Tíminn - 13.08.1921, Blaðsíða 2

98
T 1 M I N N
Jarðyrkjuáhöld til sölu.
Nokkur ágætis jarðyrkjuáhöld, er voru á búsáhaldasýningunni,
eru til sölu. Þar á meðal eru: Plógar, heifi (margar teg.), raðhreins-
arar, sláttuvélar, rakstrarvélar, vagnar, sleðar, steingálgi (sem lyftir 5
smál.), og ýms handverkfæri.
Allar upplýsingar um verð á verkfærunum, og livar þau eru að
fá, gefur
Búnaðarfélag íslaiids.
Nokkrír stórír fjórhjólaðír
vagnar,
eru tíl sölu, mjög ódýrt.
Vagnarnir eru mjög sterkir, með fjöðrum og niðurhlaupsútbúnaði.
Búnaðarfélag íslands.
Tvö griðarstór TJÖLD
eru voru notuð á búsáhaldasýningunni í sumar, eru til sölu. Þau eru
úr ágætis efni, og væru mjög hentug fyrir samkomur til sveita.
Semja ber við
Búnaðarfélag ísiands.
Lántakan enn.
1 Morgunblaðinu birtist nýlega
viðtal við stjórn tslandsbanka.
þar sem blað stjórnarinnar á í
hlut og þar sem engin leiðrétting
hefir komið á viðtalinu, virðist
mega byggja á því að það sé á-
reiðanlegt.
Af viðtalinu má ráða eftirfar-
andi atriði:
1. Að landsstjórnin er orðin full-
ráðin í því að taka margra miljóna
króna lán í Danmörku upp á á-
byrgð hins íslenska ríkis og að
landsstjómin er fullráðin í því að
taka líka margra miljóna króna
lán í Englandi upp á ábyrgð hins
íslenska ríkis.
2. Að þessar lántökur muni fara
fram mjög bráðlega (og eru ef til
vill nú farnar fram).
3. Að landsstjórnin muni ætla
að afhenda íslandsbanka meginið
og ef til vill alt þetta lánsfé.
Til þess að ekki verði um vilst
skulu orð blaðsins hér nákvæmlega
birt: „íslandsbanki býst við því á
hverri stundu að hin fyrirhuguðu
lán í Englandi og Danmörku kom-
ist í lag og að mikill hluti láns-
fjárins verði yfirtekinn af bank-
anum“ (þ. e. af íslandsbanka).
Morgunblaðið 5. ágúst.
þessi tíðindi munu berast um
Island eins og eldur í sinu.
Hverjar eru afleiðingamar af
því, að það á að láta íslandsbanka
fá í hendur þessi miljónalán?
Afleiðingamar eru þær og hljóta
að vera þær, að þessum miljóna-
lánum verður ekki varið til við-
reisnar hinum íslensku atvinnu-
vegum, til framkvsémda sem þegar
gefa skjótan og vísan arð, heldur
fyrst og fremst til viðreisnar hinni
erlendu peningabúð íslandsbanka,
til þess að hjálpa ísladsbanka að
„yfirfæra“ þær miljónir króna
sem safnast hafa fyrir hjá honum,
til þess að borga skuldir, einkum
til danskra kaupsýslumanna, sem
hafa látið að miklu leyti óþarfar
vörur fljóta yfir þetta land á und-
anförnum árum.
Afleiðingarnar em þær, að ís-
lenska ríkið tekur yfir á sínar
herðar ábyrgðina fyrir þær skuld-
ir sem þessir innlendu og erlendu
kaupsýslumenn hafa stofnað! Á
þeim víxlum stendur eftirleiðis
hver einasti íslendingur: bóndi,
sjómaður og verkamaður, í stað
kaupsýslumannanna áður.
Allri áhættunni við þessar sam-
ansöfnuðu skuldir í Islandsbanka
er jafnframt, með einu penna-
striki, létt af hinum erlendu hlut-
höfum íslandsbanka og komið yfir
á hið íslenska ríki.
Alþingi kvað svo á að ísland
ætti að ná fullkomnum yfirráðum
yfir fslandsbanka. En áður en
landið. legði fram hlutafé í bank-
ann og áður en iandið bindi
bagga sína við bankann, átti að
fara fram nákvæm rannsókn á
hag bankans.
Landsstjórnin fékk því ráðið að
sáralítil trygging fékst um að sú
rannsókn færi fram svo að nokk-
ur trygging sé að og meiri hluti
þings mótmælti nefndarkosning-
unni.
Og síðan hefir ekkert um þessa
rannsókn frést, fremur en hún
væri alls ekki til. það hefir ekki
einu sinni frést að búið væri að
skipa í nefndina þá menn, sem aðr-
ir aðilar en alþingi átti að skipa.
það virðist því með öllu óhætt að
fullyrða að alls engin rannsókn
hafi farið fram um hag bankans.
Og það bólar alls ekki á neinni
slíkri rannsókn.
Landsstjórnin gerir það því í
fullu heimildarleysi alþingis að af-
henda íslandsbanka þessi miljóna-
lán, eins og nú á stendur.
Nálega allir þingmenn Fram-
sóknarflokksins og nokkrir aðrir,
báru fram þá tillögu í sameinuðu
Alþingi, að skipuð yrði sérstök
nefnd, sem hefði mikið vald um
það með landsstjórninni, hvemig
þessu miljónaláni yrði varið.
Landsstjórnin lagði afarmikið
kapp á að drepa þá tillögu og
henni tókst það. Nú er það ljóst
hversvegna hún gerði það. það
var þá þegar ásetningur stjórnar-
innar að fela íslandsbanka að fara
með þetta lánsfé. —
það munu margir vilja efa
þessa frásögn. En orð Islands-
banka og stjórnarblaðsins eru svo
skýr að vart getur verið um að
villast. —
En um slíka stjórnarráðstöfun
verður ekki kveðinn nema einn
dómur:
Sú stjórn sem fremur slíkar ráð-
stafanir virðist meta meir hags-
muni sárfárra erlendra hluthafa
íslandsbanka og sárfárra erlendra
og innlendra kaupsýslumanna, en
hag almennings á íslandi.
Hvað segja íslenskir kjósendur
um aðrar eins ráðstafanir? Fer
þeim ekki að volgna undir rifjum,
er svo er haldið á stjórn landsins?
Verða þær ekki enn háværari
kröfurnar um þingrof og nýjar
kosningar, til þess að fá nýtt
þing sem steypi af stóli hinni nú-
verandi landsstjórn?
Ætli þeir séu enn margir sem
furða sig á því að Tíminn vildi á
síðasta þingi a. m. k. láta royna
það að fá hæfari landsstjórn?
Ætli þeir séu margir enn sem
ásaka Tímann um ábyrgðarleysi
fyrir þá kröfu?
Ætli þeir séu enn margir sem á-
líta að ábyrgðartilfinningin sé
meiri hjá Morgunblaðsliðinu og
stjórnarliðinu, sem ber hina sið-
ferðislegu ábyrgð á öllum þeim
stjórnarathöfnum sem nú dynja
yfir þetta land?
Spyr sá sem ekki veit!
----o----
Um tímatal.
Rannsóknir um tímatalsákvarð-
anirnar í hinum fornu ritum hafa
verið eitt af erfiðustu viðfangsefn-
um sagnfræðinganna. þVí að vit-
anlega var því eins varið um tíma-
talsákvarðanirnar, eins og alt ann-
að, að til þess þurfti ákaflega lang-
an tíma og reynslu, að menn kæm-
ust að fastri og alviðurkendri nið-
urstöðu. Um langan aldur var það
því svo, að sinn var siður í landi
hvoru, um tímatalsákvarðanir.
það er viðfangsefni sagnfræðinga
seinni tíma að finna, hvaða tíma-
tal þessi eða þessi fomi rithöf-
undur hefir notað, og árfæra við-
burði fornaldanna eftir því.
Viðfangsefni hinna íslensku
sagnfræðinga og fræðimanna hafa
verið svo mörg og margvísleg, að
engum hefir enn unnist tími til að
rannsaka sérstaklega tímatals-
ákvarðanir okkar eigin forfeðra.
Skiftir vitanlega mestu um bestu
söguritin. Sagnfræðingarnir og
allur þorri íslendinga hefir geng-
ið út frá því eins og alveg sjálf-
sögðu að hér væri um ekkert vafa-
atriði að ræða. Tímatalsákvarðan-
irnar væru blátt áfram hinar
sömu og nú tíðkast.
Hér í bænum hefir dvalist í
sumar ungur maður, sem hefir
sökt sér niður í rannsóknir um
tímatal forfeðra okkar. Hann heit-
ir Barði Guðmundsson, sonur Guð-
mundar bónda Guðmundssonar á
þúfnavöllum í Hörgárdal. þessar
rannsóknir Barða hafa valdið því
að hann ber fram alveg nýjar
skoðanir í þessu efni. Ritstjóri
Tímans hefir átt kost á að kynn-
ast þessum nýju kenningum eilít-
ið, og mun marga fýsa að heyra
um þær.
Barði bendir á það fyrst og
fremst, að þar sem ruglingurinn
var áður svo mikill um öll lönd
um tímatalsákvarðanir, þá sé al-
veg rangt að ganga út frá því fyr-
irfram, að íslendingar hafi, t. d.
á 12. og 13. öld lagt til grundvall-
ar hið júlíanska áratal, sem nú er
notað. Norskir vísindamenn hafi
og látið þá skoðun í ljós að það sé
ekki fyr en seint á.15. öld, sem ó-
hætt sé að treysta því í norskum
ritum, að það tímatal sé notað.
Barði leiðir nú rök að því að elsta
íslenska tímatalið sé tunglaldar-
tímatal og byrji þá árið með sept-
ember og endi með ágúst. Hann
bendir á að í-Eddukvæðunum heit-
ir tunglið „ártali“ og að Ari fróði
endar Islendingabók sína með því
að taka það fram að aldamót hafi
verið tveim vetrum eftir það ár
sem hann síðast talar um, en þá
endar einmitt hin 59. tunglöld e.
Kr. b. þó að kirkjan kæmi með
sitt tímatal, þá muni hitt þó ná-
lega undantekningarlaust tíðkast í
söguritunum á 12. og 13. öld, að
árið hefjist með september. Færir
Barði fram mörg atriði fyrir þess-
ari skoðun, sem oflangt yrði upp
að telja. — En öllum er ljóst að
það hefir næsta mikil áhrif um
tímatalsákvarðanirnar, reynist
þessi skoðun rétt.
í sambandi við þessa rannsókn
hefir Barði athugað sérstaklega
um vetratalið forna. Fræðimenn
hafa lítt rannsakað þetta atriði,
en allur þorrinn gengið út frá því
sem sjálfsögðu að þegar tal^ð væri
um „vetur“ sem tímatalsákvörðun,
þá þýddi það nðkvæmlega sama og
ár. Barði kemst að annari niður-
stöðu, eftir rannsókn sína: að í
helstu og bestu fornritunum hafi
orðið vetur ætíð árstíðar en ekki
ársmerkingu. Fyrir því færir hann
fjölmörg rök, einkum með saman-
burði bestu söguritanna. Og hefir
þetta og áhrif á ýmsar árasetn-
ingar.
Við fljóta athugun er ekki hægt
að mynda sér fasta skoðun um
þessar nýju skoðanir Barða, en
mikla vinnu hefir hann lagt í
rannsóknir sínar. Væntanlega verð
ur þess ekki langt að bíða að hann
komi þeim fyrir almenningssjónir
og munu þá mörg augu líta á. Er
það næsta merkilegt að tvítugur
maður skuli hafa lagt út í svo
erfiða sögulega rannsókn.
-----o----
Vanrækt vandamál þings
og þjóðar.
Eg var fyrir nokkru suður í
IÍraunum; eg var að svipast eftir
hellum. Mér hefir verið sagt, að
mjög nýlega hefði verið skorað á
alla unga menn að gefa nánar gæt-
ur að, hvort ekki sæust hellar ó-
rannsakaðir eða merkilegar holur.
Reyndar hafði þessi áskorun ekki
verið send út af sjálfri ríkisstjóm-
inni, en samt af einum af æðri em-
bættismönnum ríkisins.
þótt ef til vill í fljótu bragði að
sumum kunni að virðast að það
geti naumast þótt furða, þótt hell-
ar og jarðholur finnist í jafn
hraunrunnu landi og íslandi, þá
er það aðeins af því, að þeir hafa
ekki athugað málið nógu alvarlega.
þetta .er mikið velferðarmál og
nær til allrar þjóðarinnar. það
þarf að gefa því miklu meiri
gaum, þótt auðvitað áhugi sé mik-
ill hjá einstaka manni.
Eg fann hellir sem eg hefi
hvergi getað fundið lýsingu á eða
myndir af. Eg hefi reyndar ekki
getað náð í sjálfan fornmenjavörð-
inn, svo það er hugsanlegt að hann
hafi fengið lýsingu á þessum helli.
Mér var sagt að fornmenj avörður-
inn væri farinn norður í Kjal-
hraun og svo þaðan í Ódáðahraun
að leita að hellum.
Hellirinn sem eg fann er 1268
metra í loftlínu norðaustur af
austasta húsinu í Hafnarfirði. Við
op hellisins voru 35 lambaspörð
gömul, en ekkert inni. í hellis-
munnanum var gamall og hvítur
lærleggur, annaðhvort úr hesti
eða manni. Verður sendur Guðbr.
til rannsóknar eða á Forngripa-
safnið. Hellirinn er 6 metrar og
78 centimetrar að lengd. Hæðin er
89(4 centimetrar þar sem hún er
mest, en 12 cm. þar sem hellirinn
er lægstur. Breiddin var innan við
opið 67% cm., en í miðjum helli
99, og mjókkar svo jafnt og lík-
ist nokkuð mjórri enda á spóa-
eggi. Liturinn dökkleitur, harður
viðkomu. Nafn hefi eg ekki enn
gefið hellinum. það þyrfti að velja
sérstaka nefnd er annaðist um að
smekkleg og þjóðleg nöfn væru
valin. Stjórnin ætti að útnefna
einn mann, hæstiréttur annan og
háskólinn þann þriðja, og ætti sá
að vera formaður. Mér finst næst-
um því velferð þessarar þjóðar
krefjast þess, að stjórnin setti þeg-
ar á stofn sjálfstætt embætti með
svipuðum launum og skrifstofu-
stjórinn í utanríkisskrifstofunni.
það er sagt að hann fái ekki full
12 þúsund krónur um árið. Ekki
er hægt að leggja það í fommenja-
vörðinn, nóg hefir hann samt. það
mun líka sannast, að það munu
finnast margir hellar og holur og
getur bókfærsla og skrif orðið mik-
il við það. Skrifstofufyrirkomu-
lag gæti verið svipað og nú er á
veðurathugunarstöðinni, ef það
væri þá ekki betra að bæta einni
nýrri skrifstofu við í stjórnarráð-
inu. þingið mundi líka fljótt, eftir
tillögum stjórnarinnar, hlaupa
undir bagga og láta forstöðu-
manninn fá aðstoðarmann líkt og
húsameistara ríkisins núna á
aukafjárlögunum,, þegar það sýndi
sig að það var ofraun einum
manni að vera húsameistari í líku
árferði og nú. Embættisnafnið
ætti að vera: „ríkishellarannsókn-
Grammofónplðtur
fyrir nálar og demanta.
Stórt úrval fyrirliggjandi af
Dansplötum, Kórplötum,
Orkesterplötum o. s. frv.
Verðskrá ókeypis.
Plöturnar sendast gegn eftirkröfu
um land alt. Minsta sending 3 plötur.
Kr. 10,00 eiga að fylgja pöntuninni.
Hitt sendist í eftirkröfu. Nálaöskjur
á kr. 2,25 með 200 nálum. Condornálar
á 3,25 askjari. Tungstylnálar, sem nota
má 50—100 sinnum, 4 stykki kr. 1.50,
Eemantsnálar kr. 2,50. Ilalda heilt ár,
en cru aðeins fyrir demantsplötur.
Hljóðfærahús Reykjavíkur.
Símnefni Hljóðfærahús.
Harmonikur
Einfaldar: 1. flokks með 2 bössum á
kr. 40.00, ög með 4 bössum kr. 45.00.
Tvöfaldar: 1. fl. á kr. 75.00, 85.00,
100.00 og 150.00.
þrefaldar: fullkomnasta fáanleg teg-
und kr. 265.00, 285.00 og 325.00.
Scndar gegn eftirkröfu. Óskað er
eftir að nokkur bluti upphæðarinnar
fyígi pöntuninni.
Hljóðfærahús Reykjavíkur.
Símnefni: Hljóðfærahús.
ari og vörður“. Svo ætti lands-
stjórnin að veita verðlaun fyrir
hvern nýjan helli, þótt ekki væri
meira en 200—500 krónur. Auk
þess ættu slíkir menn að verða
riddarar af fálkaorðunni og yfir-
maðurinn stórkrossriddari. þá
myndi þessu þjóðþifamáli miða
áfram.
Stefnir Árnason.
-----o----
Bannlagabrot varð uppvíst ný-
lega í Borgarnesi. Kom þangað
saltskúta beina leið frá Spáni og
lét skipstjóri innsigla dálítið af á-
fengi. Daginn eftir þótti bera á því
að menn kæmu frá borði með
nesti og leiddi það til þess að lög-
reglustjóri var beðinn að rannsaka
máljð. Leiddi sú rannsókn í ljós
að tveir íslendingar: Einar Einars-
son spítalaráðsmanns Markússon-
ar í Laugarnesi og þórður Pálsson
héraðslæknir höfðu flutt áfengi í
land úr skipinu. Voru þeir sekt-
aðir um 200 kr. hvor og vínið gert
upptækt hjá þeim. þeir sem selt
höfðu vínið voru bryti skipsins,
einn hásetinn og skipstjóri. Voru
tveir hinir fyrnefndu sektaðii' um
200 kr. hvor, en skipstjóri um
500 kr. Var síðan gerð rannsókn í
skipinu og kom þá í ljós að í því
var áfengi sem ekki hafði verið
gefið upp til innsiglunar og var
það gert upptækt. — þykir þetta
tíðindum sæta og vera óhæfa mik-
il að héraðslæknirinn skyldi hugsa
til að klófesta áfengi á þennan hátt
og skarta illa á tengdasyni Bjöms
Jónssonar ráðherra.
• ' '-.■•■■■ \.v-' ' -i
Björgun. Björgunarskipinu Geir
hepnaðist það nýlega að ná á flot
aftur skonnortu sem strandaði síð-
astliðinn vetur á Meðallandsfjör-
um. Skonnortan hafði kastast
langt upp fyrir sjávarmál og
tókst að ná henni lítt skemdri.
Mun þetta vera í fyrsta skifti sem
það tekst að bjarga skipi sem
strandað hefir á ströndunum sunn-
anlands.
Landsíminn. Fjórar stöðvar hafa
verið opnaðar á leiðinni frá
Blönduósi til Kálfshamarsvíkur.
Látinn er í Kristjaníu Magnús
þorsteinsson, verslunarmaður,
bróðir Ölafs verkfræðings.
Orðsending til Gests Árnesinga-
yfirvalds, Morgunblaðsins og
landsstjórnarinnar, verður að bíða
næsta blaðs.
-----o----
Ritstjóri:
Tryggvi þórhallsson
Laufási. Sími 91.
Prentsmiðjan Acta.