún hefir verið í
mörg ár undanfarin á þýskalandi.
Auk þess sem þetta verður vitan-
lega til þess að hagur bænda batn-
ar, þá mun ríkið sjálft og geta
sparað 'stórfé þessa vegna. Vegna
kornvandræðanna hefir ríkið und-
anfarið greitt mörg hundruð mil-
jónir marka í verðlaun fyrir það
korn sem fyrst kom á markaðinn,
og ekki minni fjárhæð til þess að
halda kornverðinu lágu.
— Stórþjóðirnar leggja mikið
kapp á að koma á verslunarsam-
böndum við Rússland. Mest er
verslunin orðin milli Rússlands og
þýskalands. Um miðjan júní komu
miklar vörusendingar til Berlínar
frá Rússlandi. Voru það einkum
allskonar skinnavörur, hör og
hampur og í Ríga liggur mikið af
timbri sem á að flytja til þýska-
lands. Einn ensku ráðherranna
hefir skýrt frá því í parlamentinu
að von bráðar fari ensk sendinefnd
til Rússlands þeirra erinda að
auka verslunarviðskiftin. Loks
leggur Bandaríkjastjórnin alt
kapp á að auka verslun sína við
Rússland og sendir erendreka
þangað í því skyni.
— I París var nýlega haldinn
aðalfundur hlutafélagsins sem á
Súes-skurðinn. Höfðu 4009 skip
farið um skurðinn á árinu 1920 og
er það töluvert meira en verið hef-
ir undanfarin ár, en mun minna
en var t. d. árið 1913. Eftirtekta-
verðast er það að japönsku og
ameríkönsku skipin eru miklu
fleiri en áður voru.
— Meðan kolaverkfallið enska
stóð yfir var töluvert flutt af kol-
um til Englands frá Belgíu og
Frakklandi. Á einni viku voru t. d.
fiutt 60 þús. smálestir af kolum
frá Frakklandi til Englands. En
]?að voru ekki frönsk kol, heldur
þýsk, sem þjóðverjar verða að
gjalda Frökkum upp í hernaðar-
skaðabætur.
— Samanbui’ður á því, hvað það
kostaði að halda úti skipi sem er
2100 smálestir, fyrir stríð og nú,
er á þessa leið: Dagleg útgjöld þá
áætluð 190 kr., nú 900 kr. Kaup
skipverja á mánuði þá kr. 1600, nú
kr. 8200, auk stríðstryggingar og
eftirlauna. Fæði, fyrir mann á dag,
þá kr. 1—1,50, nú kr. 4,50. Borg-
un aukavinnu á skipi þá kr. 0,33—
0,55 á tíma, nú kr. 2—2,50. Kola-
verð á Englandi þá 10—12 shill-
ings smálestin, nú 60—70 sh. Vá-
tryggingargjöld öll fimm eða sex-
földuð.
— þjóðverjar leggja mjög hart
á sig um að koma sér aftur upp
verslunarflota, og hafa um margt
betri aðstöðu en t. d. Englending-
ar. Kol og járn er að mun ódýrara
á þýskalandi en í Englandi, verka-
kaup lægi’a og meiri áhugi og vilji
hjá verkamönnum að vinna, og
vinnutíminn lengri. Ensku skipa-
smiðirnir þykjast jafnvel hafa
beig af skipasmíðum þjóðverja.
—. Talað er um alt að því helm-
ings verðlækkun á skipum frá því
sem var í ársbyrjun 1920. Verð-
lækkunin stafar fyrst og fremst
af því hve skipin hafa nú lítið að
flytja vegna fjárkreppunnar sem
ríkir um heim allan, viðskiftahaft-
anna og sparnaðarins. En það er
búist við því, að þau hækki aftur
í verði, þá er flutningsþörfin vex
aftur. Sem stendur hefir mesti
fjöldi skipa verið dreginn á land í
öllum helstu verslunarborgum
Norðurálfunnar. Og yfirleitt er
talið að langt sé síðan eins litlar
siglingar hafi verið um höfin og
nú.
-----o——